Mỗi thời kỳ khác nhau, văn hóa có những vấn đề đặt ra khác nhau. Năm 1943, khi thông qua Đề cương văn hóa Việt Nam, Đảng đề ra ba nguyên tắc phát triển văn hóa là dân tộc, khoa học và đại chúng. Năm 1946, tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu chủ trương "văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi"
Thời kỳ chiến tranh, văn hóa đóng vai trò là vũ khí tinh thần quan trọng tiếp sức cho cả đất nước. Hàng loạt ca khúc cách mạng (mà bây giờ giới trẻ gọi là “nhạc đỏ”), tác phẩm văn học nghệ thuật, mỹ thuật... ra đời đều nói về tình yêu quê hương đất nước, ca ngợi tinh thần chiến đấu, tạo tâm lý phấn khởi cho người dân. Đó là văn hóa cứu quốc.
Tuy nhiên, khi xã hội thay đổi mà văn hóa không thay đổi kịp sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy mà chúng ta đang chứng kiến trong giai đoạn hiện nay, như sự khủng hoảng giá trị, xuống cấp đạo đức xã hội, nhiều hành vi lệch chuẩn...
Sinh thời, GS sử học Phan Huy Lê từng nói “chúng ta đang ở trong một giai đoạn khủng hoảng giá trị nghiêm trọng”. Đến nay, điều này vẫn đúng và ngày càng bộc lộ rõ từ khi Việt Nam mở cửa nền kinh tế năm 1986 đến nay.
Hiện nay, môi trường số luôn song hành, thậm chí chiếm nhiều thời gian của mọi người hơn cuộc sống ngoài đời thực nên chưa xây dựng được các giá trị văn hóa số sẽ khiến nhiều người lạc lối trên môi trường mạng. Hay nói cách khác, con người trong xã hội hiện đại hôm nay phải chịu sự chi phối của rất nhiều yếu tố khác nhau, nhất là những yếu tố mới do sự phát triển của khoa học công nghệ nhưng lại thiếu các hệ giá trị mang tính thống nhất, chuẩn mực để soi chiếu, điều chỉnh hành vi.
Chúng ta đều dễ dàng thống nhất với nhau một trong những phẩm chất truyền thống của người Việt Nam là yêu nước. Nhưng yêu nước thời chiến tranh khác với yêu nước thời bình. Thời chiến, chúng ta đề cao văn hóa cứu quốc, còn thời bình, chúng ta phải xiển dương (làm sáng danh - PV) văn hóa kiến quốc. Văn hóa hiện nay phải giúp ích cho việc kiến tạo đất nước hòa bình, phát triển thịnh vượng.
Hội nghị Văn hóa toàn quốc 2021 là dịp để chúng ta có nhận thức đúng đắn hơn, sâu sắc hơn, toàn diện hơn nhằm thúc đẩy sự phát triển của đất nước.
Ông BÙI HOÀI SƠN, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa,
Giáo dục của Quốc hội
