Hôm qua (4-11), Quốc hội (QH) thảo luận để đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; tình hình thi hành hiến pháp; thi hành luật, nghị quyết của QH, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ QH cùng một số nội dung quan trọng khác.
“Đường xa nghĩ nỗi sau này mà kinh”
Các đại biểu (ĐB) đều đánh giá cao và đồng tình với báo cáo của Chính phủ về thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024, đồng thời tập trung vào tình trạng lãng phí. Các ĐB nêu những ví dụ cụ thể về lãng phí, từ các công trình cho đến các chính sách; đồng thời, nhận định và đồng tình với chủ trương đưa lãng phí thành một trong những vấn đề cần “chống” để kinh tế - xã hội phát triển.
Nhiều ĐB đề cập đến sự chỉ đạo, tình người trong cơn bão Yagi và lũ lụt sau đó. ĐB Nguyễn Lân Hiếu (đoàn Bình Định) thì nhìn thấy một vấn đề mang tính lãng phí trong phân phối hàng cứu trợ. “Chỗ cần không có, chỗ lại thừa. Thậm chí phải chôn hàng tấn thức ăn vì không kịp phân phát” - ông Hiếu nói.
ĐB Phạm Hùng Thăng (đoàn Hà Nam) đề cập đến hai bệnh viện (BV) là BV Bạch Mai và BV Hữu nghị Việt Đức Cơ sở 2, đề nghị Thủ tướng quan tâm, chỉ đạo xử lý dứt điểm những tồn tại, vướng mắc để hai BV này đi vào hoạt động, chống lãng phí.
Ở góc độ khác, ĐB Nguyễn Thành Nam (đoàn Phú Thọ) bày tỏ quan tâm đến lãng phí về thủ tục. Ông lấy ví dụ trong triển khai hai dự án trọng điểm về xây dựng kinh doanh kết cấu hạ tầng khu công nghiệp huyện Hạ Hòa và huyện Tam Nông (Phú Thọ). Các dự án này được khởi động từ tháng 9-2018, các nhà đầu tư nộp hồ sơ lần đầu vào tháng 3-2021, hoàn thiện bổ sung vào tháng 8-2022. Và dù tỉnh Phú Thọ đã rất tích cực nhưng khi xin ý kiến các bộ, ngành về thủ tục liên quan đất đai, giao thông, xử lý tài sản công… thì rất chậm được phản hồi.
“Theo quy định của Luật Đầu tư, tổng thời gian giải quyết thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư không quá ba tháng, riêng việc lấy ý kiến các cơ quan nhà nước liên quan đến nội dung thẩm định không quá 15 ngày. Tuy nhiên, đến nay hồ sơ dự án này vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, nhà đầu tư vẫn mòn mỏi chờ đợi dẫn đến mất cơ hội đầu tư, đành tâm tư rằng đường xa nghĩ nỗi sau này mà kinh” - ĐB Nam nêu.
Còn ĐB Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) thì cho rằng các “dự án trùm mền”, “công trình đắp chiếu” hiện nay trên phạm vi cả nước đang là sự lãng phí nguồn lực xã hội. Ông ước đoán quy ra tiền các dự án này có thể đang lãng phí hàng trăm ngàn tỉ đồng về mặt tài chính.
“Còn những lãng phí, hệ lụy xoay quanh nó như lãng phí về nguồn lực đất đai, lãng phí về cơ hội phát triển của doanh nghiệp, của đất nước… thì không đo đếm hết và trên hết đó là lãng phí niềm tin của nhân dân” - ông Thông nhìn nhận và dẫn chứng các dự án điện gió, điện mặt trời đã xây dựng mà chưa đưa vào vận hành, các căn hộ xây dựng xong không có người ở… cũng là những lãng phí đang hiện diện.
Phải chống lãng phí trong hệ thống công quyền
Chia sẻ thêm ĐB Nguyễn Hữu Thông nói câu chuyện chống lãng phí không phải mới vì năm nào QH cũng thảo luận để đánh giá về một vấn đề không bao giờ cũ này.
“Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chú trọng phòng, chống lãng phí. Bác căn dặn: “Tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu là kẻ thù của nhân dân, của bộ đội và của Chính phủ”; Người chỉ rõ: “Tham ô có hại nhưng lãng phí có khi còn hại nhiều hơn. Nó tai hại hơn tham ô vì lãng phí rất phổ biến...” - ông Thông trích dẫn.
ĐB Mai Thị Phương Hoa (đoàn Nam Định) đề nghị phải “chống lãng phí trong bộ máy công quyền”. Theo bà, ngoài các chỉ đạo của Trung ương, Nghị quyết của QH thì gần đây Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mới được bổ sung nhiệm vụ mới về phòng, chống lãng phí. Tổng Bí thư Tô Lâm cũng có bài viết đặc biệt về vấn đề này.
Theo bà Hoa, lãng phí trong bộ máy công quyền có nhiều nguyên nhân. Trong đó có việc một bộ phận cán bộ coi nhẹ chống lãng phí và chưa coi lãng phí là hành vi nguy hiểm cho xã hội. Có một số cán bộ còn quan niệm lãng phí chỉ là việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước không hiệu quả nhưng trên thực tế còn có lãng phí về cơ hội và thời gian.
Một chuyên gia nước ngoài đã nhận định rằng lãng phí cơ hội và thời gian là sự lãng phí tài sản vô hình lớn nhất của con người, khi cơ hội và thời gian trôi qua sẽ không bao giờ quay trở lại. “Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhận định thủ tục hành chính rườm rà làm lãng phí thời gian của người dân, doanh nghiệp. Bệnh sợ trách nhiệm, đùn đẩy trong công việc sẽ lãng phí cơ hội phát triển của địa phương và đất nước” - ĐB Hoa nêu.
“Nếu chúng ta chống lãng phí thành công như chống tham nhũng thời gian qua thì đất nước ta nhất định sẽ vững vàng bước vào kỷ nguyên mới” - ĐB Hoa nói thêm.
Phải làm sao để chống các loại lãng phí?
ĐB Nguyễn Hữu Thông, ĐB Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) đều đồng tình rằng những đề xuất của Chính phủ như dùng một luật sửa nhiều luật trong lĩnh vực đầu tư - tài chính vừa qua là có tác dụng chống lãng phí. Việc xem xét cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết chính sách đặc thù tháo gỡ vướng mắc các dự án đất đai trong kết luận thanh tra, kiểm tra, bản án ở TP.HCM, Đà Nẵng, Khánh Hòa… cũng thể hiện tinh thần quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng.
ĐB Đào Hồng Vận (đoàn Hưng Yên) đề xuất không chỉ chống lãng phí ở lĩnh vực công mà còn phải chống lãng phí của xã hội, đặc biệt là lãng phí trong lĩnh vực tư bằng cải cách thủ tục hành chính.
“Hiện rất nhiều dự án nhà đầu tư đang triển khai rồi nhưng không đưa vào để khai thác được, không đưa vào thực hiện được, điều này là tồn tại gây ra lãng phí rất lớn đối với nguồn lực của xã hội” - ông Vận nói và đề nghị phải có những giải pháp khắc phục.
ĐB Hà Sĩ Đồng (đoàn Quảng Trị) cho rằng phải gỡ được “điểm nghẽn của điểm nghẽn” mà Tổng Bí thư đã chỉ ra, để làm được điều này thì rất “cần nhân lực, mà nhân lực thì thực sự cũng đang bị nghẽn”.
Theo ông, nhiều năm nay việc tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế đã được nói đến nhiều. Tổng Bí thư Tô Lâm mới đây nói sáp nhập mới làm từ xã, huyện, một số vụ, cục, tổng cục... còn Trung ương chưa đụng được gì.
Ông Đồng đề cập đến con số 70% ngân sách để chi thường xuyên, cải cách tiền lương nhưng công chức, cán bộ cũng chỉ mới “đủ tiền thuê nhà ở mức bình dân và chi tiêu hết sức tằn tiện chứ chưa nói đến những nhu cầu chính đáng khác”. Từ thực tế chúng ta cũng dễ hiểu vì sao các địa phương xin cơ chế riêng để thu hút nhân tài, QH ủng hộ nhưng nhân tài thì vẫn “như lá mùa thu”.
