Lưỡng Hà được xem là một trong những cái nôi của nền văn minh nhân loại. Ngày nay, khu vực này thuộc phần lớn lãnh thổ Iraq, một phần của Kuwait, đông Syria, đông nam Thổ Nhĩ Kỳ và tây nam Iran.
“Lưỡng Hà” có nghĩa là vùng đất ở giữa các con sông, cụ thể là sông Tigris và Euphrates. Đây là nơi phát minh bánh xe, sáng tạo nhiều kỹ thuật và có hệ thống chữ viết sớm nhất. Theo các nhà sử học, các con sông ở đây đã tạo nên vườn treo Babylon huyền thoại.
Tuy nhiên giờ đây, lượng nước ở một số nhánh sông Euphrates còn rất ít. Nhiều hộ gia đình sống gần sông này phải dỡ bỏ nhà cửa, thu dọn đồ đạc và chuyển đến nơi khác sinh sống.
 |
Các cậu bé tìm cá trong vùng nước nông, tù đọng của một con kênh thủy lợi ở Iraq. Ảnh: THE NEW YORK TIMES |
Tình trạng thiếu nước tại nhiều nơi ở Iraq bắt nguồn từ tác động của biến đổi khí hậu. Ngoài ra, tranh chấp trong quản trị nguồn nước cũng khiến Iraq gặp khó trong việc lấy nước từ sông Tigris và sông Euphrates.
Khan hiếm nước
Theo tờ The New York Times, Iraq từng là một nơi trù phú với các con kênh xanh mát mắt. Vào thế kỷ XX, thành phố Basra ở phía nam Iraq được gọi là “Venice của phương Đông” vì nơi đây có những con kênh ngay trong thành phố. Người dân nơi đây từng có thể lái thuyền trên các con kênh, giống như ở thành phố Venice của Ý.
Nơi đây cũng chứng kiến những trận lũ mùa xuân mang phì nhiêu về cho đất. Trong hơn 2.000 năm qua, người dân nơi đây cũng trồng lúa - loại cây lương thực cần rất nhiều nước.
Tuy nhiên giờ đây mọi chuyện đã khác.
Ông Sheikh Adnan al Sahlani là một giáo viên khoa học ở miền nam Iraq. Ông cho biết những người dân tại khu vực ông sống “đang đối mặt cái chết từ từ”.
“Bạn sẽ không tin nếu tôi nói nơi đây từng ngập nước. Giờ đây, nơi này không còn nước nữa” - ông al Sahlani nói.
Ở nhiều khu vực, nước ngọt gần như đã cạn. Nước thải nông nghiệp và nước thải chưa qua xử lý xâm nhập nguồn nước ngầm, khiến nước được bơm từ dưới mặt đất lên có vị rất mặn. "Ngay cả bò của tôi cũng không uống được” - một nông dân nói.
 |
Nhiều gia đình nông dân ở Iraq không có đủ nước để nuôi sống đàn gia súc của mình. Ảnh: THE NEW YORK TIMES |
Miền bắc Iraq là nơi nổi tiếng với nguồn nước ngọt sẵn có. Tuy nhiên, vào mùa hè năm 2022, người dân nơi đây đào giếng sâu hơn 170 m nhưng cũng chỉ thấy nước mặn.
Nhiều người dân ở những ngôi làng gần sông Euphrates nhớ lại cách đây 20 năm, những cây chà là mọc dày và san sát nhau đến nỗi lá của chúng che khuất ánh sáng mặt trời. Tại khu vực này, tiếng trẻ con té nước trong các con kênh thủy lợi trở thành một nét đặc trưng khi hè đến.
Giờ đây, vào mùa hè, những con kênh thủy lợi khô cạn đến nỗi những cây cầu bắc qua chúng hầu như không cần thiết. Nơi đây không còn tiếng rì rào của lá chà là xanh tươi, mà thay vào đó tiếng xào xạc của lá chà là khô. Một số cây chà là rụng hết lá, thân trơ trụi như những cây cột của khu di tích cổ.
Người dân nhận nước sạch do chính quyền Iraq cung cấp trong các thùng nhựa màu đỏ. Mỗi gia đình nhận được hơn 605 lít nước/tháng. Ông Sahlani cho biết do thời tiết quá nóng nên ngay cả khi gia đình ông sử dụng tiết kiệm, lượng nước trên cũng chỉ đủ trong 1 tuần.
