Lo ‘lọt lưới’ tội phạm môi trường

BLHS năm 2015 đã bỏ dấu hiệu bỏ trốn ra khỏi cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175). Bởi lẽ theo cơ quan soạn thảo, việc tổng kết thực tiễn thi hành BLHS 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) cho thấy nhiều trường hợp không thể xử lý hình sự được người phạm tội vì không chứng minh được dấu hiệu bỏ trốn. Hơn nữa, theo quy định của Luật Cư trú 2006, người dân có quyền tạm trú ở bất cứ đâu.

Lo vỡ tín dụng đen: Khôi phục dấu hiệu bỏ trốn

Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS 2015, VSKND Tối cao và Bộ Công an đã kiến nghị bổ sung hành vi bỏ trốn để bao quát hết các trường hợp xảy ra trong thực tiễn.

Tại cuộc họp ban soạn thảo BLHS ngày 8-8, Phó Viện trưởng VKSND Tối cao Trần Công Phàn cho biết sau khi BLHS 2015 được Quốc hội thông qua, cơ quan tố tụng các địa phương băn khoăn về việc trước đây bắt rất nhiều trường hợp vì có dấu hiệu bỏ trốn, BLHS 2015 lại bỏ dấu hiệu này thì có thả họ ra không? Khoản vay chưa đến thời hạn phải trả nhưng đương sự ôm tiền bỏ trốn thì có bắt, có xử được không? Đây là những vấn đề thực tiễn đặt ra nhưng liên ngành công an - kiểm sát - tòa án không biết trả lời sao.

Dẫn chứng tình hình vỡ tín dụng đen ở nông thôn đang diễn ra khá căng thẳng, Đại tá Đoàn Tất Kỉnh (Phó Cục trưởng Cục C44 - Văn phòng Cơ quan CSĐT Bộ Công an) cũng đề nghị khôi phục dấu hiệu bỏ trốn. “Ngay cả khi không có yếu tố gian dối nhưng có yếu tố bỏ trốn là đã cấu thành tội phạm rồi” - ông Kỉnh nói.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS 2015 mới nhất đã bổ sung yếu tố “bỏ trốn” vào cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản như quy định của BLHS hiện hành nhằm “tạo thêm cơ sở pháp lý để ngăn chặn sớm việc người phạm tội bỏ trốn nhằm chiếm đoạt tài sản, gây khó khăn cho việc xử lý vụ án, nhất là vấn đề hoàn trả tài sản cho người bị hại”.

Mức định lượng tối thiểu để xử lý hình sự việc gây ô nhiễm môi trường đang gây tranh luận. Trong ảnh: Chất thải độc hại của Formosa chôn trong trang trại gia đình giám đốc Công ty Môi trường đô thị TX Kỳ Anh (Hà Tĩnh). Ảnh: TTXVN

Gây ô nhiễm môi trường, định lượng bao nhiêu thì khởi tố?

Khoản 1 Điều 235 BLHS 2015 quy định các mức định lượng cụ thể đối với hành vi chôn, lấp, đổ, thải chất thải rắn, chất thải nguy hại, nước thải, chất phóng xạ… ra môi trường để làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS). Tuy nhiên, sau khi BLHS 2015 được ban hành, quy định này đã gây nhiều tranh luận.

Có quan điểm cho rằng vấn đề này đã được thảo luận kỹ trong quá trình xây dựng BLHS 2015, đặc biệt đã xin ý kiến các bộ, ngành hữu quan (Bộ TN&MT, Bộ Công an…). Hơn nữa, đây là vấn đề về chính sách hình sự đã được Quốc hội khóa XIII thông qua nên đề nghị giữ nguyên như quy định của BLHS 2015.

Quan điểm khác lại cho rằng các mức định lượng quy định tại khoản 1 Điều 235 BLHS 2015 làm căn cứ truy cứu TNHS là quá cao, dẫn tới thực tế khó xử lý hình sự. Do vậy, dự thảo cần hạ thấp các mức định lượng cho phù hợp với thực tiễn xử lý vi phạm. Là người theo quan điểm này. Tại cuộc họp Hội đồng thẩm định BLHS mới đây, Đại tá Đoàn Tất Kỉnh bức xúc: “Chỉ cần xả thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải hai, ba lần là cá đã chết hàng loạt. Nếu quy định như dự thảo thì phải gấp từ 10 lần trở lên mới xử lý hình sự được, cá còn chết đến đâu!”.

Thực tế cho thấy có những vụ gây ô nhiễm môi trường hết sức nghiêm trọng như Vedan gây ô nhiễm sông Thị Vải, Tung Kuang (Hải Dương) xả thải… nhưng chúng ta chưa truy cứu TNHS được vì bất cập về quy định. Chẳng hạn BLHS trước 2015 không đặt vấn đề truy cứu TNHS pháp nhân. Nếu đặt vấn đề truy cứu TNHS đối với cá nhân thì người này phải “đã bị xử phạt hành chính”. Trong khi quyết định xử phạt hành chính trong những trường hợp trên chỉ áp dụng đối với pháp nhân.

BLHS 2015 đã quy định TNHS đối với pháp nhân. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia quan ngại nếu mức định lượng làm căn cứ truy cứu TNHS không được hạ xuống thì chúng ta sẽ tiếp tục không xử lý hình sự được một vụ gây ô nhiễm môi trường nào cả.

ĐỨC MINH