Theo ĐB Đồng, rất nhiều vướng mắc về thể chế đang được đề xuất tháo gỡ nhưng điểm nghẽn về nguồn nhân lực thì vẫn chưa có đề xuất nào. “Khó khăn về nguồn nhân lực hiện nay là hết sức lớn, tôi đề nghị nên đột phá từ chính khâu này thì mới gỡ được những điểm nghẽn đang cản trở sự phát triển của đất nước” - ĐB Hà Sỹ Đồng kiến nghị.
Trong khi đó, ĐB Vũ Trọng Kim (đoàn Nam Định) dẫn báo cáo của Chính phủ nêu tinh giản biên chế, bộ máy hành chính cấp huyện, xã. Tuy nhiên, theo ông, như vậy là chưa được và cần phải cách mạng hóa về biên chế, bộ máy cả ở Trung ương, địa phương, các ngành.
“Có bộ trưởng nói với tôi rằng nếu bộ tôi giảm 30%-40% biên chế cũng chẳng hề hấn gì” - ông Kim nói và cho rằng giảm biên chế có hai tác dụng là giảm người sách nhiễu và tăng được lương cho người mẫn cán, cán bộ chuyên nghiệp hơn và hiệu quả hơn.
Hết sức đau lòng khi nhìn vào con số những dự án đang lãng phí
Nghị quyết 78/2022 của QH có danh mục 51 dự án đầu tư có vấn đề, 13 dự án trọng điểm bị chậm trễ, 19 dự án để hoang hóa, 880 dự án chậm đưa đất đai vào sử dụng.
Trước khi chúng ta hình thành nên một văn hóa chống lãng phí trong người dân, doanh nghiệp, tôi cho rằng chúng ta cần xử lý những dự án trong danh mục đã được QH chỉ ra để vừa cảnh tỉnh vừa làm gương nhưng cũng là cắt đi những phần lãng phí lâu nay vẫn tồn tại.
Nếu nhìn vào những số liệu này là “hết sức đau lòng” khi chúng ta thảo luận về chuyên đề thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Chúng tôi đồng tình với sự sốt ruột của Tổng Bí thư, sự chỉ đạo quyết liệt của Trung ương để làm nhiệm vụ này. Đề nghị phải báo cáo rõ ràng việc thực hiện Nghị quyết của QH đối với những dự án đã được chỉ ra.
ĐBQH TRỊNH XUÂN AN (đoàn Đồng Nai)
******
Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH ĐÀO NGỌC DUNG:
Phải chú trọng đào tạo nhân lực chất lượng cao
Bên cạnh việc chú trọng đào tạo nhân lực đại trà thì phải chú trọng đào tạo nhân lực chất lượng cao, gắn liền với đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, phát triển ứng dụng công nghệ, thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
Chúng ta phấn đấu đến cuối năm 2025 phải nằm trong top 3 các nước dẫn đầu ASEAN về chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu. Để đạt được mục tiêu này chúng ta cần tập trung vào hai đề án lớn.
Thứ nhất là đề án về phát triển nguồn nhân lực ngành công nghệ bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Đề án thứ hai là phát triển nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển công nghệ cao.
Phải quan tâm và có chính sách hiệu quả thu hút nguồn nhân lực cao vào khu vực công. Trong đào tạo ĐH, cần chú trọng nghiên cứu khoa học, đặc biệt phải lấy tự chủ ĐH là khâu đột phá. Còn giáo dục nghề nghiệp tập trung đổi mới theo hướng mở, linh hoạt hợp tác giữa nhà trường, doanh nghiệp và Nhà nước, trong đó kết nối doanh nghiệp phải là khâu đột phá.
Tôi cho rằng từ năm 2025 chúng ta phải xây dựng khung chính sách quốc gia về phòng, chống già hóa dân số và điều chỉnh tỉ suất sinh thay thế. Bởi đây là vấn đề rất quan trọng, có tính chất chiến lược.