Quốc gia láng giềng Iran cũng đang hứng chịu những tác động của biến đổi khí hậu. Các nhà lập pháp Iran cho biết một tỉnh gần 2 triệu dân của nước này đang đứng trước nguy cơ hết nước sử dụng vào giữa tháng 9 tới. Điều này có thể dẫn đến cuộc di cư hàng loạt.
 |
Nhiều cây chà là tại Iraq chết khô vì thiếu nước. Ảnh: THE NEW YORK TIMES |
Vì đâu nên nỗi?
Liên Hợp Quốc cho biết Iraq hiện là quốc gia dễ bị tổn thương thứ năm trên thế giới trước việc nhiệt độ tăng cao, nước ngọt và lương thực khan hiếm.
Khu vực này đang trở nên nóng hơn và nóng nhanh hơn so với nhiều nơi trên thế giới. Theo The New York Times, nhiệt độ trung bình ở Trung Đông và phía đông Địa Trung Hải có thể tăng thêm 5 độ C trong thế kỷ này. Trong những tháng nóng nhất của mùa hè, một số nơi trong khu vực gần như không thể sinh sống được.
Lượng mưa được dự báo sẽ giảm trên khắp Trung Đông trong thời gian tới. Trong khi đó, Iraq đã có 4 năm liên tiếp hứng chịu hạn hán.
Theo The New York Times, gần 40% diện tích Iraq đã bị cát sa mạc xâm chiếm, cướp đi hàng chục nghìn mẫu đất canh tác mỗi năm. Các nhà khoa học cho biết biến đổi khí hậu, quá trình sa mạc hóa, thiếu sót trong công tác quản lý và sử dụng lãng phí nước là những nguyên nhân gây nên hiện tượng này.
“Do tính dễ bị tổn thương của Trung Đông, đây có thể là một trong những nơi đầu tiên đầu hàng trước biến đổi khí hậu” - ông Charles Iceland, giám đốc an ninh nước của Viện Tài nguyên Thế giới, nói.
Tuy nhiên, ông Iceland cũng cho biết không quốc gia nào, kể cả các nước giàu, thích ứng tốt với biến đổi khí hậu.
Tranh chấp trong quản trị nguồn nước sông Tigris và sông Euphrates càng đẩy tình trạng khan hiếm nước ở Iraq thêm khó giải quyết.
Theo Bộ Nước Iraq, việc Thổ Nhĩ Kỳ và Iran xây dựng các đập thủy điện ở đầu nguồn khiến lượng nước của sông Tigris và sông Euphrates chảy vào Iraq giảm. Cụ thể, tính từ những năm 1970, lượng nước của sông Euphrates giảm gần 1/2 và và lượng nước của sông Tigris giảm gần 1/3.
 |
Cây cầu bắc qua một dòng sông khô cạn ở Iraq. Ảnh: THE NEW YORK TIMES |
Gia đình ông Hashem al-Kinani là một trong nhiều hộ gia đình chịu ảnh hưởng trực tiếp của tình trạng biến đổi khí hậu. Lượng mưa thất thường và nước sông khan hiếm khiến ông không thể tiếp tục trồng cây ăn quả.
Gia đình ông al-Kinani đã bán 1.500 con gia súc vì không có đủ thức ăn cho chúng. Ông al-Kinani không biết mình còn có thể trụ được bao lâu nữa.
“Nông nghiệp đã kết thúc ở đây. Tôi không thể ở lại, nhưng tôi có thể làm gì đây?" - ông al-Kinani nói.
Ông Blinken: Biến đổi khí hậu nguy hiểm hơn chiến tranh hạt nhân
Trong chương trình 60 Minutes của đài 9Now (Úc) hôm 30-7, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho rằng biến đổi khí hậu là mối đe dọa nghiêm trọng hơn chiến tranh hạt nhân.
Cụ thể, người dẫn chương trình hỏi ông Blinken rằng giữa chiến tranh hạt nhân và biến đổi khí hậu, đâu là “mối đe dọa lớn hơn đối với nhân loại”. Ngoại trưởng Mỹ cho rằng không thể xếp hai mối đe dọa này theo hệ thống cấp bậc.
“Có một số mối đe dọa đang ở phía trước, bao gồm xung đột tiềm ẩn, nhưng chắc chắn khí hậu là một thách thức hiện hữu đối với tất cả chúng ta. Vì vậy, đối với chúng tôi, đây là thách thức của thời đại này” - ông Blinken nói.
