Bài học thấm thía từ án oan - Bài 2: Sự chủ quan chết người

Oan án của ông Bùi Minh Hải (Đồng Nai) có những điểm rất giống với vụ của ông Nguyễn Thanh Chấn đang gây xôn xao dư luận: Cả hai đều bị kết án tù chung thân, đều chỉ được lật lại vụ án sau khi hung thủ ra tự thú...

Sáng 25-1-1998, người dân ấp Bến Cam, xã Phước Thiền, Nhơn Trạch (Đồng Nai) phát hiện xác một phụ nữ trong vườn điều nên trình báo công an. Công an tỉnh Đồng Nai đã khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, xác định nạn nhân là chị Trần Thị Thanh Dung (ngụ xã Long Tân). Nạn nhân bị một vết thương làm rách động mạch chủ, phổi bị thủng thùy dưới bên phải, nguyên nhân tử vong là do choáng mất máu. Gia đình chị Dung xác định tài sản bị mất gồm một đôi bông tai vàng, hai nhẫn vàng.

Chiếc đồng hồ và lời khai oan nghiệt

Gần hiện trường, cơ quan điều tra thu giữ được một chiếc đồng hồ mặt tròn hiệu Seiko có dây da màu đen. Cơ quan điều tra xác định đây là một vụ án giết người, cướp tài sản, hiếp dâm và chiếc đồng hồ có liên quan đến hung thủ.

Từ phán đoán đó, vụ án được tập trung điều tra xung quanh chiếc đồng hồ. Cơ quan điều tra nhanh chóng xác định chiếc đồng hồ là của ông Bùi Minh Hải. Ngày 25-1-1998, lệnh khởi tố bị can, lệnh khám xét khẩn cấp và lệnh bắt đối với ông Hải được ban hành.

Ông Bùi Minh Hải bên cháu nhỏ sau những năm tháng bị tù oan. Ảnh: LN

Suốt quá trình điều tra, ông Hải kêu oan, trình báo: “Tối 24-1-1998, ông đi nhậu về đến khu vực hiện trường thì bị té ngã, rơi chiếc đồng hồ để trong túi áo, bên ngoài mặc áo gió kéo dây khóa lên đến cổ”.

Cơ quan điều tra cho rằng lời khai của ông Hải không có cơ sở với lập luận: Chiếc đồng hồ thu tại hiện trường cách nơi ông Hải té xe 3,7 m. Trong khi đó, ông Hải khai chiếc đồng hồ để trong túi áo ngực, bên ngoài có áo gió kéo khóa lên đến cổ thì khả năng chiếc đồng hồ văng xa 3,7 m là không có cơ sở.

Cạnh đó, lời khai của các nhân chứng nhậu cùng với ông Hải cũng cho biết ông Hải không say xỉn khi ra về. Vợ chồng nhân chứng HVD khai ông Hải giả vờ say xỉn, vào nhà họ nhằm để họ làm chứng cho việc say rượu, té ngã, rơi đồng hồ. Ngoài ra, vợ chồng nhân chứng D. còn khai: “Hải lì xì cho con của nhiều người và nói tết Hải không đến được và ngày mai sẽ bị Công an huyện Nhơn Trạch mời đến làm việc”.

Dù ông Hải liên tục kêu oan nhưng tháng 5-1998, cơ quan điều tra vẫn ra bản kết luận điều tra, chuyển hồ sơ sang VKS cùng cấp truy tố ông Hải về hai tội giết người và cướp tài sản (đình chỉ tội hiếp dâm). Tháng 11-1998, TAND tỉnh Đồng Nai đã xử sơ thẩm, phạt ông Hải mức án tù chung thân. Sau đó, ông Hải kháng cáo kêu oan.

