Vụ việc một lần nữa gây sự chú ý của dư luận sau khi báo chí Mỹ cho rằng Liên Xô đã lấy đi phần lớn trái phiếu này khi tiến công vào Berlin (Đức).
Sau Chiến tranh Thế giới thứ nhất, Đức đã phát hành ở Mỹ lượng lớn trái phiếu đồng USD nhằm tái thiết đất nước và bồi thường chiến tranh. Trong đó, trái phiếu Doyle phát hành và giao dịch trên thị trường New York năm 1924 đạt 110 triệu USD. Năm 1930, Đức lại phát hành 98 triệu USD trái phiếu Young.
Sau khi Hitler lên nắm quyền vào năm 1933, Đức dừng việc cấp tiền cho quỹ bồi thường chiến tranh và cũng không trả lãi các khoản trái phiếu bằng đồng USD. Sau khi bạo động ở châu Âu bùng phát và Chiến tranh Thế giới thứ hai nổ ra, chủ nợ Mỹ mất cơ hội đòi nợ Đức.
Chiến tranh Thế giới thứ hai kết thúc, chính quyền liên bang Đức cho biết sẽ chịu trách nhiệm về món nợ liên quan trái phiếu trước chiến tranh. Năm 1953, chín quốc gia, trong đó có Mỹ, Đức, Anh đã ký Hiệp định trả nợ tại London (Anh). Trong đó, Mỹ và Đức đã đi đến thỏa thuận theo đó Đức đồng ý thanh toán số trái phiếu đã được hai bên xác nhận tính hợp pháp, tức là cá nhân hoặc tổ chức nắm giữ trái phiếu phải chứng minh được quyền sở hữu từ trước ngày 1-1-1945.
Tuy nhiên, một vấn đề mới đã xuất hiện trong quá trình giải quyết khoản nợ USD. Trước khi xảy ra Chiến tranh Thế giới thứ hai, doanh nghiệp phát hành trái phiếu của Đức đã thu về số lượng lớn trái phiếu ở Mỹ để chuẩn bị hủy. Nhưng Chiến tranh Thế giới thứ hai đã làm hỏng kế hoạch đã định. Quân đội Liên Xô tiến vào Berlin đã thôn tính tất cả số trái phiếu chưa kịp hủy trong kho lưu trữ của các ngân hàng chiếm đóng, ước tính lên đến 350 triệu USD. Sau này, số trái phiếu này được phía Liên Xô tái phát hành.
Các báo Mỹ cho rằng, người Mỹ vẫn nắm giữ một số lượng lớn trái phiếu trị giá khoảng 250 triệu USD. Để ngăn chặn số trái phiếu nằm trong tay Liên Xô lưu thông trên thị trường Mỹ, Chính phủ Mỹ lúc bấy giờ đã ra lệnh cấm trao đổi tự do trái phiếu bằng đồng USD do Đức phát hành.
Năm 2007, Công ty trách nhiệm hữu hạn cổ phần toàn cầu, có trụ sở ở phía nam bang Florida (Mỹ) nắm giữ số lượng lớn hai loại trái phiếu Doyle và Young đã viết thư cho Thủ tướng Đức Angela Merkel yêu cầu Đức phải bồi thường số lượng trái phiếu vi phạm điều ước. Tuy nhiên, không nhận được câu trả lời, công ty này đã kiện Chính phủ Đức lên tòa án LB Mỹ, nhằm đòi số nợ (cả vốn lẫn lãi) lên đến 450 triệu USD.
Theo lập luận của phía Đức, công ty nắm giữ cổ phiếu của Đức phải chứng minh được tính hợp pháp theo Hiệp định giữa Đức và Mỹ ký năm 1953. Tuy nhiên, phía công ty Mỹ thì cho rằng, không cần thiết phải chứng minh tính hợp pháp vì ủy ban liên quan đã không còn tồn tại. Tranh cãi vẫn tiếp tục gay gắt… Báo chí Mỹ cho rằng, do tính chất phức tạp của “vụ án”, phán quyết của tòa án Mỹ sẽ chẳng thể mang lại điều gì cho các công ty Mỹ.
Theo Thành Lộc (báo Thời Nay/People.com.cn)
