TAND tỉnh Gia Lai đang thụ lý xét xử phúc thẩm vụ án xâm phạm chỗ ở của người khác. Vụ án có ba bị cáo: Lê Thị Kim, Nguyễn Phước Vũ (chồng bà Kim) và Nguyễn Phước Cường (con trai của bà Kim - ông Vũ). Phiên tòa phúc thẩm được mở do có kháng cáo của cả ba bị cáo.
Từ tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng nhà đất
Theo nội dung vụ án, từ năm 1986, gia đình bà Lê Thị Kim sinh sống tại nhà đất ở thôn 7, xã Ia Nhin, huyện Chư Păh, Gia Lai. Vợ chồng bà Kim thế chấp nhà đất này để vay ngân hàng. Năm 2020, vợ chồng bà Kim vay 280 triệu đồng để đáo hạn ngân hàng. Sau khi khoản vay được tất toán xong, chủ nợ giữ bản chính giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (giấy đỏ) của nhà đất này để đảm bảo việc thu hồi nợ. Tuy nhiên, do ngân hàng không cho vay lại nên vợ chồng bà Kim ủy quyền cho con trai giải quyết các thủ tục để có thể vay tiền trả cho chủ nợ.
Đến ngày 23-12-2021, khi vợ chồng ông Huỳnh Văn Quốc đến đòi nhà thì vợ chồng bà Kim biết rằng nhà đất đã được chuyển nhượng qua nhiều người. Từ đây, gia đình bà Kim bị quấy rầy bằng nhiều cách thức với mục đích để gia đình bà ra khỏi nhà. Đỉnh điểm là vào ngày 2-1-2022, ông Quốc chở hai xe phân bò tươi đổ thẳng vào căn nhà gia đình bà Kim đang ở rồi dùng chổi quét khắp nhà, lấy phân bò ném vào người, ném lên bàn thờ và ném khắp nhà.
Sau sự việc này, vợ chồng bà Kim chuyển ra khỏi nhà. Cùng lúc, vợ chồng ông Quốc chuyển vào sinh sống. Đến tháng 6-2022, vợ chồng ông Quốc nhờ người trông coi.
Để giải quyết tranh chấp, tháng 4-2022, bà Kim đi kiện, đề nghị tòa tuyên vô hiệu hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 22-7-2020 giữa ông Nguyễn Phước Cường (con trai, được vợ chồng bà Kim ủy quyền) với ông Tăng Văn Tĩnh (người chuyển nhượng nhà đất này cho vợ chồng ông Quốc).
Đến đêm 26-11-2022, gia đình bà Kim quay lại ngôi nhà này và ở lại cho đến nay. Người trông coi biết gia đình bà Kim đang tranh chấp nhà đất này nên rời đi và không có hành động gì.
Phạt hành chính người hắt chất bẩn vào người khác
Hành vi chở hai xe phân bò tươi đổ thẳng vào căn nhà gia đình bà Kim đang ở rồi dùng chổi quét khắp nhà, lấy phân bò ném vào người, ném lên bàn thờ và ném khắp nhà đã bị Công an xã Ia Nhin và Công an huyện Chư Păh đã lập biên bản. Sau đó, ngày 3-5-2022, Công an huyện Chư Păh đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với ông Huỳnh Văn Quốc, phạt 4 triệu đồng về hành vi hắt chất bẩn vào người khác.
Đối với vụ án cố ý gây thương tích mà Nguyễn Phước Cường (con trai bà Kim) là bị cáo, hôm nay (7-11) TAND huyện Chư Păh, Gia Lai dự kiến đưa ra xử sơ thẩm sau lần tạm hoãn gần đây.
Bị khởi tố sau khi tòa dân sự bác yêu cầu
Trình bày với tòa dân sự, vợ chồng bà Kim nêu đây chỉ là hợp đồng giả tạo nhằm mục đích đảm bảo cho khoản vay 280 triệu đồng giữa bà Kim và chủ nợ. Các thủ tục đăng ký biến động đất đai như điều chỉnh giảm diện tích, phân chia tài sản chung của hộ gia đình sang tài sản cá nhân… đều được thực hiện trái quy định pháp luật; giấy đỏ bị chiếm giữ bất hợp pháp rồi nhà đất sang tên, chuyển nhượng cho người khác mà vợ chồng bà không biết.
Người mua không đến xem xét nhà đất; nhà đất chưa được bàn giao như thông lệ mua bán; hiện gia đình bà Kim vẫn trực tiếp quản lý, sử dụng và sinh sống ổn định tại đây.
Đến ngày 28-12-2023, TAND tỉnh Gia Lai tuyên giữ nguyên bản án sơ thẩm của TAND TP Pleiku, bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của vợ chồng bà Kim.
