Tại buổi họp báo triển khai nhiệm vụ ngành ngân hàng năm 2024, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú khẳng định không để giá vàng miếng chênh lệch lớn với giá vàng thế giới; sẽ xem xét sửa Nghị định 24/2012 nhằm kiểm soát giá vàng; NHNN sẽ đánh giá lại vai trò của SJC trong việc thực hiện nhiệm vụ của mình...
Xung quanh vấn đề vàng và vàng miếng, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, TS Đào Lê Trang Anh, chuyên gia kinh tế Trường ĐH RMIT Việt Nam, nhận định và đề xuất nhiều giải pháp để thị trường vàng Việt Nam phát triển ổn định, không gây tác động đến tỉ giá, lãi suất và kinh tế vĩ mô...
Nghị định 24/2012 đã hoàn thành sứ mệnh
. Phóng viên: Bà đánh giá thế nào về ý kiến cho rằng đã đến lúc sửa đổi Nghị định 24/2012 về quản lý thị trường vàng?
+ TS Đào Lê Trang Anh (ảnh): Tôi cho rằng đây là thời điểm thích hợp để sửa đổi Nghị định 24/2012.
Kinh nghiệm quản lý từ các thị trường vàng ở Ấn Độ và Trung Quốc, hai quốc gia này đứng đầu trong việc tiêu thụ vàng vật chất trên thế giới, đã chỉ ra rằng việc quản lý vàng thông qua kiểm soát ngặt nghèo không đem lại kết quả tích cực trong dài hạn.
Họ từng áp đặt kiểm soát nghiêm ngặt với thị trường vàng, song sau đó cả hai đều chuyển sang hướng tự do hóa và đạt được những thành công đáng kể. Do đó, việc NHNN Việt Nam tham gia sản xuất và kinh doanh vàng miếng chỉ nên được thực hiện trong ngắn hạn.
Việt Nam đã hội nhập quốc tế nên cần đi theo hướng quản lý thị trường vàng theo tiêu chuẩn quốc tế. NHNN nên tập trung vào vai trò nghiên cứu, ban hành chính sách, không nên tham gia trực tiếp vào việc mua bán vàng.
Trong dài hạn, Chính phủ có thể quay lại với việc quản lý xuất nhập vàng thông qua quota (hạn ngạch) tự do hơn hoặc xem xét việc thành lập sàn vàng quốc gia, cũng như tạo ra các kênh đầu tư vàng khác.
. Theo bà, nền tảng kinh tế vĩ mô hiện nay so với năm 2012 sẽ hỗ trợ cơ quan quản lý nhà nước ra sao trong việc sửa đổi nghị định này?
+ Nền kinh tế vĩ mô hiện nay của Việt Nam đã có những bước phát triển đáng kể so với năm 2012, như tăng trưởng GDP, khả năng cạnh tranh và sự phát triển của thị trường tài chính. Đồng thời, tiến bộ trong công nghệ thông tin và quản lý dữ liệu có khả năng cung cấp thông tin chính xác hơn về thị trường vàng, giúp cơ quan quản lý đưa ra quyết định hiệu quả hơn.
Những tiến bộ này có thể cung cấp nền tảng tốt hơn để cơ quan quản lý nhà nước có thể điều chỉnh kịp thời với việc sửa đổi Nghị định 24/2012.
Thị trường vàng sẽ có sự thay đổi quan trọng
. Nhiều ý kiến cho rằng sửa đổi Nghị định 24/2012 là cần thiết. Vậy khi nghị định được sửa đổi, thị trường vàng Việt Nam sẽ có sự thay đổi quan trọng nào?
+ Việc sửa đổi Nghị định 24/2012 có thể gây ra nhiều thay đổi đáng kể đối với thị trường vàng, bao gồm cả những thay đổi tích cực và tiêu cực.
Những thay đổi tích cực gồm: Nếu không còn độc quyền thương hiệu cho một loại vàng cụ thể như SJC, thị trường vàng sẽ đa dạng hơn về các loại vàng được chấp nhận và giao dịch. Điều này có thể làm giảm giá vàng SJC nếu các sản phẩm vàng mới có chất lượng và uy tín tương đương hoặc tốt hơn.