***
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT NGUYỄN KIM SƠN:
Mong đại biểu chỉ rõ còn những “nhóm” nào theo đuổi lợi ích không hợp pháp
Vài năm qua, ngành giáo dục đã chấn chỉnh rất nhiều tình trạng lợi ích nhóm trong in ấn sách giáo khoa. Cũng có một vài người liên quan đến tổ chức đấu thầu giấy in, phát hành sách phạm pháp, họ đều đã bị bắt mang đi rồi.
Tôi cũng mong các ĐB chỉ rõ còn những “nhóm” nào theo đuổi lợi ích không hợp pháp, nhóm đó ở đâu để “chúng tôi phối hợp với Bộ Công an, VKS bắt mang đi tiếp”.
Còn về câu chuyện đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành nghề mới nổi, công nghệ kỹ thuật mũi nhọn, hiện chúng ta đang đào tạo nguồn lực này trong bối cảnh tỉ trọng doanh nghiệp FDI trong nền kinh tế khá lớn.
Đặc điểm của doanh nghiệp FDI là thu hút đầu tư. Khi đó, những doanh nghiệp mới đến Việt Nam thường đem những lĩnh vực Việt Nam chưa có hoặc lĩnh vực mới.
Khi họ đem lĩnh vực mới mà Việt Nam chưa có, câu hỏi họ đặt ra là nước ta đã chuẩn bị đầy đủ nhân lực chưa? Đây là câu hỏi khó trả lời nên cần phân tích hết khó khăn của việc đào tạo nhân lực để đáp ứng cho doanh nghiệp FDI, với những lĩnh vực chúng ta chưa có. Ở đây, kế hoạch, sự chủ động trong tương lai cần tăng lên mới có thể đáp ứng được những yêu cầu đó.
***
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT LÊ MINH HOAN:
Ghi nhận những cải thiện về chống khai thác IUU của Việt Nam
Hôm qua (4-11), Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có công điện về tiếp tục tập trung thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách, trọng tâm chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (chống khai thác IUU), chuẩn bị đón và làm việc với đoàn thanh tra lần thứ năm của Ủy ban châu Âu.
Tôi khẳng định rằng chống khai thác IUU là một bước để chúng ta tiến tới phát triển bền vững. IUU gồm ba hành động là chống khai thác bất hợp pháp, không đúng quy định, không khai báo, những điều này đều nằm trong Điều 10 Luật Thủy sản năm 2017. Nghĩa là chúng ta đã quy định trong pháp luật của mình ba hành vi đó nhưng vì nhiều lý do mà chưa thực thi quyết liệt. Do vậy, cần xem lại vấn đề thực thi ở các cấp chính quyền.
Đây là thời khắc khó khăn, chúng ta phải cố gắng làm sao để sớm tháo gỡ thẻ vàng. Tuy nhiên, tôi khẳng định việc thực hiện khuyến cáo của EU đã được chúng ta cải thiện rất nhiều. Và điều này đã được đoàn thanh tra EU ghi nhận.
Tôi mong ngoài trách nhiệm giám sát các thành viên Chính phủ thì trong những cuộc tiếp xúc cử tri, các ĐBQH cũng mang “sứ mạng” của mình để cùng Chính phủ, chính quyền địa phương để lan tỏa tinh thần và câu chuyện về phát triển thủy sản bền vững, đó là giảm khai thác, tăng nuôi trồng, bảo tồn biển.
*****
“Đúng vai nghĩa là không nhầm vai, không lấn sân, không bỏ vai”
Ngày 4-11, tại phiên thảo luận của Quốc hội (QH) về tình hình kinh tế - xã hội, nhiều đại biểu (ĐB) đề cập đến câu chuyện phân cấp, phân quyền và cải cách thủ tục hành chính.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Vũ Thị Lưu Mai (đoàn Hà Nội) cho hay bà ấn tượng với bài phát biểu, chỉ đạo sâu sắc của Tổng Bí thư Tô Lâm. “Đúng là chỉ có đổi mới thì mới có thể phát triển, chỉ khi mạnh dạn đi qua lối mòn tư duy mới có thể mở ra cánh cửa đưa đất nước tiến về phía trước” - bà nêu rõ.