Một tháng sau, ngày 28-1-2024, vợ chồng bà Kim bị khởi tố tội xâm phạm chỗ ở của người khác vì hành vi xảy ra đêm 26-11-2022. Ngoài ra, con trai bà Kim còn bị khởi tố tội cố ý gây thương tích vì liên quan xô xát xảy ra vào ngày 20-12-2023 với phía ông Quốc (vụ án này hôm nay (7-11), TAND huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai xử sơ thẩm).
Đối với vụ xâm phạm chỗ ở của người khác, xử sơ thẩm ngày 9-9-2024, TAND huyện Chư Păk đã tuyên phạt bà Lê Thị Kim sáu tháng tù (giam), ông Nguyễn Phước Vũ (chồng bà Kim) sáu tháng tù (giam), Nguyễn Phước Cường (con của bà Kim - ông Vũ) chín tháng tù (giam). Cả ba bị cáo đều kháng cáo kêu oan; TAND tỉnh Gia Lai đang thụ lý xét xử phúc thẩm.
Đáng chú ý, ở hai bản án dân sự sơ thẩm và phúc thẩm về tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, cả hai cấp tòa ở tỉnh Gia Lai đều không tuyên buộc vợ chồng bà Kim phải bàn giao nhà đất cho bị đơn Tăng Văn Tĩnh hay cho ông Quốc. Tại thời điểm bà Kim bị khởi tố, cơ quan thi hành án dân sự cũng chưa ra quyết định thi hành án, cưỡng chế thi hành án đối với vợ chồng bà. Hiện tại, vợ chồng bà Kim vẫn đang ở trong ngôi nhà này. Đồng thời, TAND Cấp cao tại Đà Nẵng cũng đã nhận đơn (của vợ chồng bà Kim) xin xem xét vụ án dân sự này theo thủ tục giám đốc thẩm.•
Cần xem xét thấu đáo, tránh làm oan người vô tội
Đối với tội danh xâm phạm chỗ ở của người khác theo Điều 158 BLHS thì vấn đề cốt lõi phải xem xét là tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội (nếu có) thì chỗ ở đó do ai quản lý, sử dụng. Để xác định điều này cần phải hiểu rõ thực tế về quyền chiếm hữu. Quyền này chỉ được công nhận khi có sự thống nhất và bàn giao giữa người chiếm hữu cũ và người chiếm hữu mới. Vậy có hay không việc bàn giao để tiếp quản phần nhà đất giữa hai bên? Đây là nội dung rất quan trọng để xem xét và đánh giá đến bản chất vụ án.
Bản án hình sự sơ thẩm ngày 9-9-2024 của TAND huyện Chư Păh, Gia Lai trích dẫn bản án dân sự phúc thẩm về tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Theo đó, tòa bác yêu cầu khởi kiện (và yêu cầu kháng cáo) của bên chuyển nhượng để từ đó xem xét bên nhận chuyển nhượng là hợp pháp. Tuy nhiên, nội dung này cũng là một vấn đề cần xem xét lại. Bởi lẽ:
Thứ nhất, cần phân định rõ quyền sở hữu bao gồm quyền sử dụng, chiếm hữu và định đoạt. Trong đó, việc được cơ quan chức năng cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và tài sản khác gắn liền với đất chỉ là thủ tục hành chính, không đồng nghĩa với việc thực hiện quyền chiếm hữu trong thực tế nếu các bên chưa tiến hành bàn giao.
Thứ hai, việc tranh chấp giữa hai bên là có thực và kéo dài cho đến khi bản án dân sự phúc thẩm được tuyên ngày 28-12-2023. Tức là trong suốt giai đoạn trước đó, giữa các bên chưa có sự thống nhất về mặt bàn giao và thừa nhận.
Ngoài ra, ngay cả khi bản án này được tuyên và có hiệu lực thì cũng cần phải xem xét việc thi hành án được tổ chức hay chưa và có tiến hành thủ tục thi hành án dân sự đúng quy định pháp luật hay không? Bởi ngay tại giai đoạn thi hành án, các đương sự còn có quyền thỏa thuận thi hành án…
Trường hợp sau khi bên được thi hành án (theo bản án dân sự nêu trên) được cơ quan thi hành án dân sự tiến hành bàn giao nhưng sau đó hành vi chiếm giữ nhà mới thực hiện thì rõ ràng đây là hành vi vi phạm pháp luật theo Điều 158 BLHS về xâm phạm chỗ ở của người khác.
Do đó, cơ quan tiến hành tố tụng cần hết sức cẩn trọng và xem xét một cách thấu đáo trong trường hợp này để ra một phán quyết thấu tình đạt lý, tránh làm oan người vô tội. Trên hết, việc xem xét và đánh giá về hành vi phạm tội (nếu có) phải đảm bảo về mặt pháp lý; nhất là liên quan nội dung “quyền chiếm hữu” - rất quan trọng trong việc xác định bên bị xâm phạm đối với tội danh này.
Luật sư LÊ NGÔ TRUNG, Đoàn Luật sư TP.HCM