Thay đổi nữa là đẩy mạnh về sự minh bạch và quản lý chất lượng trong sản xuất và kinh doanh vàng. Các tiêu chuẩn và quy định có thể được cải thiện để bảo vệ người tiêu dùng, tăng cường sự tin cậy trong thị trường.
Sau khi sửa đổi Nghị định 24/2012, giá vàng trong nước sẽ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố vĩ mô như biến động tỉ giá, tình hình kinh tế toàn cầu và yếu tố cung cầu trên thị trường.
Tuy nhiên, cũng có những thay đổi tiêu cực có thể xảy ra, bao gồm chất lượng vàng và biến động giá không ổn định trên thị trường. Ví dụ việc loại bỏ độc quyền thương hiệu, tạo điều kiện cho nhiều đơn vị tham gia sản xuất vàng có thể làm tăng niềm tin vào vàng như một phương tiện lưu trữ giá trị. Điều này có thể thúc đẩy người dân mua và tích trữ vàng để bảo vệ giá trị tài sản của họ.
Vì vậy việc sửa đổi Nghị định 24/2012 có thể mang lại cơ hội lớn cho thị trường vàng Việt Nam nhưng cũng đi kèm với những thách thức và rủi ro cần được cân nhắc, quản lý cẩn thận để đảm bảo sự phát triển bền vững cũng như lợi ích chung của người tiêu dùng.
. Vậy để không kích thích việc mua vàng SJC tích trữ, mất đi một phần dòng tiền đưa vào sản xuất, kinh doanh, Nhà nước cần xác lập thị trường vàng ra sao để mọi chủ thể trong nền kinh tế đều có lợi?
+ Theo tôi, để giảm thiểu tác động của việc thay đổi Nghị định 24/2012 nên đặt mục tiêu xây dựng một thị trường vàng minh bạch, công bằng và cạnh tranh.
Đồng thời, chúng ta cần học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới đã thành công trong việc quản lý mua bán vàng như Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan. Các biện pháp cụ thể bao gồm:
Thứ nhất, quy định pháp lý rõ ràng và thống nhất giữa các cơ quan quản lý nhà nước: Thiết lập quy định pháp lý công bằng, áp dụng được cho mọi chủ thể tham gia thị trường vàng, kèm theo tăng cường giám sát và quản lý của các cơ quan có thẩm quyền.
Từ kinh nghiệm của Thái Lan cho thấy quản lý thị trường vàng cần sự tham gia quản lý và giám sát từ các bộ ngành liên quan, bao gồm Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Tổng cục Hải quan và Bộ Công an nhằm kiểm soát rủi ro và gian lận.
Thứ hai, chúng ta có thể học hỏi từ kinh nghiệm của Trung Quốc, ưu tiên nên đặt vào giao dịch vàng vật chất trước khi chuyển sang sản phẩm vàng phi vật chất. Đồng thời thị trường vàng của Việt Nam cần tăng tính liên thông với thị trường thế giới và chấm dứt các hoạt động vay mượn bằng vàng, tập trung vào mua bán vàng miếng.
Thứ ba, Nhà nước có thể ban hành các chính sách nhằm thúc đẩy việc sử dụng vàng trong các ứng dụng công nghiệp để giảm sự dựa vào vàng làm tài sản tích trữ và tăng cung, giảm giá vàng.
Thứ tư, Nhà nước có thể xem xét áp đặt thuế cao lên vàng tích trữ nhằm hạn chế việc mua trữ vàng, thúc đẩy người dân sử dụng các kênh đầu tư khác.
. Xin cảm ơn bà.•
Lập sàn vàng sẽ thu hút được vàng trong dân
Theo TS Nguyễn Tuấn Anh, Trường ĐH RMIT Việt Nam, số liệu ước tính từ Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam (VGTA) cho thấy người dân đang nắm giữ khoảng 400 tấn vàng. Việc thành lập sàn vàng, điều mà các quốc gia khác đang làm, sẽ góp phần ổn định và phát triển thị trường vàng trong nước, hội nhập và liên thông với thế giới, đồng thời sẽ khuyến khích thu hút được vàng trong dân.
