Những chiếc bánh đại sứ

Một trong những hoạt động yêu thích của chúng ta khi đi chơi là thưởng thức ẩm thực địa phương. Bên cạnh các món trong bữa chính, những chiếc bánh tráng miệng có vai trò tựa như đại sứ du lịch vì truyền thống lịch sử, đặc trưng văn hóa, thổ nhưỡng vùng miền… được gói ghém trong nguyên liệu, mùi vị, hình thức và vì tính linh hoạt, đa dạng của chúng.

Chưa nếm chưa thể tính là check-in

Đến Việt Nam ăn bánh chưng, đến Nhật ăn bánh mochi, bánh wagashi, đến Đài Loan (Trung Quốc) ăn bánh dứa, đến Úc và New Zealand ăn bánh pavlova, đến Dubai ăn bánh rắc vàng, đến Đức ăn bánh rừng đen, đến Ý ăn bánh tiramisu, đến Pháp ăn bánh macaron… Có nhiều loại bánh từ lâu đã trở thành “sao”, gương mặt đại diện cho một vùng lãnh thổ hay quốc gia.

Điểm khác biệt giữa những chiếc bánh đại sứ với bánh thường dân không hẳn ở độ ngon hay giá cả mà phụ thuộc vào bề dày lịch sử và câu chuyện văn hóa mà chiếc bánh sở hữu. Như là du khách nhất định phải nếm thử hay tham gia gói bánh chưng vì truyền thuyết về Hoàng tử Lang Liêu; phải vào tận các nhà máy và phòng trưng bày bánh dứa ở Đài Bắc, Đài Trung, Cao Hùng… để lắng nghe thuyết minh hoặc xem phim hoạt hình Sự tích cây dứa, thực tập làm bánh để hiểu được quá trình hình thành và phẩm chất ưu việt của bánh dứa Đài Loan; phải sửa soạn đẹp đẽ, hiên ngang bước vào các dinh thự, resort hoặc cung điện xa hoa, đồ sộ ở Dubai, Abu Dhabi, Qatar để thưởng thức một chiếc bánh rắc vàng vụn đúng chuẩn vương giả ở xứ sở của câu chuyện 1001 đêm.

Khi cắn một miếng bánh ngon lành, ngoài niềm vui được thỏa mãn vị giác, người ăn còn có niềm tự hào vì đã hiểu biết và chiếm lĩnh trọn vẹn một kỳ công. Họ có thể nhận ra đặc trưng và thế mạnh nông nghiệp, khí hậu và cả tính khí, tâm hồn của người dân ở xứ sở làm ra chiếc bánh. Chẳng hạn, chiếc bánh mochi xinh xẻo, mềm mại, thơm ngọt thanh tao với nhiều sắc màu trang nhã mà sinh động phản ánh phẩm chất cầu kỳ, chu đáo, duyên dáng và duy mỹ của người Nhật; trong khi bánh rừng đen có nhiều lớp xốp chocolate với kem tươi và anh đào ngâm trong kirsch (một loại rượu anh đào) lại biểu hiện rất rõ vẻ ngoài lạnh băng, kỷ luật nhưng bên trong ngọt ngào và ấm áp của người Đức.

Theo chân du khách về nhà

Có thể nói những món quà là đồ ăn, thức uống luôn khiến người nhận cảm thấy ấm áp, vui vẻ một cách đặc biệt. Đó cũng là minh chứng rõ ràng nhất cho tấm thịnh tình của người tặng. Ví như một túi bánh bà xã (Hong Kong), bánh phô mai tươi Letao (Nhật Bản), bánh nhân thịt quay của tiệm John’s Roast Pork Philadelphia (Mỹ)… khi đến tay người nhận vẫn còn nguyên sự giòn xốp, vẻ tươi ngần, độ nóng ấm hoặc lạnh đúng chuẩn là cả một kỳ công mà người đi chơi xa dành cho những nhân vật siêu đặc biệt của họ ở nhà.