Từ đó, nữ ĐB đồng tình quan điểm đổi mới hoạt động lập pháp theo hướng luật chỉ quy định những vấn đề khung, để tạo căn cứ cho việc thực hiện theo đúng nguyên tắc Nhà nước pháp quyền XHCN.
Các đại biểu tham dự phiên thảo luận tại hội trường về tình hình kinh tế - xã hội ngày 4-11. Ảnh: PHẠM THẮNG
Theo bà Mai, khi đổi mới theo hướng này, trách nhiệm xây dựng pháp luật sẽ đặt lên vai Chính phủ nhiều hơn, số lượng văn bản hướng dẫn sẽ tăng lên rất nhanh và tính chất cũng phức tạp hơn.
Vì vậy, bà kiến nghị về mặt tiến độ, cần đề cao hơn nữa trách nhiệm cá nhân trong đảm bảo tính kịp thời. Còn về chất lượng văn bản, cần đề cao tính khách quan, tránh lợi ích cục bộ và cần thực hiện nghiêm Quy định 178 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Về nhận diện những điểm nghẽn, ĐB đoàn Hà Nội kiến nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo rà soát, nhận diện chính xác, đầy đủ những điểm nghẽn. Nếu như thuộc chức năng của QH thì QH sẵn sàng xử lý kịp thời nhưng cũng cần nhận diện chính xác những hạn chế do tổ chức, thực hiện.
Liên quan đến yêu cầu “đúng vai thuộc bài”, bà Vũ Thị Lưu Mai tán thành quan điểm của Tổng Bí thư Tô Lâm và cho rằng đây là chỉ đạo hết sức đúng đắn. “Đúng vai nghĩa là không nhầm vai, không lấn sân nhưng cũng không bỏ vai, cần thực hiện đúng trách nhiệm mà hiến pháp đã quy định, làm tròn bổn phận mà Đảng đã trao và nhân dân gửi gắm” - bà Mai nói.
ĐBQH đoàn Hà Nội đề nghị cần rà soát các quy định liên quan về tổ chức bộ máy, trong đó có Luật Tổ chức QH và các quy định liên quan khác để xác định cụ thể phạm vi ranh giới trách nhiệm, quyền hạn, từ đó có căn cứ pháp lý thực hiện “đúng vai” và khi đã đúng vai thì nhất định phải “thuộc bài”.
“Nếu như đúng vai mà không thuộc bài sẽ tạo ra những sản phẩm kém chất lượng” - bà Vũ Thị Lưu Mai nhấn mạnh.
Trong khi đó, ĐB Nguyễn Thành Nam (đoàn Phú Thọ) phản ánh việc giải quyết thủ tục hành chính ở một số cơ quan vẫn còn tình trạng kéo dài, thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát, nhất là trong phối hợp, trao đổi, lấy ý kiến khi giải quyết thủ tục hành chính giữa các bộ, ngành.
Ông đề nghị QH, Chính phủ cần tăng cường giám sát, kiểm tra chuyên đề về giải quyết thủ tục hành chính để tạo sự lan truyền mạnh mẽ về đổi mới, cải cách từ Trung ương đến địa phương...
ĐB Đào Hồng Vận (đoàn Hưng Yên) cũng đề nghị đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tăng phân cấp, phân quyền, làm rõ trách nhiệm và gắn liền với việc kiểm soát quyền lực cũng như trách nhiệm công vụ.
“Vừa qua, Chính phủ đã trình QH một số dự thảo luật để tăng tính phân cấp, phân quyền cho chính quyền các cấp. Tuy nhiên, bằng các thể chế pháp luật, chúng ta phải tăng cường kiểm soát để triển khai công việc hanh thông, thuận lợi, đi vào đúng khuôn khổ pháp luật” - ông Vận nói.