Hiện nay, thế giới đang chuyển từ thị trường giao dịch hàng hóa vật chất truyền thống sang thị trường giao dịch hàng hóa kỳ hạn với các sản phẩm đầu tư tiện ích hơn, bao gồm sản phẩm phái sinh và chứng chỉ quỹ (ETF), thông qua hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng quyền chọn.
Trong khi đó, ở Việt Nam, chú trọng chủ yếu vào quản lý sản xuất, kinh doanh vàng và các sản phẩm vật chất. Nếu có sàn vàng kết hợp với các công cụ quản lý rủi ro như hợp đồng kỳ hạn cho vàng thì doanh nghiệp và nhà đầu tư sẽ có thêm công cụ bảo hiểm rủi ro.
Sửa đổi Nghị định 24/2012 theo hướng tự do hóa giao dịch
Dưới góc nhìn của một chuyên gia kinh tế, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, TS Nguyễn Tuấn Anh, Trường ĐH RMIT Việt Nam, có các nhận định và đề xuất về việc sửa đổi Nghị định 24/2012 nhằm đảm bảo thị trường vàng hoạt động ổn định, không tác động tiêu cực đến an toàn thị trường tài chính, tiền tệ và tâm lý xã hội.
TS Nguyễn Tuấn Anh chia sẻ: “Trong họp báo ngày 3-1, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú cho biết Nhà nước không khuyến khích kinh doanh vàng miếng, không bảo hộ giá vàng miếng, cũng không chấp nhận sự chênh lệch giá quá lớn giữa vàng trong nước và quốc tế, giữa vàng SJC và các loại vàng miếng khác.
Tôi đồng ý với những yếu tố cơ bản trong việc sửa đổi Nghị định 24/2012 nhằm tuân theo các nguyên tắc như ông Tú nói, trong ngắn hạn và dài hạn.
Thứ nhất, trong ngắn hạn, không khuyến khích kinh doanh vàng miếng và không bảo hộ giá vàng miếng. Điều này là cần thiết trong việc ổn định thị trường vàng miếng và nền kinh tế nói chung. Trong bối cảnh lãi suất liên tục giảm, thị trường chứng khoán nhiều biến động, bất động sản trầm lắng... dòng tiền ngày càng chuyển hướng đến những kênh đầu tư mang tính chất phòng thủ như vàng. Hiện tượng này đã đóng góp vào việc gia tăng giá vàng liên tục, phá vỡ kỷ lục lịch sử.
Thứ hai, không nên có sự chênh lệch giá lớn. Từ năm 2014 đến nay, NHNN không đưa thêm vàng ra thị trường, gây ra tình trạng khan hiếm vàng miếng SJC. Thậm chí trong quá trình lưu thông, vàng SJC còn được chuyển hóa sang vàng nguyên liệu để sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ, phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
NHNN không nên sử dụng một loại vàng miếng SJC làm thương hiệu độc quyền và thay vào đó nên xem xét có thể sản xuất thêm một lượng lớn vàng miếng để cung ứng ra thị trường nhằm cân bằng cung cầu, tránh xảy ra hiện tượng sốt giá vàng.
Ngoài ra, NHNN cũng nên cân nhắc kiến nghị của Hiệp
hội Kinh doanh vàng cho phép thành lập sở giao dịch vàng quốc gia nhằm tạo ra một thị trường vàng mở, nhằm tạo
điều kiện cho sự liên thông giữa giá vàng trong nước và
quốc tế.
Việc trả lại bình thường cho vàng miếng SJC cần được thực hiện theo lộ trình để tránh tình trạng vàng hóa như trước đây. Bài học về quản lý thị trường Trung Quốc còn đó, từ chỗ đóng kín đã từng bước tự do hóa mọi giao dịch và gặt hái thành công.
