Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Chống khai thác IUU để phát triển nghề cá

Chỉ một thời gian ngắn nữa, Đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) sẽ sang thanh tra lần thứ năm về kết quả chống khai thác IUU của Việt Nam (VN).

Nhân dịp này, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan đã chia sẻ về vấn đề chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU) mà VN đã và đang nỗ lực thực hiện trong suốt sáu năm qua.

Phải nghĩ đến con đường dài

. Phóng viên: Kết quả mà chúng ta đã làm được đến thời điểm này như thế nào, thưa Bộ trưởng?

+ Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Thời gian qua, chúng ta đã nỗ lực rất nhiều và rất mừng là sự nỗ lực đó có nhiều cải thiện.

Đoàn thanh tra của EC nhiều lần đánh giá những thể chế của chúng ta trong chống khai thác IUU đã chứng tỏ được sự quyết tâm chính trị của lãnh đạo Trung ương. Mới đây, Ban Bí thư đã ký ban hành Chỉ thị 32 ngày 10-4-2024 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản, huy động sự tham gia của toàn bộ hệ thống chính trị vào lãnh đạo, chỉ đạo chống khai thác IUU.

Bộ NN&PTNT và các bộ, ngành liên quan khác như Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an… đều vào cuộc ở tất cả cấp độ. Mục đích để làm sao chuyển mình, chuẩn bị đón Đoàn thanh tra của EC, coi đây là đoàn thanh tra cuối với mong muốn chứng minh được sự cải thiện của VN qua những điều họ đã khuyến cáo.

Vấn đề là họ đòi hỏi sự thực thi ở ngoài thực địa, ở cấp độ địa phương. Khi tôi tiếp xúc với những ngư dân, họ đều bộc bạch rằng trữ lượng cá ngày càng giảm đi do cách chúng ta khai thác, thậm chí mang tính tận diệt như sử dụng mắt lưới nhỏ, dùng thuốc nổ… Vì lý do sinh kế của bà con, đôi khi chúng ta chưa kiểm soát tốt được nhưng nguy hiểm hơn nhiều nếu không nghĩ tới con đường dài.

Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh việc chống khai thác IUU là điều kiện cần chúng ta phải vượt qua và để trong thời gian tới sản phẩm thủy sản của VN có thị trường tốt hơn ở châu Âu. Chống khai thác IUU là con đường ngắn, sau đó còn rất nhiều việc phải làm vì nguồn lợi thủy sản cho thế hệ mai sau. Nếu chúng ta không nghĩ đến con đường dài thì chính chúng ta đang làm cho nguồn lợi thủy sản ngày càng nghèo nàn. Do đó, chủ trương của Chính phủ là phải giảm khai thác, tăng nuôi trồng và bảo tồn biển. Đó mới là con đường dài của chúng ta.

. Qua chuyến công tác ở các địa phương, Bộ trưởng đánh giá việc thực thi ở các địa phương như thế nào?

+ Tôi rất chia sẻ với các địa phương khi trong tiến trình tinh giản biên chế, sắp xếp lại tổ chức bộ máy ở các cấp độ nên có những giới hạn về nguồn nhân lực cho ngành thủy sản nói chung, trong đó có nguồn lực cho các cảng cá. Nhưng trong khó khăn đó, nhiều địa phương đã mạnh dạn giải quyết được. Chẳng hạn việc hình thành Chi cục Kiểm ngư ở địa phương, tăng cường năng lực cho các cảng cá.

Tuy nhiên, với đội tàu khá lớn và sự di chuyển liên tục của các đội tàu theo mùa cá thì lực lượng này vẫn chưa đủ. Bên cạnh đó còn sự lúng túng trong phối hợp giữa các địa phương, mặc dù phần đông, nhiều địa phương đã có sự phối hợp với nhau tốt trong việc thông báo về tình trạng tàu cá vi phạm ở vùng biển với địa phương quản lý tàu cá đó để có biện pháp xử lý… Đó là những điểm nghẽn của chúng ta trong quản lý khai thác thủy sản, các địa phương đã nhận ra được và có biện pháp.

Tôi đã chỉ đạo Cục Thủy sản và Cục Kiểm ngư phải quản trị theo không gian biển, chứ không theo kiểu “cắt khúc” địa phương. Vì khác với đất liền, trên không gian biển ngư dân di chuyển liên tục, có thể tàu từ Quảng Ninh vô Cà Mau đánh cá, đánh ở đâu người dân có thể cập cảng ở đó để đưa cá ra chợ nhanh hơn. Sắp tới, bộ chỉ đạo các đơn vị phải kiểm soát được mọi diễn biến tàu từ ra khơi đến cập bến ở bất kỳ địa phương nào. Dù tàu có vi phạm ở bất kỳ địa phương nào đều có các thông tin để xử lý.

Tập trung giải quyết ba điểm tồn tại

. Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 52 về chương trình hành động và kế hoạch của Chính phủ triển khai thực hiện chỉ thị của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản. Theo Bộ trưởng, vấn đề cốt lõi nào cần được thực thi để lần kiểm tra tới của EC, VN có thể gỡ được thẻ vàng?

+ Có ba điểm lớn mà chúng ta cần tập trung trong các khuyến cáo của EC. Thứ nhất là tàu cá còn vi phạm ở vùng biển nước ngoài. Thứ hai là tàu cá còn tắt thiết bị giám sát hành trình. Thứ ba là VN còn những đội tàu chưa được đăng ký, đăng kiểm, không có giấy phép khai thác. Đây là ba tồn tại dễ dẫn đến ngư dân không tuân thủ pháp luật. Hiện nay, các địa phương đang thực hiện đăng ký lại với những tàu cá “ba không” này.

Về vấn đề tàu cá tắt thiết bị giám sát hành trình, EC rất quan ngại vì họ cho rằng không có lý do gì mà VN không xử lý được. Chủ tàu viện cớ lỗi do thiết bị hay lỗi kết nối đều không thuyết phục. Vì nếu gặp các lỗi trên, chủ tàu phải báo về đất liền và đây là vấn đề EC đề nghị VN phải minh bạch. Ngoài ra, thời gian vừa qua, khâu quản lý của ngành, địa phương còn dễ dãi, chế tài chưa đủ sức răn đe.

Để giải quyết những khúc mắc của địa phương, tôi và Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đã chủ trì một cuộc họp để giải đáp. Đây là lúc các địa phương chứng tỏ sự đóng góp cho hình ảnh quốc gia, chứ không chỉ là gỡ thẻ vàng IUU.

Nhiều lãnh đạo địa phương đã chia sẻ họ phải chi 20% thời gian cho công tác chống khai thác IUU. Nhưng tôi cho rằng số thời gian này không chỉ là dành cho chống khai thác IUU mà cho cả sau này. Vì chống khai thác IUU chính là bước khởi đầu để chúng ta cấu trúc lại nghề cá minh bạch, trách nhiệm và bền vững. Sau IUU còn rất nhiều việc phải làm. EC cũng phát hiện sau một thời gian khi họ gỡ thẻ vàng cho một số quốc gia thì quốc gia đó đã quay lại như cũ.

. Xin cảm ơn Bộ trưởng.