Theo BLLĐ 2012, lao động là công dân nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam phải có GPLĐ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam cấp. Tuy nhiên, nhiều NLĐNN làm việc tại Việt Nam nhưng lại không xin GPLĐ hoặc GPLĐ hết hạn. Vì nhu cầu công việc, nhiều DN vẫn ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) với những người này. Hai bên làm việc với nhau, đến khi mâu thuẫn đòi tiền lương, tiền trợ cấp, bồi thường... thì gặp vướng mắc trong việc xác định HĐLĐ vô hiệu hay có hiệu lực.
Một vụ kiện từ nhiều năm trước thường được tham khảo để xác định HĐLĐ vô hiệu là vụ chuyên gia hàng hải S. (người Hàn Quốc) bị Công ty H. đơn phương hủy bỏ HĐLĐ. Ông S. đã kiện đòi Công ty H phải nhận ông làm việc trở lại, bồi thường tiền lương gần nửa tỉ đồng. Tòa sơ thẩm, phúc thẩm và cấp giám đốc thẩm đều cho rằng ông S. không có GPLĐ nên HĐLĐ giữa ông và Công ty H. bị xem là vô hiệu.
BLLĐ có quy định về các trường hợp HĐLĐ vô hiệu nhưng bộ luật này, nghị định, thông tư hướng dẫn đều không nói rõ trường hợp HĐLĐ với NLĐNN chưa có GPLĐ thì có vô hiệu hay không. Vì vậy, trên thực tế vẫn có trường hợp xem HĐLĐ này là có hiệu lực.
Nhiều ý kiến cho rằng rất vô lý nếu xem HĐLĐ này là có hiệu lực. Như trường hợp trên, nếu xem HĐLĐ có hiệu lực thì Công ty H. phải nhận ông S. làm việc trở lại, trong khi ông này vẫn không có GPLĐ là không phù hợp.
Theo Điều 18 Nghị định 102 ngày 5-9-2013 của Chính phủ, NLĐNN làm việc tại Việt Nam không có GPLĐ mà không thuộc các trường hợp quy định tại Điều 7 nghị định này bị trục xuất theo quy định của pháp luật Việt Nam. Như vậy, nếu HĐLĐ vẫn có hiệu lực trong khi người này bị trục xuất thì sẽ không phù hợp. Ngoài ra, Điều 10 của Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh và cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam 2014 quy định khi xin visa làm việc tại Việt Nam, NLĐNN phải xuất trình GPLĐ hợp pháp. Vì vậy, phù hợp với các phán quyết trước đây của các tòa án, HĐLĐ với người chưa có GPLĐ cần được coi là vô hiệu.
Luật sư Nguyễn Thúy Hằng (Công ty luật Baker & McKenzie (Vietnam) Ltd.) cho rằng: “Nếu xem HĐLĐ vẫn có hiệu lực bất kể NLĐNN không có GPLĐ thì vô hình trung sẽ làm hiệu lực và hiệu quả áp dụng của các quy định về quản lý lao động nước ngoài bị ảnh hưởng nghiêm trọng. NLĐNN có thể trì hoãn việc xin cấp GPLĐ hoặc không xin GPLĐ bởi một khi HĐLĐ của họ vẫn có hiệu lực và quyền lợi của họ vẫn được bảo vệ như bất kỳ một người lao động hợp pháp nào khác thì họ cần xin GPLĐ làm gì!”.
Vì vậy, để tránh rơi vào tình trạng trên, NLĐNN và người sử dụng lao động phải phối hợp để xin GPLĐ cho NLĐNN trước khi ký kết HĐLĐ.
QUỲNH NHƯ