Kế hoạch tự do hóa thị trường vàng của Trung Quốc cũng bao gồm ba giai đoạn như nhiều nước khác đó là xóa bỏ chế độ độc quyền kinh doanh vàng và cơ chế kiểm soát giá, cùng lúc thành lập sở giao dịch vàng.
Từng bước xóa bỏ cơ chế cấp phép đối với hoạt động sản xuất, bán buôn và bán lẻ vàng. Bước đầu là đối với hoạt động bán lẻ, sau đó cho phép cá nhân được tham gia giao dịch vàng miếng.
Và cuối cùng là xóa bỏ từng bước chế độ quản lý xuất nhập khẩu vàng. Khi và chỉ khi lộ trình bình thường hóa vàng miếng được triển khai cẩn trọng sẽ ngăn chặn tình trạng vàng hóa nền kinh tế.
Tuy nhiên, Chính phủ cũng nên chuẩn bị cho kịch bản “vàng hóa” khi người dân tìm cách mua vàng cho bằng được, thay vì gửi tiền ngân hàng hoặc mua hàng hóa, dịch vụ để kích thích tăng trưởng kinh tế. Khi đó, giá vàng tăng sẽ dẫn đến hệ lụy là giá bất động sản tăng, đồng thời gây sức ép đồng tiền Việt. Vàng không thuộc rổ hàng hóa, dịch vụ tính chỉ số giá tiêu dùng (CPI) nhưng việc vàng tăng giá sẽ tác động lớn đến nền kinh tế.
Một trong những giải pháp nhằm hạn chế tình trạng này bao gồm NHNN nên tập trung nguồn vàng đã được nhập từ trước đến nay vào kho vàng của Nhà nước bằng cách mua lại hoặc phát hành chứng chỉ vàng. Sau đó tinh luyện lại thành vàng tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời đưa ra hàng loạt chính sách hỗ trợ nhằm hạn chế lượng vàng hóa nền kinh tế như đánh thuế giao dịch vàng miếng, khuyến khích gửi vàng vào hay chuyển vàng vào NHNN. M.PHƯƠNG
Chống lại cú sốc giá vàng SJC
Việc duy trì mức chênh lệch giá vàng quá cao đã gây ra nhiều hiệu ứng không tích cực.
PHƯƠNG HÀ
Theo các chuyên gia, giá vàng trong nước neo cao, trong khi vào mùa lễ hội cuối năm và chuẩn bị cho ngày vía Thần tài trong Tết Nguyên đán sắp tới nên giới đầu tư gom ngoại tệ ôm vàng. Giá vàng miếng SJC không liên thông với thế giới đã tạo ra hệ quả này.
Độc quyền gây nhiều hệ lụy
Kể từ khi việc nhập khẩu vàng thuộc quyền quản lý của Nhà nước và vàng SJC là thương hiệu vàng quốc gia, bên cạnh mặt tích cực cũng đã khiến thị trường vàng nhiều khi chao đảo.
Trong ba năm gần đây, với việc không có thêm nguồn cung, giá vàng SJC đã liên tục nhảy vọt về giá, kéo khoảng cách chênh lệch giá có lúc lên tới 20 triệu đồng/lượng so với giá vàng thế giới.
Theo thống kê của TOPI, năm 2018 và 2019, giá vàng SJC trong nước ổn định quanh mốc 37 triệu đồng/lượng. Năm 2020, giá vàng SJC được đẩy lên 45 triệu đồng/lượng và đến tháng 8-2020, giá vàng SJC lần đầu chạm mốc 62 triệu đồng/lượng trước khi lùi lại mức 45 triệu đồng/lượng.
Nếu như năm 2021 giá vàng vẫn xoay quanh vùng giá 62 triệu đồng/lượng thì bước sang năm 2022, vào tháng 3, giá vàng SJC lập kỷ lục mới, chạm mức 74 triệu đồng/lượng.
Tại kỳ họp Quốc hội vào tháng 6-2022, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) đã nêu ý kiến rằng: Nghị định 24/2012 được ban hành vào năm 2012, mà khi đó giá vàng SJC chỉ 30-35 triệu đồng/lượng nhưng sau 10 năm, giá vàng SJC đã leo lên 70 triệu đồng/lượng.
