Năm 2020, PTN (32 tuổi) trong lần đi đám cưới người bạn, có ngồi chung bàn với nhóm thanh niên địa phương và hỏi những người này ai có vỏ đạn cho xin để làm đồ mỹ nghệ. Một thanh niên đã cho N hai viên đạn AK, N bỏ trong ba lô rồi để ở phòng trọ. Hơn hai năm sau, khi N đến sân bay Phú Quốc làm thủ tục bay đi Cần Thơ thì bị nhân viên an ninh phát hiện trong hành lý có hai viên đạn.
Sự vụ được lập biên bản, giao công an xử lý và qua giám định hai viên đạn ấy là vũ khí quân dụng. N bị Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Kiên Giang khởi tố vụ án, khởi tố bị can và giữa năm 2023, TAND tỉnh Kiên Giang đã tuyên phạt N một năm tù về tội tàng trữ trái phép vũ khí quân dụng.
Trước đây, với hành vi như trên nếu chưa từng bị xử phạt hành chính hoặc từng bị kết án mà chưa xóa án tích thì không đủ định lượng để truy cứu trách nhiệm hình sự mà chỉ bị xử lý hành chính. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự chỉ bị xem xét nếu tàng trữ 50-300 viên đạn súng bộ binh (từ đại liên trở xuống). Điều này được hướng dẫn cụ thể tại Thông tư liên ngành số 01/TTLN ngày 7-1-1995.
Nhưng ở Nghị quyết 03/2022/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao hướng dẫn về các tội liên quan đến vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và phương tiện kỹ thuật, lại không có con số tối thiểu là bao nhiêu thì bị khởi tố. Thế nên dù một viên đạn hay 50, 100… viên đều bị khởi tố dù khoản 9 Điều 6 của nghị quyết này có điểm mở khi quy định “trường hợp số lượng hoặc giá trị nhỏ, tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt hoặc được xử lý bằng các biện pháp khác”. Nhưng quy định này chưa cụ thể hóa và vẫn chưa giải quyết thấu đáo sự tùy nghi.
Trong tuần qua, Quốc hội nghe tờ trình về dự án Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ (sửa đổi) và báo cáo thẩm tra về dự thảo luật này.
Theo như tờ trình, qua năm năm tổ chức triển khai thực hiện luật, các bộ, ngành, địa phương đã tổ chức triển khai thực hiện nghiêm túc, hiệu quả nhưng bên cạnh đó, luật này qua thực tiễn đã bộc lộ hạn chế, cần sửa đổi.
Việc sửa đổi cần giải quyết được những vấn đề còn băn khoăn, chưa thống nhất như quy định dao có tính sát thương cao được liệt là vũ khí thô sơ và cả vũ khí quân dụng sẽ không thống nhất với một số quy định của pháp luật hiện hành về vũ khí; một số quy định trùng lặp và không thống nhất về nội hàm khái niệm, việc giải thích từ ngữ gắn với tiêu chí “mục đích sử dụng” dẫn đến khó phân biệt rạch ròi giữa các loại vũ khí… Và trong thực tế, trong xử lý các vi phạm liên quan đến vũ khí, vật liệu nổ còn những quy định chưa thống nhất, dễ dẫn tới sự tùy nghi trong vận dụng để xử lý hành chính hoặc hình sự.
Bởi cùng là hành vi chế tạo, trang bị, tàng trữ, vận chuyển, sửa chữa, sử dụng trái phép vũ khí quân dụng, vũ khí thể thao nhưng có thể xử phạt theo Điều 11 Nghị định 144/2021 hoặc bị khởi tố theo khoản 1 Điều 304 Bộ luật Hình sự. Ở đây không có quy định lằn ranh về định lượng như thế nào để quy về xử phạt hành chính và bao nhiêu thì xử lý hình sự. Thế nên cùng với hành vi nhưng vận dụng Nghị định 144 cũng được mà chuyển giao để xử lý hình sự cũng không sai.
Thiết nghĩ, pháp luật phải nghiêm minh để giáo dục, răn đe và phòng ngừa chung nhưng quan trọng hơn cả là hướng đến cho người vi phạm biết hối cải, sửa mình và thật cần thiết mới cần đến hình phạt. Luật hình sự cũng khẳng định “những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng biện pháp khác”. Ở đây, cụ thể hóa tình tiết định tính ở Điều 304 mà cụ thể là ở khoản 1 bằng định lượng cụ thể số lượng tối thiểu phải chịu trách nhiệm hình sự là bao nhiêu là cần thiết. Và định kỳ, TAND Tối cao thông qua tổng kết việc áp dụng pháp luật cũng như quá trình xây dựng văn bản hướng dẫn thi hành Bộ luật Hình sự cần thiết xem xét tháo gỡ bất cập này, tránh sự tùy nghi trong
vận dụng.
