Từ chối chuyển khoản, hướng dẫn khách "nhờ người trả hộ"

Từ phản ánh của bạn đọc, phóng viên Báo Pháp Luật TP.HCM ghi nhận tại nhiều cây xăng nằm dọc tuyến quốc lộ 1A, khu vực phường Linh Xuân, phường An Phú Đông, phường Tân Thới Hiệp (TP.HCM).

Tại cây xăng H.N (phường Linh Xuân, TP.HCM), sau khi đổ 40.000 đồng tiền xăng, phóng viên đề nghị thanh toán bằng chuyển khoản hoặc quét mã QR. Tuy nhiên, nhân viên tại đây từ chối với lý do: “Tụi em không nhận chuyển khoản là do sếp thông báo. Giờ ai cũng chuyển khoản, tính thuế phức tạp, xe máy đậu đông mà mỗi người chuyển một kiểu thì tụi em làm không xuể”.

Khi được thông báo là không mang theo tiền mặt, nhân viên hướng dẫn khách chờ người khác đến đổ xăng, rồi nhờ họ trả giùm, sau đó khách có thể chuyển khoản lại cho người đó.

Tình huống tương tự lặp lại ở cây xăng kế tiếp. Dù có dán mã QR của công ty, nhân viên cho biết họ không có quyền kiểm tra xem tiền đã vào tài khoản hay chưa. Trong trường hợp khách thực sự không có tiền mặt, họ cho phép chuyển khoản vào tài khoản cá nhân của nhân viên, người này sau đó sẽ rút tiền nộp lại cho công ty.

“Không biết tiền vô chưa mà xác nhận thì nguy hiểm. Cho nên nếu ai bí quá thì tụi em linh động cho chuyển khoản vào tài khoản cá nhân, rồi em rút ra nộp”, một nhân viên chia sẻ.

Thậm chí, một số nhân viên khẳng định từ cầu Bình Phước tới ngã tư An Sương gần như không có cây xăng nào cho xe máy chuyển khoản. Một vài nơi dán biển “chấp nhận chuyển khoản” nhưng chỉ áp dụng cho xe hơi.

Tại cây xăng N.L (phường Tân Thới Hiệp, quận 12), khi phóng viên trình bày mong muốn thanh toán chuyển khoản, nhân viên cho biết cần phải hỏi trước khi đổ. Nếu trụ xăng không có mã QR, tức là không hỗ trợ chuyển khoản. Nhân viên ở đây cũng đề nghị khách nhờ người khác trả hộ nếu không có tiền mặt.

Nhân viên bán xăng: Xe đông, thao tác chậm, sợ rủi ro

Theo lời các nhân viên, xe máy thường đổ xăng với giá trị nhỏ (30.000 – 70.000 đồng), nhưng thao tác chuyển khoản lại mất thời gian, phải kiểm tra thủ công qua điện thoại cá nhân, dễ xảy ra nhầm lẫn hoặc chậm trễ.

Vào giờ cao điểm, chỉ cần vài khách chuyển khoản đã đủ khiến toàn bộ quy trình bán xăng bị ùn tắc. Nhiều cây xăng nhỏ, do hộ cá nhân vận hành, không đầu tư hệ thống POS, phần mềm kiểm tra QR hay kết nối dữ liệu giao dịch tự động. Họ cũng lo ngại trách nhiệm nếu xác nhận nhầm khi tiền chưa về tài khoản.

“Khách báo chuyển rồi nhưng mình không thấy, lỡ cho đi thì sao? Không cho đi thì họ giận. Đứng giữa nên cũng khó xử”, một nhân viên nói.

Không ít nơi thậm chí đặt ra “quy ước nội bộ”: xe ô tô được chuyển khoản, xe máy thì buộc phải trả tiền mặt. Lý do là lượng xăng ô tô lớn hơn, ít giao dịch hơn, dễ quản lý hơn.

Ở chiều ngược lại, người dân – nhất là giới trẻ, nhân viên văn phòng, tài xế công nghệ – ngày càng quen với việc thanh toán không tiền mặt qua ví điện tử, mã QR, chuyển khoản online. Việc bị từ chối khiến họ lúng túng, nhất là vào buổi tối, cuối tuần hoặc khi không mang theo ví.

“Tôi đi làm chỉ mang điện thoại, vào đổ xăng bị từ chối chuyển khoản, phải dắt xe ra ngoài nhờ người khác trả giùm rồi chuyển khoản lại. Rất phiền phức”, chị M.L. (quận 8) chia sẻ.

Việc yêu cầu khách chỉ được dùng tiền mặt, không chuyển khoản, làm dấy lên lo ngại về quyền lựa chọn hình thức thanh toán hợp pháp trong bối cảnh Chính phủ đang thúc đẩy chuyển đổi số và thanh toán không dùng tiền mặt trên toàn quốc.

Không cấm, nhưng bất lợi cho người tiêu dùng

TS. Phan Phương Nam – Phó trưởng khoa Luật Thương mại, Trường Đại học Luật TP.HCM – cho biết việc từ chối chuyển khoản hiện không trái luật. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc hợp lý trong thực tiễn.

“Về nguyên tắc, pháp luật cho phép các bên được thỏa thuận về phương thức thanh toán. Nhưng nếu doanh nghiệp bán hàng không chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt thì người mua sẽ gặp nhiều bất lợi, đặc biệt là các doanh nghiệp cần hóa đơn GTGT để khấu trừ thuế”

TS. Nam phân tích thêm: “Theo Nghị định 181/2025, khi mua hàng hóa như xăng dầu, người tiêu dùng – nếu là doanh nghiệp – muốn khấu trừ thuế GTGT đầu vào phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt. Nếu thanh toán tiền mặt cho hóa đơn trên 5 triệu đồng, họ sẽ không được khấu trừ”.

Ngoài ra, theo ông Nam, hiện nay xu hướng tiêu dùng hiện đại là không dùng tiền mặt. Smartphone, ví điện tử, ngân hàng số đã phổ biến, nên việc từ chối thanh toán chuyển khoản sẽ gây khó khăn cho đa số người tiêu dùng.

Việc trạm xăng từ chối chuyển khoản khi khách đi xe máy, dù không sai luật, nhưng đang bộc lộ nhiều bất cập trong vận hành, quản lý và gây khó cho người dân trong bối cảnh xã hội hiện đại hóa thanh toán. Giải pháp không nằm ở sự ép buộc, mà là hỗ trợ – từ chính sách đến kỹ thuật – để tạo điều kiện thuận lợi cho cả người tiêu dùng lẫn nhân viên trạm xăng.