Đại biểu Hòa đặt ra hàng loạt câu hỏi là có nên giảm độc quyền vàng SJC để giảm giá vàng và cần phải xem xét sửa đổi Nghị định 24/2012.
Tháo những điểm nghẽn
Vào tháng 12-2023, giá vàng SJC được đẩy lên 80,30 triệu đồng/lượng cho dù giá vàng thế giới gần như không biến động nhiều.
Trong thời gian này, giá vàng SJC biến động liên tục, với việc phá vỡ các cột mốc kỷ lục đã thiết lập trước đó, chưa kể khoảng cách giá mua và giá bán lần đầu tiên vượt hơn 3 triệu đồng/lượng.
Khi thị trường vàng biến động mạnh, đã có nhà đầu tư thắng lớn khi bán vàng với giá cao kỷ lục nhưng cũng có người thua lỗ nặng khi mua đúng giá đỉnh.
NHNN đã phải lên tiếng sẽ xử lý mạnh tay việc đầu cơ vàng và cho biết sẽ xem xét sửa đổi Nghị định 24/2012 thì giá vàng SJC mới hạ nhiệt.
Thông điệp từ NHNN đưa ra chỉ làm dịu thị trường vàng trong thời gian ngắn. Nhưng những điểm nghẽn trên thị trường vàng vẫn còn nguyên như sự độc quyền của vàng miếng SJC, nguồn cung cạn kiệt đã khiến giá vàng vẫn xoay quanh 75-76 triệu đồng/lượng, một mức giá rất cao so với những năm trước.
Vì vậy, Nhà nước phải thực sự có các hành động để thu hẹp khoảng cách giá vàng trong nước và thế giới. Trả lời báo chí, TS Trương Văn Phước, nguyên Quyền Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, cho biết: Nếu như bây giờ nhập vàng, chế tác ra SJC và nhiều nhãn hiệu khác để chênh lệch giá vàng quốc tế và trong nước thu hẹp dần thì có thể dẫn dắt thị trường vàng theo ý chúng ta hay không thì đây vẫn là câu hỏi.
“Nhưng Nhà nước phải nắm độc quyền nhập khẩu vàng hoặc ủy thác cho các ngân hàng thương mại hay doanh nghiệp để nhập vàng. Lúc đó, NHNN sẽ không can thiệp về giá bán mà chỉ can thiệp nguồn nguyên liệu để tạo ra nguồn cung vàng” - ông Phước nói. Tuy vậy, theo nhiều chuyên gia, nếu không còn độc quyền thương hiệu cho một loại vàng cụ thể như SJC, thị trường vàng sẽ bình ổn hơn.
Các dự báo cũng cho thấy trong năm 2024, giá vàng thế giới sẽ có những bước tăng mạnh khi Mỹ đã đưa ra thông điệp cắt giảm lãi suất và nhiều nước lớn trên thế giới bước vào bầu cử.
Đây là thời điểm hợp lý để sửa đổi Nghị định 24/2012, là giải pháp chống lại cú sốc giá vàng SJC cũng như chặn đứng những hiệu ứng không tích cực cho thị trường tài chính trong tương lai...
Các nước trong khu vực đã lập sàn giao dịch vàng
Theo Hiệp hội Vàng thế giới (WGC), trong khu vực Đông Nam Á, các nước Thái Lan, Malaysia, Singapore và Indonesia đã thành lập sàn giao dịch vàng.
Theo đó hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng vật chất (bao gồm vàng nữ trang, vàng miếng, vàng nguyên liệu 9999 dưới dạng thỏi) đều do các bộ Thương mại và Kinh tế quản lý.
Các giao dịch vàng phi vật chất (vàng tài khoản, hợp đồng vàng tương lai (kỳ hạn) và các hợp đồng vàng phái sinh…) do các ngân hàng thương mại thực hiện dưới sự kiểm soát của các ngân hàng trung ương hoặc được giao dịch trên các sàn chứng khoán quốc gia dưới sự quản lý của Bộ Tài chính.
