Dù là một TP trực thuộc TP, song lâu nay TP Thủ Đức chỉ như một đơn vị hành chính cấp quận. TP Thủ Đức chưa thực sự phát triển như kỳ vọng – là trở thành Trung tâm kinh tế tài chính, cực tăng trưởng của vùng Đông Nam bộ. Tuy nhiên, Nghị quyết 98 (NQ98) vừa được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ ngày 1-8-2023 được kỳ vọng sẽ mở ra một chương mới cho sự phát triển của TP.HCM nói chung và của TP Thủ Đức nói riêng.
Để hiểu rõ hơn vai trò của NQ98 đối với sự phát triển đột phá của TP Thủ Đức ở hiện tại và tương lai, Báo Pháp Luật TP.HCM đã có cuộc phỏng vấn với TS Trần Du Lịch, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98.
Ông có đánh giá như thế nào về TP Thủ Đức sau 3 năm thành lập, thực sự đã đáp ứng như kỳ vọng ban đầu, thưa ông?
+ TS Trần Du Lịch: TP Thủ Đức là TP trực thuộc TP nhưng mô hình quản lý không khác một quận. Vì thế, TP Thủ Đức cần một cơ chế phù hợp để khai thác hết các thế mạnh và tính năng đổi mới sáng tạo trong quản lý phát triển TP.
Tuy là TP trực thuộc, song TP Thủ Đức có quy mô kinh tế lớn hơn nhiều tỉnh thành khác, đóng vai trò là một đô thị nối kết chuỗi đô thị của vùng Đông Nam bộ. TP Thủ Đức tập trung nhiều tiềm năng lớn về cơ sở hạ tầng kinh tế như cảng biển, cảng cạn ICD, trung tâm logistics, Khu công nghệ cao, Khu trung tâm khoa học Đại học Quốc gia TP.HCM,… đặc biệt trong tương lai sẽ có Trung tâm tài chính Thủ Thiêm.
Khu đô thị Đại học Quốc gia TP.HCM
Tuy nhiên, cơ chế để phát triển TP Thủ Đức không có, Nghị quyết riêng của Quốc hội chỉ áp dụng trên cơ chế pháp luật hiện hành. Trước đây, TP.HCM cũng có một số cơ chế phân cấp, uỷ quyền cho TP Thủ Đức nhưng giới hạn trong phạm vi pháp luật cho phép.
Chính vì vậy trong quá trình xây dựng NQ98 của Quốc hội, trong các nội dung mà TP.HCM kiến nghị, có đề nghị xây dựng cơ chế mới, phân cấp phân quyền cho TP Thủ Đức trên một số lĩnh vực. Trong đó, TP.HCM có kiến nghị “phân quyền” cho TP Thủ Đức để tổ chức bộ máy, có cơ chế trong lĩnh vực xây dựng, điều chỉnh quy hoạch, trong bố trí ngân sách đầu tư…. TP Thủ Đức cần thực sự khác với các quận, huyện khác.
Vậy thưa ông, NQ98 đã mang đến “nguồn sinh lực” ra sao cho TP Thủ Đức?
+ TS Trần Du Lịch: Có thể nói, tuy còn nhiều vấn đề, song NQ98 đã tạo một khung pháp lý có giá trị như một “đạo luật” để TP Thủ Đức nâng cao tính năng động sáng tạo trong quản lý, phát triển và đặc biệt trong vấn đề huy động nguồn lực. Tôi tin rằng, nếu triển khai tốt các cơ chế từ NQ98, TP Thủ Đức sẽ thực sự phát triển, tạo đà bứt phá rất cao.
Với vai trò của Hội đồng tư vấn NQ98, ngay trong phiên họp đầu tiên, Hội đồng tư vấn đã kết nối với TP Thủ Đức, xây dựng một nền tảng để tiếp nhận thông tin hai chiều giữa hội đồng với hoạt động của TP Thủ Đức và các sở, ngành TP.HCM thông qua Văn phòng Uỷ ban của TP.HCM và TP Thủ Đức. TP Thủ Đức đã bắt đầu triển khai các nhiệm vụ và áp dụng ngay NQ98 thông qua việc họp HĐND TP, tất cả đều tích cực.
Rất nhiều dự án đang chờ các sở, ngành điều chỉnh quy hoạch, cấp phép xây dựng cũng đang chuyển cho TP Thủ Đức và TP đang khẩn trương tiếp nhận để triển khai các dự án này. Đây được đánh giá là một khởi động tốt, tuy nhiên việc cần làm của TP Thủ Đức lúc này là sắp xếp lại bộ máy hành chính cho phù hợp để đáp ứng năng lực quản trị, để theo yêu cầu NQ98 đưa ra. Đây là vấn đề khó, song khi trao quyền cho TP Thủ Đức buộc Thủ Đức phải có trách nhiệm và nâng cấp mình lên.
