Phát biểu tại phiên giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021”, sáng 12-10, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá hồ sơ kết quả giám sát rất đồ sộ, báo cáo đầy đủ lên tới hơn 100 trang, thêm phụ lục và các tài liệu khác tổng cộng khoảng 9.000 trang tài liệu.
Đánh giá việc lựa chọn chuyên đề giám sát “rất đúng”, tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội nói khi đọc tài liệu, ông thấy nhiều nội dung không rõ, nhiều đánh giá mang tính “định tính”.
Theo ông, khi Quốc hội thực hiện chuyên đề giám sát về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đã chỉ ra một loạt các dự án trong ngành năng lượng có nguy cơ thất thoát, lãng phí lớn. Vậy chuyên đề giám sát lần này đã tiếp tục làm rõ được vấn đề này hay chưa?
“Chúng tôi mới đi Cần Thơ về, chuỗi khí, điện Lô B - Ô Môn cả thượng nguồn, hạ nguồn, trung nguồn đều tắc giữa PVN, EVN, các bộ, các ngành. Ủy ban KH-CN&MT, Ủy ban Tài chính - Ngân sách đã vào giám sát trực tiếp việc này” - Chủ tịch Quốc hội nói và cho rằng giám sát phải chỉ ra được trách nhiệm.
“Tôi đếm trong dự thảo nghị quyết có tám dòng trên 13 trang, mà cũng nói chung chung… Tôi đề nghị phải chỉ rõ trách nhiệm, không thể chỉ có tám dòng như thế được đâu. Phải cụ thể hóa trách nhiệm ra, khu trú hóa trách nhiệm ra.
Quốc hội ban hành luật thế nào, Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát như thế nào, Chính phủ, Thủ tướng như thế nào, Bộ Công Thương như thế nào, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, các tập đoàn, tổng công ty lớn như PVN, EVN thế nào… nói cho rõ thì mới gọi là giám sát” - Chủ tịch Quốc hội nêu quan điểm.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đặt vấn đề dường như Đoàn giám sát không bám vào các Nghị quyết của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội liên quan đến giám sát về năng lượng từ Quốc hội khóa XIV đến nay.
Ông dẫn chứng Nghị quyết 74 Quốc hội khoá XV đề nghị phải sớm xử lý dứt điểm 13 chuỗi dự án, chuỗi dự án trọng điểm về điện, than, dầu, khí chậm tiến độ. Vậy Đoàn giám sát phải đề cập, đánh giá việc này và kiến nghị tiếp tục giải quyết về 13 dự án và chuỗi dự án này ra sao.
Ngoài ra, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị đánh giá kỹ hơn thực trạng thực hiện quy hoạch điện VII, điện VII điều chỉnh, những vướng mắc giữa quy hoạch và truyền tải điện, để xảy ra tình trạng điện thì thừa nhưng không hòa được lưới điện quốc gia.
“Một số doanh nghiệp rất bất bình và không tin vào chính sách năng lượng của chúng ta. Quy hoạch thì vượt, công suất truyền tải đến khi người ta có điện rồi, ông không hòa lưới cho người ta. Hợp đồng, giá cả thì doanh nghiệp và người dân nói rất nhiều, có vấn đề gì trong đấy không? Có lợi ích nhóm không ?...”- Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Đoàn giám sát phải phát hiện, làm rõ việc này, nếu có thì chuyển hồ sơ cho các cơ chức năng.
“Những vấn đề đó cần phải chỉ rõ nguyên nhân và trách nhiệm cụ thể của các cơ quan, địa phương, đề xuất biện pháp tháo gỡ” - ông Phương nói và cho rằng trong tất cả các giải pháp của nghị quyết, phải xác định các giải pháp trọng tâm.
“Các đồng chí bảo nguy cơ thiếu điện năm 2023- 2024 rất lớn nhưng trong giải pháp tôi không thấy có câu nào và giải pháp trọng tâm của vấn đề này là gì. Các đồng chí hô lên một câu khẩu hiệu là kiên quyết không để thiếu năng lượng trong bất kỳ tình huống nào. Tôi thấy câu rất hay nhưng giải pháp thì không có” - vẫn lời ông Trần Quang Phương.
Đánh giá thất thoát, lãng phí của các dự án điện điện gió, điện mặt trời
Chúng tôi được biết là trong quy hoạch điện VII, quy hoạch điện VII điều chỉnh trước đây, các doanh nghiệp nói rằng có hiện tượng có dự án này ở vùng này, vùng kia quy mô công suất là bao nhiêu và có cả tên của các nhà đầu tư ở trong danh mục này rồi.
Nếu đã có tên rồi thì sự cạnh tranh, sự đấu thầu trong thực hiện các dự án, các danh mục trong quy hoạch của chúng ta là có vấn đề. Đề nghị Đoàn giám sát xem lại câu chuyện này để làm rõ có hay không ý kiến này.
Đoàn giám sát cũng đưa ra nhận định việc triển khai các quy hoạch phân ngành năng lượng còn nhiều hạn chế, bất cập, nhất là trong việc tổ chức thực hiện Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh đối với việc phát triển điện gió, điện mặt trời, thủy điện nhỏ.
Đúng là trong thực tiễn, trong một thời gian rất ngắn khi Bộ Công Thương tham mưu ban hành giá FIT và có thời hạn thì có phong trào đầu tư rất ồ ạt các điện mặt trời, điện gió. Vừa qua, rất nhiều dự án đã hoàn thành, đưa vào hoạt động nhưng có dự án được hưởng giá FIT, có dự án thì không được, có dự án chỉ một phần được hưởng giá FIT…
Vừa qua, các cơ quan của Quốc hội nhận được 36 các kiến nghị của các doanh nghiệp liên quan. Khi điện đã sản xuất ra rồi nhưng thiếu lưới truyền tải, không truyền tải được, thừa cục bộ và các nhà đầu tư không bán được điện lên trên lưới.
Câu chuyện này Đoàn giám sát cũng cần phải làm rõ xem nguyên nhân, trách nhiệm, từ việc ban hành giá FIT có đúng hay không và việc hưởng giá FIT cho các doanh nghiệp có công bằng, có đúng nguyên tắc, đúng tiêu chí chưa? Phải đánh giá thất thoát, lãng phí của xã hội, doanh nghiệp khi một nguồn công suất đầu tư ra nhưng không tiêu thụ được, không sử dụng được…".
Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tếVŨ HỒNG THANH
