Bị ‘quản chế’ trong thời công nghệ

Thời gian gần đây, hàng loạt công ty công nghệ Trung Quốc bị tố theo dõi người dùng gây nên nhiều làn sóng phẫn nộ. Nhưng đó chỉ là những phát hiện nhỏ nhoi, bất cứ ai cũng sẽ giật mình khi phát hiện mình đang bị hàng tá thứ thiết bị công nghệ từ phần cứng đến phần mềm theo dõi mình ngày đêm.

Những thám tử thế hệ mới

Bộ luật Hình sự năm 2015 ở Điều 32 và Điều 43 có quy định hình phạt bổ sung là “quản chế” sau khi chấp hành xong án phạt tù. Cái từ “quản chế” này từng có thời là nỗi ám ảnh, người bị áp dụng chế độ này phải chịu sự giám sát thường xuyên của nhà chức trách.

Tin vui là số người có liên can tới luật pháp chịu sự giám sát của cơ quan chức năng chỉ là số rất ít trong cộng đồng. Tin buồn, thậm chí rất buồn là trong thực tế cuộc sống xã hội ngày nay, hầu như mọi người đều là những đối tượng bỗng dưng bị quản chế trong thời công nghệ. Lâu nay người ta bị giám sát từ xa 24/7 mọi lúc, mọi nơi. Chỉ có điều bạn bị các nhà chức trách giám sát thì ít (như với hệ thống camera an ninh công cộng hay giao thông), mà chủ yếu là bởi chính các nhà cung cấp thiết bị và dịch vụ của bạn. Trớ trêu thay, chính bạn phải trả tiền thuê thiên hạ giám sát chính bạn.

Rất nhiều đồ chơi trẻ em đã tích hợp công nghệ theo dõi vị trí. Ảnh: INTERNET

Phổ biến nhất là tính năng định vị toàn cầu GPS mà ngày nay đã được tích hợp vào đủ thứ thiết bị điện tử. Nó không chỉ có ở các thiết bị chỉ đường hay trong các phương tiện giao thông như mục đích ra đời nguyên thủy của nó, mà còn có trong các thiết bị di động, các thiết bị đeo thông minh wearables và các đồ vật, thiết bị của nền tảng Internet của vạn vật (IoT). Thậm chí, cho dù nguyên bản không có nhưng có nhiều thiết bị đã được chủ nhân gắn thêm chip GPS để giúp mình ở từ xa có thể giám sát và phòng, chống bị trộm cắp.

Có thể nói rằng ngày nay nhất cử nhất động của bạn đang nằm trong tầm ngắm và ánh mắt của ai đó. Ở trong nhà và nơi làm việc, những chiếc camera an ninh và giám sát đang ngó bạn không chớp mắt. Ra khỏi nhà, bạn nằm trong tầm quan sát của các hệ thống camera giao thông. Và bất cứ lúc nào bạn cũng bị các thiết bị thông minh giám sát vị trí bạn đang ở đâu.

Trong thời đại công nghệ cao này, bạn đi tới đâu, làm những gì hầu như đều lưu lại những “dấu chân” (footprint). Chẳng cần bạn phải “sống ảo” với cái thao tác thời đại là “check in” mỗi khi tới nơi nào đó thì thiên hạ mới biết đâu. Nếu xem những bộ phim hình sự hay những series phim truyền hình điều tra tội phạm, hình sự trên các kênh AXN, HBO, Star Movies,… bạn sẽ hiểu rõ hơn mình có thể đang bị giám sát như thế nào.

Bạn có thích bị theo dõi?

Với mục đích hợp tình hợp lý để có thể hỗ trợ và chăm sóc người dùng, khách hàng tốt hơn, các nhà sản xuất thiết bị và các nhà cung cấp dịch vụ đều tự động kết nối từ thiết bị của bạn tới các hệ thống máy chủ của họ. Có những nơi còn lịch sự hỏi han, cho bạn tùy chọn có cho họ kết nối hay không. Nhưng có vẻ chuyện này ngày càng trở nên mặc định khi đã nhấn nút đồng ý mua và sử dụng thiết bị.

Chẳng phải là rung cây nhát khỉ đâu. Thậm chí thiết bị của bạn truy cập vào các trang web nào trên Internet cũng đều được ghi lại trong hệ thống tại chỗ (thiết bị, mạng LAN) cũng như ở các nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP). Hay với các nhà mạng thì nội dung những cuộc gọi điện thoại, tin nhắn cũng đều được nhà mạng ghi lại mọi thứ. Ngay cả các phần mềm ứng dụng cho máy tính và thiết bị di động cũng yêu cầu bạn cho phép chúng “giám sát” bạn nếu muốn sử dụng chúng.

Vậy thì có giải pháp nào “giảm nhẹ nguy tai” không? Điều kiện ắt có và đủ là bạn phải luôn ý thức rằng mình có thể đang bị giám sát. Và vì lẽ đó, bạn phải biết giữ gìn và ý tứ, tránh làm những điều khuất tất và khó coi. Chủ động tắt bớt các thiết bị, tắt các chức năng giám sát, loại bỏ bớt các ứng dụng không cần thiết. Cầu viện các biện pháp pháp luật nếu như có ai đó sử dụng những nội dung ghi được về bạn để làm điều sai trái, có hại cho bạn.

Có lẽ cũng cần làm rõ thực tế này thì cho dù bạn không sử dụng thiết bị hay dịch vụ nữa, bạn vẫn có thể là đối tượng bị giám sát bởi các hệ thống giám sát chung và bởi những ống kính mang hình viên đạn của ai đó.