May mắn được minh oan nhờ hung thủ tự thú

Vụ án của ông Hải có các điểm rất giống với vụ án ông Nguyễn Thanh Chấn đang gây xôn xao dư luận là cả hai đều bị kết án tù chung thân, đều chỉ được lật lại vụ án sau khi hung thủ thật sự bị bắt.

Cụ thể, trong thời gian vụ án được chuyển lên Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM để giải quyết, tại xóm Hố, xã Phú Hội (Nhơn Trạch) xảy ra một vụ giết người, cướp tài sản và hiếp dâm tương tự như vụ án của ông Hải.

Cơ quan điều tra đã truy bắt được hung thủ Nguyễn Văn Tèo. Qua khai thác, Tèo thừa nhận mình là hung thủ gây ra vụ án ở xóm Hố. Đồng thời, Tèo khai nhận mình cũng chính là hung thủ sát hại chị Dung. Cơ quan điều tra nhận thấy lời khai của Tèo hoàn toàn trùng khớp với các tài liệu, chứng cứ của vụ án nên đủ cơ sở xác định Tèo đã thực hiện các hành vi giết, cướp, hiếp dâm chị Dung.

Điều này cũng có nghĩa là ông Hải bị oan. Tháng 6-1999, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM đã hủy toàn bộ bản án sơ thẩm, tuyên bố ông Hải không phạm tội. Tháng 11-1998, chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai đã có quyết định thành lập hội đồng xét bồi thường cho ông Hải tổng cộng gần 56 triệu đồng.

Định kiến ông Hải là thủ phạm ngay từ đầu

VKSND tỉnh Đồng Nai đã có sự nhìn nhận về các sai sót cần rút kinh nghiệm trong vụ án oan này.

Trước hết, trong cùng thời điểm xảy ra vụ án, tại huyện Nhơn Trạch cũng đã xảy ra năm vụ giết người, cướp tài sản, hiếp dâm khác chưa tìm ra được thủ phạm. Khi vụ án này xảy ra, cơ quan tố tụng lại không đánh giá đúng tính chất nghiêm trọng của vụ án và mối liên hệ với các vụ án khác để định hướng điều tra.

Bản thân kiểm sát viên được phân công tham gia kiểm sát vụ án cũng chưa làm tròn trách nhiệm, không phát hiện các mâu thuẫn trong hồ sơ. Thu được đồng hồ, điều tra viên điều tra theo định hướng chủ quan, nhận định ông Hải là thủ phạm, đồng thời lấy lời khai các nhân chứng tập trung theo hướng liên quan đến ông Hải nên không đặt ra các giả thuyết khác để điều tra.

Chính vì nhận định chủ quan nên kiểm sát viên thống nhất với điều tra viên chủ yếu điều tra theo quan điểm buộc tội, loại bỏ khỏi hồ sơ lời khai của một số nhân chứng theo hướng gỡ tội. Đặc biệt, lời khai của một số nhân chứng đã được thu thập không toàn diện, đầy đủ.

Cạnh đó, quá trình điều tra vụ án có nhiều tình tiết ngẫu nhiên nhưng không được phân tích và lý giải, dẫn đến việc đánh giá và quy kết ông Hải là người thực hiện hành vi phạm tội. Chẳng hạn, chiếc đồng hồ làm rơi tại hiện trường, lời khai của nhân chứng về việc ông Hải lì xì cho con nhiều người và nói ngày mai bị công an mời đến làm việc; việc ông Hải khai bị té hai lần nhưng lại không để lại vết xây xát; không giám định được vết máu, số lông, tóc, dịch nhầy thu được ở hiện trường.

Đặc biệt, cả kiểm sát viên lẫn điều tra viên đều bỏ qua một chi tiết quan trọng: Nhân chứng khai trước khi xảy ra vụ án, ở hiện trường có hai chiếc xe đạp, một chiếc nhận diện được là của nạn nhân nên có cơ sở để xác định chiếc còn lại là của hung thủ, trong khi ông Hải đi xe máy…

HỒNG TÚ