Nếu nhìn lại hai kỳ họp gần đây thì chúng ta có thể thấy một xu hướng nổi bật, đó là nhiệm kỳ Quốc hội 2025 đang đi vào giai đoạn định hình lại nền tảng thể chế cho chặng đường phát triển mới của đất nước. Từ quy hoạch, đất đai, tổ chức chính quyền, đầu tư công, năng lượng, môi trường cho đến chuyển đổi số, tất cả đều đang được sắp xếp lại để phù hợp hơn với quy mô, tốc độ và mức độ phức tạp ngày càng cao của nền kinh tế. Khi khép lại những quyết sách đó, một điều rất rõ có thể nhận thấy rằng thể chế phải đi trước và phải đi trước một bước đủ dài để không kìm hãm sự phát triển.
Trong bối cảnh đó, các nghị quyết liên quan đến các địa phương ở các vùng động lực hay Nghị quyết 98 sửa đổi không phải là một cơ chế dành cho riêng địa phương nào cả. Nó nằm trong dòng chảy cải cách mà Quốc hội nhiệm kỳ này đang kiến tạo - mạnh dạn phân cấp, trao quyền nhưng đi liền với nhiệm vụ, trách nhiệm và kiểm soát quyền lực; khơi thông nguồn lực nhưng không buông lỏng kỷ cương; thúc đẩy phát triển nhưng không xa rời lợi ích của nhân dân và quốc gia.
Nói rộng hơn, Quốc hội đang cởi mở và trao cơ hội về cách vận hành một mô hình phát triển mới cho cả nước. Có thể nói, ít nơi nào cảm nhận rõ nhu cầu đổi mới thể chế như TP.HCM với hơn 14 triệu dân, nơi bất kỳ điểm nghẽn nào từ đất đai, quy hoạch, thủ tục đều có thể tác động ngay đến sản xuất, việc làm, tâm lý của doanh nghiệp và đời sống của người dân.
Tuy nhiên, theo tôi, Nghị quyết 98 không chỉ là một cơ chế đặc thù. Đây chính là bài kiểm tra về năng lực thực thi của bộ máy: Quốc hội đã nhận diện nhưng có đủ tự tin để giao quyền hay không và địa phương có đủ bản lĩnh để nhận trách nhiệm và giải trình hay không. Nếu mô hình này thành công thì liệu chúng ta có thể nhân rộng tinh thần phân quyền ấy ra các đô thị lớn trong tương lai hay không?
Thật ra, trao quyền không phải để TP đứng ngoài hay làm khác luật, mà để luật đi vào cuộc sống nhanh hơn, đúng hơn và tạo ra ít lãng phí cơ hội hơn. TP từ lâu đã là nơi pháp luật đi vào đời sống nhanh và rõ ràng nhất: Một thủ tục được cải tiến hôm nay có thể mang lại hàng ngàn quyết định hành chính nhanh hơn ngày mai; một vướng mắc được tháo gỡ có thể mở đường cho cả chuỗi dự án, dòng vốn và cơ hội việc làm của người dân.
Đảng đã nhiều lần nhấn mạnh pháp luật phải bắt nguồn từ cuộc sống và quay trở lại phục vụ cho cuộc sống. TP với độ phức tạp của mình, chính là nơi để Quốc hội đo được sức sống của các đạo luật, thấy được đâu là điểm hợp lý, đâu là điểm cần sửa. Trong ý nghĩa đó, Nghị quyết 98 không chỉ giúp TP tháo gỡ điểm nghẽn khó khăn hiện hữu, mà còn giúp Quốc hội hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật theo cách thực chất bằng trải nghiệm và bài học từ thực tiễn.
Nếu cơ chế được gia cố đủ mạnh, TP sẽ vận hành hiệu quả và mở ra một thị trường khổng lồ cho hàng hóa, dịch vụ, nông sản và công nghiệp phụ trợ của rất nhiều tỉnh thành; tạo công ăn việc làm cho hàng triệu lao động từ mọi miền đất nước; đồng thời tạo ra năng lực cạnh tranh mới cho cả vùng Đông Nam Bộ, Tây Nguyên và ĐBSCL. Ngược lại, nếu TP chậm lại, vùng động lực và cả quốc gia cũng khó mà tăng tốc được.
Vì vậy, trao quyền cho TP không phải là “cho thêm”, mà là trao thêm một động cơ tăng trưởng cho đất nước. Một quốc gia muốn mạnh không thể chỉ dựa vào vài ngành, mà phải dựa vào không gian phát triển có khả năng vật chất – và TP chính là một trong những không gian như vậy.
Nếu nhìn dài hạn hơn trong nhiệm kỳ này, có thể nói Nghị quyết 98 đổi mới chính là một bước chuẩn bị thực tiễn quan trọng để Quốc hội tiến tới xây dựng luật cho siêu đô thị trong tương lai. Tôi tin rằng khi Quốc hội xem xét khuôn khổ pháp lý mới cho các siêu đô thị, TP có thể đóng góp bằng những bằng chứng sống động - đó là thành công, thất bại, những gì đã làm được và những gì cần rút kinh nghiệm.
Sự phát triển của một siêu đô thị không chỉ quyết định tương lai của một địa phương mà còn định hình tương lai của cả một nền kinh tế. TP tiếp nhận nghị quyết sửa đổi lần này như một lời giao nhiệm vụ. TP hiểu rằng trách nhiệm ấy không thể trả lời bằng lời hứa. Trao quyền là trao trách nhiệm và trách nhiệm chỉ có ý nghĩa khi được trả lời bằng kết quả cụ thể trong đời sống nhân dân.
TP sẵn sàng đi trước nếu điều đó là điều đất nước cần và Quốc hội cho phép.
