Thông tin về vụ nổ cùng lúc hàng trăm máy nhắn tin ở Lebanon chiều 17-9 khiến ít nhất 9 người chết và khoảng 2.800 người bị thương trong đó gần 200 người nguy kịch gây chú ý lớn không chỉ vì quy mô vụ việc mà cả vì có yếu tố Hezbollah và Israel.
Trong số thương vong có một số chiến binh của nhóm vũ trang Hezbollah. Trong số người bị thương có cả đại sứ Iran tại Lebanon Mojtaba Amani.
Hezbollah nhanh chóng lên tiếng cáo buộc Israel là thủ phạm. Mỹ - đồng minh của Israel cũng nhanh chóng khẳng định mình không hay biết và không liên quan gì vụ việc. Israel đến lúc này chưa lên tiếng xác nhận hay phủ nhận vụ việc. Israel có truyền thống không bình luận về các hoạt động an ninh bên ngoài đất nước, theo tờ Times of Israel.
Không phải do pin
Ban đầu các thành viên cấp cao của Hezbollah nghi rằng nguyên nhân nổ có thể do pin lithium-ion quá nóng. Tuy nhiên các hình ảnh cho thấy rõ ràng các máy nhắn tin đã bị nổ, theo ông Alex Plitsas - chuyên gia vũ khí tại Hội đồng Đại Tây Dương.
“Một vụ cháy pin lithium-ion là một chuyện, nhưng tôi chưa bao giờ thấy một vụ nổ như thế. Nó trông giống như một lượng thuốc nổ nhỏ” – Times of Israel dẫn lời ông Plitsas.
Ông Paul Christensen, chuyên gia về an toàn pin lithium-ion tại ĐH Newcastle (Úc) cho biết mức độ thiệt hại do vụ nổ máy nhắn tin gây ra có vẻ không phù hợp với các trường hợp hỏng pin mà ông biết, rằng trực giác của ông mách bảo chuyện nổ vì pin rất khó xảy ra.
Cựu chuyên gia phân tích Mike Dimino thuộc Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) hiện đang làm cho tổ chức nghiên cứu Defense Priorities có trụ sở tại Mỹ cũng cho rằng, xét theo hình ảnh thương tích thì nguyên nhân có khả năng nhất là do "một chất nổ rất nhỏ" được cấy bên trong thiết bị, chứ không phải do pin quá nóng.
Israel cài chất nổ bên trong các máy nhắn tin?
Ngay tối 17-9 hàng loạt cơ quan truyền thông Mỹ đưa tin theo hướng Israel là bên gây ra vụ việc.
Tờ New York Times dẫn lời một số quan chức Mỹ đề nghị không nêu tên rằng Israel đã giấu chất nổ trong các máy nhắn tin do công ty sản xuất máy nhắn tin Gold Apollo (Đài Loan) sản xuất trước khi chúng được chuyển đến Lebanon, cùng với một công tắc để có thể kích nổ từ xa. Lô hàng này khoảng 3.000 máy nhắn tin. Một số lượng máy nhắn tin trong lô hàng này được chuyển cho các đồng minh của Hezbollah ở Syria và Iran.
Các vụ nổ xảy ra gần như cùng thời điểm. Theo lời 2 nguồn tin quan chức Mỹ nói với New York Times thì sự việc bắt nguồn từ một tin nhắn có vẻ là từ các nhà lãnh đạo Hezbollah được gửi đến các máy nhắn tin, và máy phát nổ khi người nhận bật lên để đọc tin nhắn.
Tờ Times of Israel dẫn ý kiến nhiều nhà phân tích rằng có vẻ như Hezbollah thích sử dụng máy nhắn tin để liên lạc nội bộ hơn là dùng điện thoại thông minh vì lý do an ninh. Các máy nhắn tin phát nổ là những máy mới được Hezbollah mua sau khi lãnh đạo nhóm này ra lệnh cho các thành viên ngừng sử dụng điện thoại di động, hạn chế nguy cơ bị tình báo Israel theo dõi.
