Sáng ngày 25-4, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố Báo cáo Dòng chảy pháp luật kinh doanh 2023, điểm lại những chuyển biến nổi bật của pháp luật kinh doanh Việt Nam năm qua.
Dấu ấn từ kiến nghị doanh nghiệp
Đây là báo cáo thường niên của VCCI, được xây dựng trên cơ sở thực tiễn hoạt động kinh doanh, thể hiện góc nhìn, quan điểm của cộng đồng doanh nghiệp đối với các chính sách quan trọng, có tác động lớn đến môi trường đầu tư kinh doanh. Đó là những vấn đề đã và đang được áp dụng nhưng tạo ra rào cản, hạn chế đến hoạt động của doanh nghiệp cần được nhìn nhận và xem xét lại.
Theo Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công, trong quá trình tham gia và theo sát quá trình xây dựng chính sách, pháp luật trong năm vừa qua, VCCI nhận thấy có một số “dòng chảy” đáng lưu ý như hoạt động cải cách, cắt giảm, đơn giản hóa chi phí cho doanh nghiệp được thúc đẩy mạnh mẽ; đã có nhiều nỗ lực để tháo gỡ các vướng mắc cho doanh nghiệp.
Dấu ấn của doanh nghiệp trong hoạt động vận động chính sách thể hiện ở Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt… Nhiều ý kiến mạnh mẽ, kiên trì của doanh nghiệp đã tác động đến cơ quan soạn thảo chính sách.
Dù vậy, vẫn còn một số chính sách chưa phù hợp, cần tiếp tục thay đổi mạnh mẽ về tư duy quản lý hay chính sách chuyển đổi xanh đang được thúc đẩy mạnh mẽ nhưng vẫn còn nhiều băn khoăn từ phía doanh nghiệp.
Ông Phạm Tấn Công nhấn mạnh với sự vận động không ngừng của hoạt động kinh tế, một số chính sách đã không còn phù hợp và cần có những thay đổi đột phá, chuyển đổi theo hướng thị trường mạnh mẽ hơn.
Chính sách quản lý xăng dầu là một ví dụ. Hiện, Nhà nước đang can thiệp trực tiếp vào giá thành, quy định chặt chẽ về phương thức kinh doanh, tổ chức hệ thống phân phối, dự trữ, số lượng đầu mối, điều chỉnh giá… Chính sách quản lý như vậy làm giảm khá nhiều sự năng động, cạnh tranh trên thị trường.
“Điểm tích cực là Chính phủ đang có kế hoạch sửa đổi, hiện Bộ Công thương được giao chủ trì sửa đổi căn bản Nghị định về kinh doanh xăng dầu. Hy vọng là sẽ có những chuyển biến lớn về tư duy quản lý trong nghị định mới”-Chủ tịch VCCI nói.
Những rào cản "rậm rịch" quay lại
Theo báo cáo của VCCI, Chính phủ luôn thúc đẩy các hoạt động cải thiện môi trường kinh doanh, trong đó chú trọng đến các hoạt động về cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm, đơn giản hóa các quy định kinh doanh để giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.
Hàng nghìn điều kiện kinh doanh được bãi bỏ hoặc đơn giản hóa. Thủ tục hành chính từng bước được cải thiện và thuận lợi hơn rất nhiều, đặc biệt là một số lượng lớn thủ tục đã chuyển sang thực hiện trên môi trường điện tử.
Thông thường, để môi trường kinh doanh thuận lợi, cần thực hiện song song: rà soát, cắt giảm đơn giản hóa các quy định kinh doanh hiện có và kiểm soát việc ban hành các quy định kinh doanh mới.
Theo quan sát, trong các đợt cải cách, các bộ, ngành chú trọng tới hoạt động rà soát các quy định hiện hành nhằm đạt được các mục tiêu của Chính phủ đặt ra, còn hoạt động kiểm soát các quy định kinh doanh bất hợp lý đang, sẽ sửa đổi dường như ít được xem xét hơn.
Chính vì vậy, có một nghịch lý, mặc dù hoạt động cải cách, cắt giảm, đơn giản hóa quy định kinh doanh đang thúc đẩy, nhưng khi soạn thảo các văn bản quy phạm pháp luật mới, sửa đổi, bổ sung văn bản hiện hành, các quy định bất hợp lý, gây vướng cho doanh nghiệp lại xuất hiện. Điều này ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động cải thiện môi trường kinh doanh.
Chẳng hạn theo quy định tại Luật Quy hoạch, một số quy định liên quan quy hoạch ngành đã bị bãi bỏ. Nhưng gần đây, trong các chính sách dự kiến ban hành, đang có đề xuất khôi phục lại các quy định có tính chất quy hoạch ngành như quy hoạch về cơ sở đào tạo lái xe ô tô và trung tâm sát hạch lái xe, quy hoạch về việc thành lập tổ chức hành nghề công chứng.
Theo TS. Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), từ năm 2019, nhất là từ năm 2020 đến nay, cải cách môi trường kinh doanh nói chung và ngành nghề kinh doanh có điều kiện và điều kiện kinh doanh nói riêng có xu hướng chững lại. Điều kiện kinh doanh vẫn tạo nhiều rào cản, hạn chế về quyền tự do kinh doanh, ẩn chứa rủi ro, và tạo gánh nặng chi phí tuân thủ đối với doanh nghiệp.
TS Nguyễn Minh Thảo cho biết, kết quả rà soát điều kiện kinh doanh của CIEM (2023) cho thấy còn một số vấn đề bất cập như điều kiện kinh doanh quy định chung chung, thiếu rõ ràng, khó xác định, điều kiện kinh doanh lồng ghép và chứa đựng các giấy phép, vẫn tồn tại điều kiện kinh doanh không cần thiết, điều kiện kinh doanh lồng ghép trong các quy chuẩn kỹ thuật, điều kiện kinh doanh thể hiện dưới hình thức chứng chỉ khá phổ biến.
VCCI nhấn mạnh bên cạnh việc cắt giảm, đơn giản hóa các quy định về kinh doanh, cần kiểm soát các quy định sắp ban hành để đảm bảo các quy định mới thực sự tạo thuận lợi cho môi trường kinh doanh, tránh phải rà soát, sửa đổi sau này.
Năm 2023, VCCI đưa ra 362 ý kiến góp ý với 63 văn bản quy phạm pháp luật, trung bình mỗi văn bản có 6 đề xuất, kiến nghị gửi tới cơ quan soạn thảo. Các góp ý của VCCI thường tập trung vào các yếu tố về tính hợp lý, tính minh bạch và tính thống nhất của các quy định. Tỉ lệ tiếp thu ý kiến góp ý là hơn 53%, thể hiện nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp trong hoạt động xây dựng chính sách.
