Đại lễ là dịp để thức tỉnh mình

Thăng Long-Hà Nội đã từng mang trong mình những nét đẹp thanh lịch trong từng miếng ăn, câu nói, cách mặc... 1.000 năm, đủ cho một kinh kỳ thay da đổi thịt, đẹp đẽ hơn, lộng lẫy hơn. Nhưng cũng không ít điều bị phôi phai, mai một khiến không ít du khách phải phiền lòng khi đặt chân đến đất Thăng Long ngày nay. Hôm nay (1-10), đại lễ 1.000 Thăng Long-Hà Nội khai mạc, nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc đã dành cho Pháp Luật TP.HCM một cuộc trao đổi xoay quanh những trăn trở về Hà Nội xưa và nay.

Cái nôi tinh hoa của đất nước

. Là một người nghiên cứu sâu về Hà Nội, ông sẽ giới thiệu những gì về Hà Nội cho những người khách từ phương xa đến?

Trên bờ sông Tô Lịch cổ còn có ngôi đền Đồng cổ (làng Đông Xã) có niên đại từ năm 1028, đến nay cũng ngót nghét 1.000 năm rồi. Đây là nơi vua Lý bắt buộc trăm quan trong triều hằng năm cứ tới ngày 14-4 đến đây để thề. Một câu thề đơn giản: "Làm tôi phải trung, làm con phải hiếu, nếu không trời sẽ tru, đất sẽ diệt". Đấy gọi là Hội thề trung hiếu. Suốt đời Lý và sang đến đời Trần, năm nào cũng vậy, đến ngày ấy, tháng ấy, bách quan phải ra đó mà thề. Đến bây giờ dân làng Đông Xã vẫn tổ chức Hội thề trung hiếu. Có điều nội dung lời thề thay bằng câu Bác Hồ dạy: “Trung với nước, hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”.

Ngoài ra, Hà Nội có rất nhiều hồ nổi tiếng. Chỉ nói về Hồ Tây thôi đã lưu giữ không biết bao nhiêu kỷ niệm của người xưa, bao nhiêu là truyền thuyết đẹp. Rồi đền Quán Thánh, chùa Trấn Quốc…

. Vậy còn với người Hà Nội, thưa ông?

+ Hà Nội vốn là nơi hội tụ tài hoa của đất nước. Cho nên phong tục của Hà Nội chính là phong tục của các nơi hội tụ về đây và được tinh lọc. Từ ăn, mặc, nói năng đi lại, hưởng thụ nghệ thuật đều từ các nơi về cả nhưng đến đây, kinh đô này họ buộc lòng điều chỉnh mình và tạo nên nét đẹp của người Hà Nội. Ăn uống thanh cảnh, mặc đẹp nền nã, nói năng uyển chuyển ngọt ngào, ứng xử lịch lãm, hưởng thụ nghệ thuật tinh tế. Thời xưa, người các nơi về Hà Nội ít và có thời gian giãn cách nên họ có thể rũ bỏ được các quê kiểng, các thô phác ở địa phương mình mà hội nhập vào cái tài hoa của đất Thăng Long.

Tuổi trẻ Hà Nội thanh lịch với tà áo dài trên phố. Ảnh: Trang Anh

Phai phôi trên chính những người trẻ

. Nhưng đấy là người Hà Nội xưa, còn người Hà Nội ngày nay thì như thế nào?

+ Tôi sẽ dẫn các bạn đến những ngôi nhà cổ xưa để gặp các ông già, bà cả, những người Hà Nội “zin”, những người giữ được nề nếp gia phong từ xưa để lại. Còn với tuổi trẻ Hà Nội, đại bộ phận cũng giữ được truyền thống của người Hà Nội. Tất nhiên nó được hiện đại hóa, thành tâm hóa đi.

Và một người Hà Nội khác hoàn toàn mà không giới thiệu nhưng ai cũng biết. Các bạn chỉ cần nhìn ngoài đường sẽ thấy: chen lấn nhau, chửi nhau, đánh nhau…. Nhưng đó chỉ là một bộ phận nhỏ.

. Là một bộ phận nhỏ nhưng đã tạo nên một nếp nghĩ không hay với nhiều du khách khi đặt chân đến Hà Nội. Họ cho rằng Hà Nội giờ nổi tiếng với “phở quát, cháo chửi”. Ông nghĩ sao về điều này?

+ Không phải riêng tôi mà rất nhiều người Hà Nội có tuổi đều cảm thấy xót xa. Cái cũ phai phôi đi, mà là phai phôi từ lớp trẻ, những người sẽ nối tiếp, duy trì, quản lý xã hội này.

. Vậy theo ông, người Hà Nội cần làm gì để lấy lại vẻ đẹp thanh lịch vốn có từ xa xưa?

+ Muốn cho Hà Nội trở lại quỹ đạo thanh lịch, văn minh thì phải có thời gian và phải làm đồng bộ. Muốn thế, ngoài các phong trào xây dựng con người Hà Nội văn minh, thanh lịch, bây giờ phải đẩy mạnh hơn nữa, nghiêm minh hơn nữa việc thi hành pháp luật. Luật của mình bây giờ có nhiều nhưng thực thi còn lỏng lẻo. Người ta không thấy sợ pháp luật. Tục ngữ Pháp có câu: “Sự sợ hãi trước người cảnh sát là bắt đầu của văn minh”. Đấy không phải là sợ anh cảnh sát mà là sự sợ hãi pháp luật. Hãy làm sao để pháp luật được tôn trọng!

Tôi hy vọng đại lễ này là dịp để thức tỉnh một bộ phận người Hà Nội chưa tự điều chỉnh mình. Mọi người hãy cấu trúc lại tính cách của mình vì cái gọi là Nhất điểm linh đài. Một cái điểm linh thiêng ở trong cõi lòng người ta để soi lại tấm gương tổ tiên đã để lại.

Xin cảm ơn ông.

THU HẰNG thực hiện