Hạn chế giam, giảm hình phạt

Các chuyên gia đều nhìn nhận phải tôn trọng, thực hiện nghiêm các quy định về người chưa thành niên phạm tội trong tố tụng. Đặc biệt, tất cả đều cho rằng xu hướng tố tụng tiến bộ là thay thế hình phạt tù bằng các biện pháp khác để tạo cơ hội giúp các em làm lại cuộc đời.

Phải có luật sư, người giám hộ

Theo thẩm phán Phạm Công Hùng (Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM), phải thật cần thiết mới bắt tạm giam trẻ bởi môi trường trại giam không tốt cho các em, có khi còn đồng hóa và biến dạng nhân cách trẻ theo hướng xấu. Cạnh đó, cơ quan chức năng phải siết chặt hơn hai yếu tố bắt buộc là có luật sư, có người giám hộ trong quá trình tố tụng. Họ phải là người ngồi ngay bên cạnh trẻ khi lấy cung chứ không như trước nay là có hiện tượng người giám hộ có mặt ở phòng hỏi cung, có ký bản cung nhưng nội dung hỏi cung ra sao thì chỉ có điều tra viên và trẻ biết.

Kiểm sát viên cao cấp Võ Văn Thêm (Viện Kiểm sát và Xét xử phúc thẩm VKSND Tối cao tại TP.HCM) nói cần quy định cho trẻ những mức hình phạt chiếu cố hơn. Thậm chí trường hợp nào nên tha được thì cứ mạnh dạn tha, không nên truy cứu bởi mục đích cuối cùng của pháp luật vẫn là giáo dục, tạo cơ hội cho các em hiểu ra lỗi lầm.

Xử rút gọn?

Ở giai đoạn xét xử, Thượng tá Lý Văn Ngộ (Phó Trưởng Công an quận 10, TP.HCM) bảo không cần phải lập tòa chuyên trách mà tòa nên áp dụng chế định xử án rút gọn đối với trẻ vị thành niên để vừa tiết kiệm thời gian giải quyết án, vừa đỡ phải cồng kềnh bộ máy.

Nên quy định cho trẻ những mức hình phạt chiếu cố hơn để giáo dục, tạo cơ hội cho các em hiểu ra lỗi lầm. Trong ảnh: Một phiên tòa có trẻ vị thành niên. Ảnh: HTD

Tuy nhiên, một kiểm sát viên VKSND TP.HCM lại nói với những trẻ vị thành niên ngang ngược, hư hỏng nặng thì phải cẩn trọng, không thể xử ào ào cho xong. Thẩm phán Phạm Công Hùng cũng cho rằng không nên áp dụng riêng chế định này với trẻ mà phải căn cứ vào tính chất vụ án để quyết định. Bởi lẽ án rút gọn chỉ được áp dụng khi hành vi phạm tội bị bắt quả tang, chứng cứ rõ trong khi không phải vụ nào liên quan đến trẻ cũng dễ dàng mà có nhiều vụ rất phức tạp.

Hạn chế tối đa phạt tù

Thẩm phán Nguyễn Thanh Tùng, Chánh án TAND tỉnh Bình Dương, cho rằng những quy định hiện nay đã khá đầy đủ nên khi xử trẻ vị thành niên, thẩm phán phải tuân thủ luật trước đã. Quan trọng nhất là tòa phải phân tích kỹ hoàn cảnh, động cơ phạm tội của trẻ để áp dụng hình phạt phù hợp.

Ông Tùng nói: “Nhiều năm xét xử hình sự, tôi biết có đứa hư, phạm tội chuyên nghiệp nhiều lần nhưng có những đứa động cơ phạm tội do bức bối tâm lý, túng quẫn khi bị gia đình lơ là, bỏ bê... Vì thế chúng ta phải tìm hiểu kỹ nguồn cơn của tội phạm khi mà chủ thể chỉ là một đứa trẻ, còn nhiều hạn chế về năng lực hành vi, ý thức. Quan điểm của tôi là đưa ra những bản án nhẹ cũng có thể giáo dục, răn đe”.

Cũng theo ông Tùng, ngay cả khi tuyên một bản án nhẹ, thẩm phán cũng phải suy xét nó có giúp trẻ cơ hội làm lại từ đầu hay vô tình lại tạo tác dụng ngược. Bởi lẽ khi tuyên án treo mà gia đình trẻ không quản lý, động viên, giáo dục, để trẻ phạm tội mới thì bản án tù treo của tòa sẽ được chuyển thành tù giam khiến trẻ phải gánh án nặng hơn. Vì vậy trước khi tuyên án, thẩm phán nên tìm hiểu gia cảnh của các em để ra phán quyết phù hợp.

Đưa vào trường giáo dưỡng

Kiểm sát viên Võ Văn Thêm nói tòa nên gia tăng việc đưa trẻ vào trường giáo dưỡng thay vì đưa vào nhà tù. Ông băn khoăn: “Tôi chưa thấy tòa nào tuyên đưa trẻ vào trường giáo dưỡng. Hình thức cải tạo không giam giữ cũng rất hiếm được áp dụng. Pháp luật có nhiều quy định khoan hồng, sao không áp dụng?”.

Đồng tình nhưng theo thẩm phán Phạm Công Hùng cần phải cải tạo lại hoạt động của các trường giáo dưỡng cho tốt hơn vì đây là chỗ tập trung các em có khiếm khuyết về tâm lý nên môi trường tập thể cũng tương đối phức tạp.

Luật sư Cao Minh Triết (Đoàn Luật sư tỉnh Tiền Giang) cũng nói phạt tù trẻ là không nên bởi trẻ chưa phát triển hoàn thiện về tư chất, thể chất, chưa nhận thức được rõ ràng cái xấu, cái ác. Môi trường trong trại giam dễ khiến trẻ bị lôi kéo về con đường xấu. Tốt nhất là nên cho chúng hưởng không khí ít ngột ngạt hơn trong trường giáo dưỡng.

THANH TÙNG - PHAN THƯƠNG