Trong thời đại mà nhà nhà, người người cắt giảm tinh bột, chất béo và đường thì liệu những chiếc bánh nổi tiếng thế giới có còn níu giữ được người lớn hay chỉ quyến rũ với trẻ em? Câu trả lời có ngay khi bạn cầm trên tay những hộp bánh ở London hay Edinburgh với dòng chữ “Bánh quy ngon nhất thế giới”.

Điều này chứng tỏ người Anh nói riêng và người châu Âu nói chung rất tự tin về kỹ thuật và chất lượng bánh ngọt của họ. Ở sân bay Gatwick hay Heathrow, những hộp bánh quy có in ảnh các thành viên của Hoàng gia Anh hoặc họa tiết váy carô của đàn ông Scotland thường bán chạy và có giá cao hơn nhiều so với các bánh cùng loại. Rõ ràng sức mời gọi và độ hấp dẫn của những chiếc bánh đại sứ là vô cùng khó cưỡng và chưa bao giờ lỗi thời. Dĩ nhiên, cũng phải thừa nhận khả năng sáng tạo nội dung và tiếp thị thượng thừa của nhà sản xuất. Nhờ đó mà biết bao chiếc bánh đã theo chân du khách về quê hương của họ, tiếp tục lan tỏa ý nghĩa và vị thế của “bánh đại sứ”.

Không đơn thuần là miếng ngon

Không phải ai cũng chú ý tính biểu tượng, yếu tố lịch sử và văn hóa - văn học của một chiếc bánh. Ngược dòng về thuở ban sơ có thể thấy con người đã tin tưởng gửi gắm nhiều triết lý, thỉnh nguyện cũng như thực hiện vô số nghi thức cầu kỳ để dâng bánh lên thần linh trong các lễ hội.

Theo chuyên gia làm bánh Lily Vanilli, các nghiên cứu về nhân chủng học và thần thoại học đã tìm thấy bằng chứng về bánh hình tròn trong hầu hết các nền văn hóa và thời đại. Có thể thấy yếu tố hình học của bánh (tròn, vuông, trụ…) và vô số hình dáng hoa lá, thú vật, sao trời cho thấy mối liên hệ sâu sắc của bánh với lĩnh vực toán học, tự nhiên, thiên văn học và cả huyền học.

Con người thời cổ còn có tục dùng bánh để đoán vận mệnh hoặc tiên tri. Trong các lễ hội, người ta lăn những chiếc bánh lớn xuống đồi, tùy theo cách bánh vỡ mà dự đoán vận mệnh của người lăn. Nhiều tiệm ăn của người Hoa ở cả Trung Quốc và Mỹ thường có món bánh tiên tri tặng khách sau mỗi bữa ăn. Bẻ đôi chiếc bánh ra, khách sẽ thấy thông điệp ghi trên mảnh giấy nhỏ bên trong.

Ngày nay, dù con người hiện đại đã lãng quên phần lớn tính huyền bí, tâm linh của bánh nhưng bánh vẫn hiện diện một cách trang trọng trong các nghi lễ của vòng đời như lễ rửa tội, sinh nhật, cưới hỏi, cúng kính tổ tiên… Một số vùng lãnh thổ, quốc gia chọn bánh làm biểu tượng cho xứ sở. Các tên bánh cũng thoát thai ra khỏi nguyên liệu như phu thê, bà xã, chưng… để nhắc nhở con người về nghĩa tình và bề dày truyền thống tốt đẹp của nơi sản sinh ra nó.

Cảm giác được nhâm nhi hoặc cắn ngập một miếng bánh ngon lành có hình dáng đẹp đẽ thường khiến người ta ngây ngất. Tuyệt vời hơn nữa khi chúng ta có thể cảm nhận được tinh thần đại sứ toát ra từ loại thức ăn lâu đời, đa dạng, thú vị và lành tính nhất nhì vũ trụ này như bánh.