Nhớ những món ăn đặc trưng, vùng miền, nhớ lắm những bữa cơm gia đình thời thơ ấu trong những ngày mưa bão đầy gian khổ mà cũng chất chứa thật nhiều kỷ niệm, nhiều điều để nhớ...
 |
Cá rô đồng và các loại cá được đánh bắt từ đồng ruộng ở quê mùa mưa lũ. Ảnh: NGUYỄN ĐƯỚC. |
Từ Sài Gòn tôi gọi điện thoại về quê nhà ở Quảng Ngãi hỏi thăm sức khỏe của mẹ. Mẹ bảo, trưa nay nhà mình ăn cơm với món cá rô đồng kho với khế chua. Món cá kho của mẹ mà tôi rất thích hồi còn nhỏ ở ngoài quê.
Mẹ bảo dì Bảy tôi (chị ruột của mẹ) ở trong quê, huyện Mộ Đức ra thăm mẹ rồi sẵn đem theo mớ cá rô đồng "chính cống" (ý mẹ nói là dì tôi bắt được ngoài ruộng đồng chứ không phải là cá rô nuôi như bây giờ) cho mẹ kho mặn ăn với cơm. Nghe mẹ nhắc đến món cá rô đồng kho khế chua làm tôi thèm thuồng... nuốt nước bọt.
Tôi vẫn còn nhớ như in vào những thập niên 80 của thế kỷ trước, hồi đó nhà tôi nghèo khó, mái nhà tranh vách đất được làm bằng rơm rạ không đủ che nắng mưa qua những tháng ngày giông bão. Hồi đó ông bà nội tôi vì già yếu, không còn nhiều sức khỏe nên giao lại mấy sào ruộng lúa nước cho ba mẹ tôi làm.
 |
Cá rô to được mẹ tôi phân loại để chuẩn bị làm món ăn. |
Cha tôi thường hay dậy sớm khi gà gáy sáng để ra đồng làm cỏ, be bờ, tháo nước cho ruộng lúa thêm xanh tốt. Thường thì gần trưa cha tôi trở về nhà, trên tay lúc nào cũng có bịch cá rô đồng đưa cho mẹ tôi để chế biến, làm mấy món ăn để cải thiện bữa ăn gia đình thời nghèo khó. Có khi cá rô đồng cha tôi bắt được nhiều quá mẹ thơm thảo mang biếu nhà hàng xóm mỗi người mỗi ít.
Tôi nhớ hồi đó cá ngoài đồng ruộng nhiều vô kể, nhất là vào những tháng ngày mưa lũ triền miên, nhiều nhất vẫn là loài cá rô đồng chắc thịt, thơm ngon. Thường là vào mùa vụ hay trong ba tháng nghỉ hè, ngày Chủ nhật anh em tôi hay theo cha ra đồng rồi lội xuống những con mương nước gần bờ ruộng để thi nhau bắt cá mang về khoe với mẹ để lấy thành tích, để mẹ chế biến món ăn.
Mớ cá rô đồng qua đôi bàn tay "tài hoa" của mẹ có thể chế biến và làm thành rất nhiều món ngon dân dã, bổ dưỡng và “hao cơm” đối với mấy anh em tôi như canh chua cá rô đồng nấu khế, cá rô đồng chiên giòn, cá rô đồng kho mặn... Nhưng có lẽ trong thâm tâm, tôi vẫn thích nhất là món cá rô đồng kho với khế chua bằng nồi trách đất của mẹ (nồi được làm bằng đất nung, người miền Trung hay ông bà nội tôi khi còn sống vẫn thường gọi là trách đất).
 |
Mớ cá rô đồng được bắt từ đồng ruộng dì tôi mang từ quê ra cho má tôi làm món cá rô kho. |
Mớ cá rô đồng cha bắt ở ruộng mang về được mẹ cẩn thận phân loại và bắt đầu làm sạch. Để cá rô đồng không bị tanh và sạch nhớt, mẹ thường rửa sạch qua mấy lần nước pha muối hột và mấy lát chanh được hái trong vườn nhà.
Ngồi trong gian bếp trong những ngày mưa lũ triền miên tôi thường hay quan sát và để ý cách mẹ chế biến, ướp và kho cá rô đồng với "bí quyết" rất riêng của mẹ. Mẹ thường bảo để cá rô đồng kho với khế chua được thơm ngon và thấm tháp hơn thì phải ướp cá với chút muối, chút mắm và cho thêm một ít gia vị vào như hành tím, tiêu, đường, bột ngọt và ít ớt tiêu xanh thì kho cá mới thấm và ngon được. Cá rô đồng ướp được mươi phút, mẹ bắt nồi đất trên bếp và cho một ít mỡ heo vào nồi.
 |
Món cá rô má kho ăn vào ngày mưa bão ở quê rất 'hao cơm' với anh em tôi |
Hồi đó ở quê nhà tôi còn nghèo khó nên mỡ heo thường được nhiều gia đình rán rồi để đổ vào tô hay chén đậy nắp lại để dành kho hay chiên cá. Trách nóng bốc khói và thơm nồng mùi hành phi, mẹ cho cả tô cá rô đồng vào nồi. Khi cá rô đồng kho gần chín mẹ mới bắt đầu cho tô khế chua mẹ đã cắt sẵn vào nồi đất… Tiếng sôi sùng sục của cá rô đồng trong nồi cùng với mùi khói bốc lên thơm nghi ngút trong gian bếp sộc vào vị giác làm cho tôi thèm đến nhỏ dãi và mong chờ nhanh đến bữa cơm trưa của gia đình....
Những năm sau đó gia đình tôi (cũng như nhiều hộ gia đình trong xóm nghèo hồi đó) không còn được làm ruộng nữa do nhà nước quy hoạch, lấy đất để làm bến xe và khu dân cư. Anh em tôi không còn những tháng ngày theo cha ra đồng làm ruộng rồi thi nhau bắt cá rô đồng mang về nhà cho mẹ để cải thiện bữa cơm. Món cá rô đồng “chính cống” (như lời mẹ tôi nói) kho khế chua bình dị và thân thương của mẹ đã không còn hiện diện nhiều trong những bữa cơm độn cũ mỗi ngày thời “bao cấp”.
 |
Cá rô loại lớn được má phân loại sau đó nướng trên lửa than chấm với nước mắm ớt tỏi ăn rất ngon miệng. |
Cảm ơn mẹ, cảm ơn món cá rô đồng kho khế chua thân thương, bình dị được mẹ kho bằng trách đất. Cả một cuộc đời mẹ đã hi sinh cả thời thanh xuân để nuôi nấng anh em tôi lớn khôn, nên người trong những năm tháng còn nhiều gian khổ, nghèo khó...
