Tại sao AI không thể tóm tắt tin tức chính xác?

Chỉ cần một cú nhấp chuột, người dùng có thể nhận được bản tóm tắt của một bài báo dài trong vài giây. Nhưng liệu những bản tóm tắt này có thực sự chính xác?

Một nghiên cứu của BBC vào tháng 12-2024 đã chỉ ra hàng loạt vấn đề nghiêm trọng trong cách AI xử lý tin tức, từ việc đưa ra thông tin lỗi thời, hiểu sai ngữ cảnh cho đến tạo ra những thông tin không hề tồn tại.

AI và những lỗi sai nghiêm trọng khi tóm tắt tin tức

BBC đã tiến hành một thí nghiệm bằng cách đặt ra 100 câu hỏi tin tức cho 4 hệ thống AI phổ biến hiện nay, bao gồm ChatGPT (OpenAI), Copilot (Microsoft), Gemini (Google) và Perplexity. Dù các hệ thống này đều được thiết kế để cung cấp thông tin từ những nguồn tin tức chính thống, nhưng kết quả lại gây thất vọng.

Chẳng hạn, ChatGPT tuyên bố rằng ông Rishi Sunak vẫn còn giữ chức Thủ tướng Anh vào tháng 12-2024, trong khi thực tế ông đã rời nhiệm sở vào ngày 02-11-2024…

Những lỗi sai này không chỉ là vấn đề nhỏ. Khi tin tức được tóm tắt sai lệch, nó có thể thay đổi hoàn toàn cách người đọc hiểu về một sự kiện. Theo thống kê của BBC, 34% phản hồi từ Gemini, 27% từ Copilot, 17% từ Perplexity và 15% từ ChatGPT đã trình bày sai thông tin so với nguồn tin gốc.

Vì sao AI không thể tóm tắt tin tức chính xác?

Khả năng tóm tắt của AI mắc phải ba vấn đề lớn là thông tin lỗi thời, thiếu hiểu biết về ngữ cảnh và sự ảo giác thông tin (tức là tự tạo ra thông tin không có thật).

Tin tức luôn thay đổi nhanh chóng, nhưng AI thường dựa vào dữ liệu tĩnh. Khi một sự kiện mới xảy ra, AI có thể không kịp cập nhật, dẫn đến thông tin sai lệch. Ví dụ, nếu một mô hình AI tóm tắt một bài viết cũ về một chính trị gia còn đương nhiệm, nó có thể tiếp tục khẳng định điều đó ngay cả khi vị trí của người này đã thay đổi.

Không chỉ vậy, AI còn gặp khó khăn trong việc diễn giải sắc thái ngôn ngữ. Các nhà báo luôn cẩn trọng khi sử dụng từ ngữ để tránh gây hiểu lầm, nhưng AI lại có thể gán ghép những từ không phù hợp vào bản tóm tắt.

Bên cạnh đó, AI cũng không thể phân biệt rõ ràng giữa sự thật và ý kiến. Một ví dụ điển hình là khi Copilot được hỏi về những cam kết của Đảng Lao động Anh. Dù liệt kê đúng các chính sách của đảng này, Copilot đã tự thêm vào nhận định rằng kế hoạch của họ là “toàn diện", một đánh giá mang tính chủ quan chứ không phải sự thật.

Tệ hơn nữa, AI đôi khi có thể bịa ra thông tin không có thật. Hiện tượng này được gọi là ảo giác AI, khi mô hình tạo ra dữ liệu không dựa trên bất kỳ nguồn tin nào mà vẫn có vẻ đáng tin cậy.

Liệu AI có thể trở thành công cụ tóm tắt tin tức đáng tin cậy?

Dù AI đã có nhiều tiến bộ, nhưng nghiên cứu của BBC cho thấy nó vẫn chưa thể đáp ứng được các tiêu chuẩn báo chí. Để cải thiện độ chính xác, các công ty công nghệ cần tập trung vào việc cập nhật dữ liệu theo thời gian thực, cải thiện khả năng nhận diện sắc thái ngôn ngữ và phát triển cơ chế kiểm chứng thông tin tốt hơn.

Tuy nhiên, ngay cả khi những cải tiến này được thực hiện, AI vẫn khó có thể thay thế con người trong lĩnh vực tin tức. Việc hiểu và diễn giải thông tin một cách chính xác đòi hỏi sự nhạy bén, kinh nghiệm và đạo đức nghề nghiệp, những yếu tố mà AI chưa thể có.

Vậy AI có thể hỗ trợ báo chí? Có, nhưng không phải là công cụ đáng tin cậy để tóm tắt tin tức một cách chính xác. Cho đến khi AI có thể khắc phục những nhược điểm cốt lõi, việc kiểm chứng thông tin từ các nguồn tin tức uy tín vẫn là điều không thể thay thế.