Trong hệ thống chính trị, khối UBND là các cơ quan hành pháp, TAND là cơ quan tư pháp. Hai cơ quan này, về nguyên tắc, là độc lập và chế ước lẫn nhau. Chính vì thế sau khi nhận quyết định thu hồi đất, người dân đã gửi gắm niềm tin vào tòa án thông qua việc khởi kiện quyết định này; bị cấp sơ thẩm bác, họ gửi tiếp đơn lên cấp phúc thẩm là TAND TP Hải Phòng.
Đáng lưu ý ở chỗ trong quá trình thụ lý vụ kiện, thẩm phán đã tổ chức buổi “gặp gỡ hòa giải”. Biên bản cuộc gặp này thể hiện một chi tiết, UBND huyện sẵn sàng cho người dân thuê tiếp khu đầm, với điều kiện người dân rút đơn kháng cáo. Nếu đây là vụ kiện dân sự, việc hòa giải có ghi biên bản, có chữ ký của thẩm phán và dấu đỏ của TAND thì mặc nhiên cơ quan thi hành án sẽ giải quyết theo nội dung thỏa thuận. Nhưng đây là vụ kiện hành chính, việc rút đơn hay thỏa thuận trong biên bản chỉ có ý nghĩa… tham khảo, nghĩa là nếu một phía (như UBND) mà không sửa đổi, hủy quyết định (thu hồi đất) của mình thì sau khi vụ án được đình chỉ, án sơ thẩm dĩ nhiên có hiệu lực (chứ không phải biên bản có hiệu lực). Do đó mới dẫn đến kết cục là cuộc cưỡng chế đầy bi thương vừa qua…
Trong thực tế không phải ai cũng phân biệt được sự khác nhau giữa vụ án hành chính và vụ án dân sự; sự khác nhau về hiệu lực pháp lý giữa biên bản hòa giải trong tố tụng hành chính và tố tụng dân sự. Một cán bộ, một đảng viên hay một công bộc thực sự có trách nhiệm, thực sự vì dân sẽ giải thích cặn kẽ sự khác nhau này, cũng như phân tích rõ hậu quả pháp lý sau đó có thể xảy đến nếu một trong hai phía không tôn trọng “lời hứa” ghi trong biên bản hòa giải. Trong vụ việc này, đến tận bây giờ những người nông dân vẫn một mực tin vào “lời hứa” của đại diện UBND ghi trong biên bản, dẫn đến sự phản kháng đầy máu, nước mắt và trái pháp luật khi bị cưỡng chế như thế…
Trung ương vừa họp hội nghị lần 4, trong đó nói rõ nếu cán bộ xa dân, đánh mất dân thì sẽ đánh mất tất cả. Sự khởi động lại vấn đề phẩm chất đạo đức, phẩm chất cán bộ thông qua công cuộc phê bình và tự phê bình là giải pháp cần thiết, mà vụ việc ở Tiên Lãng rất đáng được mổ xẻ đến cùng.
PHAN MAI