Trong tương lai, có những vấn đề vướng mắc trong quá trình triển khai, với khả năng và yêu cầu của lãnh đạo TP.HCM, chúng tôi sẽ sẵn sàng hỗ trợ, nghiên cứu những giải pháp để TP Thủ Đức phát triển mạnh mẽ. Thủ Đức là một bộ phận rất quan trọng của NQ98, do đó việc triển khai NQ98 phải đặt TP Thủ Đức lên hàng đầu.
Vậy thưa ông, việc thực thi NQ98 có giúp TP Thủ Đức bứt phá trong 3 năm tới?
+ TS Trần Du Lịch: TP Thủ Đức được phát triển từ một TP đã hình thành từ lâu, chứ không phải một tờ giấy trắng. Vì vậy, chúng ta cần có lộ trình với từng “dự án” cụ thể để từng bước xây dựng TP Thủ Đức như kỳ vọng.
Theo đó, bên cạnh việc hoàn thiện bộ máy hành chính, NQ98 cũng tạo điều kiện để TP Thủ Đức hoàn thiện cơ sở hạ tầng. Đây là những dấu ấn, bước đột phá cho TP Thủ Đức trong những năm tới.
Bí thư Thành ủy TP.HCM đã chỉ đạo triển khai, thành lập Ban Chỉ đạo của TP.HCM và TP cũng chủ động phối hợp với Trung ương, có thể thấy TP.HCM đang rất quyết tâm. Không phải bây giờ TP.HCM mới “bắt tay” vào công việc, TP đã làm ngay từ khi xây dựng NQ98, HĐND TP.HCM cũng đã bắt đầu làm khi NQ98 được thông qua. Có thế nói, TP.HCM, TP Thủ Đức đã tính toán từ trước, song các công việc cần phải làm bây giờ là “hiện thực hóa” cụ thể từng nhiệm vụ, công việc.
Tuyến metro số 1
Có thể thấy, TP Thủ Đức rất đặc biệt, là nơi có tuyến metro đầu tiên của TP.HCM, nối kết các đoạn còn lại của vành đai 2, kết nối vành đai 3 và sẽ là địa phương triển khai các dự án TOD. Đặc biệt hơn, TP Thủ Đức sẽ triển khai thí điểm trước khi triển khai đại trà ở TP.HCM.
TP Thủ Đức cần phải thành công trên từng dự án giao thông, hoàn thiện hạ tầng xứng tầm với một TP sáng tạo, xứng tầm như kỳ vọng. TP Thủ Đức cần xây dựng phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD), các tuyến metro, cao tốc… cũng cần phải triển khai chất lượng để kêu gọi cơ hội đầu tư. Nếu TP Thủ Đức có thể kêu gọi các dự án BOT, TOD, BT thì sẽ thực sự thay đổi diện mạo cho TP Thủ Đức.
Trước mắt, TP.HCM cần chọn một số dự án ở TP Thủ Đức làm thí điểm để rút kinh nghiệm, sau đó xây dựng quy trình để triển khai đại trà.
Với cơ chế đặc thù từ NQ98, sự chủ động sáng tạo của lãnh đạo TP.HCM và TP Thủ Đức, tôi tin rằng NQ98 sẽ tạo một nền tảng cơ sở để Thủ Đức phát triển lâu dài về sau. Theo tôi, trong 3 năm đầu thực hiện NQ98, TP Thủ Đức cần xây dựng nền tảng cơ sở hạ tầng và tạo cơ sở để tăng tốc phát triển trong 10 năm sau (2026-2035).
PGS.TS Vũ Tuấn Hưng, Bí thư Đảng uỷ, Phó viện trưởng phụ trách Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ (thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) cho biết TP Thủ Đức gặp thách thức trong việc hoàn thiện bộ máy, song NQ98 đã là tiền đề quan trọng cho TP Thủ Đức nói riêng và TP.HCM nói chung bứt phá trong tương lai.
TP Thủ Đức được thành lập với nhiều kỳ vọng, là mô hình TP trong TP đầu tiên của Việt Nam nên TP gặp khó khăn trong thời gian đầu khi phải “vừa đi vừa dò đường” và cũng vừa đi, vừa tính toán định hướng chiến lược phát triển lâu dài.