Nhà phân tích Riad Kahwaji làm việc tại Dubai cho rằng Israel đã lợi dụng việc Hezbollah chuyển từ sử dụng điện thoại thông minh sang máy nhắn tin để lên kế hoạch vụ này. Theo ông Kahwaji, tình báo Israel đã tiến hành một "hoạt động chuyên nghiệp nhất" và “không còn nghi ngờ gì nữa, một trong những nhà máy mà Israel sở hữu đã sản xuất và vận chuyển những thiết bị nổ đã phát nổ ngày hôm nay”.
Một nguồn tin thân cận với Hezbollah, yêu cầu giấu tên, nói với hãng tin AFP rằng "các máy nhắn tin phát nổ liên quan đến lô hàng 1.000 thiết bị mới được Hezbollah nhập khẩu", có vẻ như đã bị "phá hoại ngay từ nguồn ban đầu”.
Trao đổi với hãng tin Reuters, SMEX - tổ chức bảo vệ quyền kỹ thuật số của Lebanon cho rằng Israel có thể đã khai thác điểm yếu trong thiết bị và cài đặt cơ chế phát nổ. Theo SMEX, các máy nhắn tin cũng có thể đã bị chặn trước khi đến tay Hezbollah và bị can thiệp điện tử hoặc cấy ghép thiết bị nổ.
Nhà khoa học và nghiên cứu viên cao cấp Yehoshua Kalisky tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia - một tổ chức tư vấn ở Tel Aviv (Israel) lưu ý khả năng xảy ra xung điện “được gửi từ xa và đốt cháy các thiết bị và gây ra vụ nổ”. Theo nhà nghiên cứu này, “đây không phải là hành động ngẫu nhiên mà là hành động có chủ đích và được biết trước”.
Sản phẩm “kinh điển” của Mossad?
Trong khi đó, đài CNN tối 17-9 đưa tin rằng sự việc là kết quả một “chiến dịch phối hợp” giữa cơ quan tình báo Mossad của Israel và lực lượng vũ trang Israel.
Nguồn tin của đài Sky News Arabia thì nói rằng cơ quan tình báo Mossad của Israel đã kiểm soát lô máy nhắn tin mà Hezbollah đặt mua trước khi chúng được giao cho nhóm này. Nguồn tin cho biết Mossad đã đặt một lượng PETN, một loại vật liệu cực dễ nổ, vào pin của các máy nhắn tin và kích nổ chúng bằng cách tăng nhiệt độ của pin từ xa.
Tờ Times of Israel dẫn ý kiến nhiều nhà phân tích đánh giá rằng Israel đã đạt được thành công lớn về mặt tình báo khi dường như đã xâm nhập vào chuỗi cung ứng của Hezbollah.
Nhà phân tích Charles Lister thuộc Viện Trung Đông (tổ chức tư vấn và trung tâm văn hóa phi lợi nhuận, phi đảng phái có trụ sở ở Mỹ) nhận định rằng “Mossad đã thâm nhập vào chuỗi cung ứng”. Theo ông, gần như chắc chắn có một lượng chất nổ nhỏ được giấu bên cạnh cục pin, và được kích nổ từ xa thông qua cuộc gọi hoặc tin nhắn.
Đài Al Jazeera dẫn lời một nguồn tin an ninh của Lebanon rằng lượng chất nổ được cài trong mỗi máy nhắn tin nặng dưới 20 gram.
Cựu chuyên gia CIA Dimino đánh giá “đây là một hoạt động phá hoại kinh điển” và phải mất “nhiều tháng nếu không muốn nói là nhiều năm” để dàn dựng.
Theo giới quan sát, đây là một đòn giáng mạnh vào an ninh của Hezbollah và là minh chứng cho thấy tầm với không thể coi thường của Israel.
Chuyên gia quốc phòng người Pháp Pierre Servent nhận định nếu đây đúng là do Mossad làm thì hành động này sẽ giúp các cơ quan tình báo Israel khôi phục lại danh tiếng vốn đã bị tổn hại nghiêm trọng sau khi không ngăn chặn được vụ tấn công kinh hoàng của Hamas ngày 7-10-2023 làm khoảng 1.200 người chết và 251 con tin bị bắt đến Gaza.