Nhìn nhận thực tế, NQ98 là cơ hội, song cũng là thách thức cho TP Thủ Đức, khi đặt ra kỳ vọng càng lớn thì thách thức sẽ càng nhiều. Với xuất phát điểm của TP Thủ Đức còn hạn chế về nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng thì chính cơ chế chính sách NQ 98 đã giúp tạo sự bứt phá, mở đường các tiềm lực TP Thủ Đức và giúp định hướng phát triển rõ ràng cho TP Thủ Đức trong tương lai.
Lúc này đây, TP Thủ Đức cần sự cộng lực từ Trung ương đến TP.HCM và đặc biệt là vai trò của hệ thống cán bộ, công chức của TP Thủ Đức, hơn hết là của cả các doanh nghiệp, người dân TP Thủ Đức.
Trước khi ban hành NQ98, TP.HCM đã có một tâm thế chủ động khi đề xuất các cơ chế chính sách đặc thù dựa trên những khó khăn, những vướng mắc đang gặp phải. TP cũng đã có sự chuẩn bị liên quan đến nguồn nhân lực, liên quan đến các cơ chế chính sách để khi NQ98 thông qua TP sẽ triển khai ngay.
Thế nên với việc triển khai NQ98, TP đã có một sự chuẩn bị rất chu đáo, được xem như như một “đại hội lan toả” từ UBND TP đến tất cả các cơ quan TP và cả các đơn vị liên quan, doanh nghiệp, người dân đều hưởng ứng.
Đến khi NQ98 có hiệu lực, TP đã có ngay một hệ thống các kế hoạch, chiến lược triển khai Nghị quyết, xây dựng các tổ chức tư vấn chuyên nghiệp, khoa học cũng như ban triển khai, chỉ đạo và rất nhiều nội dung triển khai trên cơ sở thúc đẩy thực hiện tốt, hiệu quả.
Hiện TP Thủ Đức đã có sẵn những nguồn lực về cơ sở hạ tầng, có khu công nghệ cao, có hệ thống các trường đại học, cộng với một diện tích đất rộng lớn … và có dư địa phát triển chuỗi các đô thị hiện đại ở TP Thủ Đức.
Với những tiềm lực hiện có của TP Thủ Đức cùng với những điều kiện tạo ra từ NQ98, cùng với sự đồng hành của Trung ương, của TP.HCM và với chính sự nỗ lực nội tại, TP Thủ Đức sẽ phát triển vượt bậc trong thời gian tới và trở thành một cực tăng trưởng cho TP.HCM và cả vùng Đông Nam bộ.
Chúng ta có thể hoàn toàn tin tưởng TP Thủ Đức sẽ là trung tâm kinh tế sáng tạo, trung tâm để lan toả những giá trị gắn với cách mạng 4.0. Đây là nơi gắn với sự đào tạo, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, đầu tư về công nghệ của Việt Nam, khu vực và thế giới. TP Thủ Đức sẽ là mô hình phát triển lý tưởng cho TP.HCM, cho thế giới trong thời gian sắp tới, là điểm sáng của vùng Đông Nam bộ.
TS Khoa học Ngô Viết Nam Sơn cho rằng TP Thủ Đức có điều kiện khá tương đồng với phố Đông Thượng Hải vì cũng là "thành phố trong thành phố" với nhiều tiềm năng phát triển vượt bậc.
Thứ nhất, để TP Thủ Đức thực sự phát triển, TP.HCM cần quy hoạch khu đô thị Thủ Thiêm liên kết chặt chẽ với khu trung tâm hiện hữu như quận 1 và quận 3, Bình Thạnh, quận 4… để tạo nên động lực phát triển mới.
Khu đô thị Thủ Thiêm
Thứ hai, TP.HCM cần ưu tiên ngân sách để phát triển TP Thủ Đức, lâu nay phố Đông Thượng Hải đã được ưu tiên để phát triển.
Thứ ba, TP Thủ Đức cần có chính sách hỗ trợ từ Trung ương, từ cơ chế vay vốn để triển khai nhiều dự án lớn. Ngoài ra, có thể trao quyền cho TP Thủ Đức trở thành một “phó tỉnh” – lãnh đạo TP Thủ Đức có thể tương đương với Phó Chủ tịch UBND TP.HCM. Lúc này, TP Thủ Đức có thể đưa ra những quyết sách mà không cần phải xin ý kiến TP “mẹ” và được ủy quyền giải quyết nhiều nhóm công việc để đẩy nhanh tiến độ.
Thứ tư, cho phép TP Thủ Đức được chủ động trong việc thu hút đầu tư, thu hút nguồn vốn xã hội hóa để phát triển TP.
