MSS phụ trách các vấn đề an ninh chính trị, bảo vệ chủ quyền và lợi ích của TQ, cũng như thu thập thông tin tình báo trong và ngoài nước. Với mức độ “nhạy cảm” cao về bảo mật như vậy, MSS dĩ nhiên không có cổng thông tin chính thức.
Đầu não tình báo dân sự
Luật pháp TQ quy định MSS có những đặc quyền bắt hoặc giữ người giống cơ quan cảnh sát đối với các vấn đề liên quan tới an ninh quốc gia. Nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của MSS là thu thập thông tin tình báo nước ngoài. MSS được tổ chức thành nhiều cục, mỗi đơn vị được giao phó các nhiệm vụ khác nhau từ an ninh chính trị, tình báo nước ngoài đến tình báo phản gián. Theo một sơ đồ hệ thống hóa hoạt động của MSS được thực hiện bởi tổ chức nghiên cứu và tư vấn chiến lược quốc tế Stratfor vào năm 2010, cơ quan tình báo đầu não của TQ có 11 cơ quan trực thuộc cấp cục và một số tổng cục chuyên môn, cùng với đó là hai cơ sở nghiên cứu gồm Viện Quan hệ quốc tế đương đại, ĐH Quan hệ quốc tế Bắc Kinh và một trường dạy ngoại ngữ.
Được thành lập vào năm 1983 dưới thời nhà lãnh đạo Đặng Tiểu Bình, MSS là sự hợp nhất giữa Cơ quan điều tra trung ương (CID) và các cơ quan chuyên về phản gián và tình báo của Bộ Công an TQ. Theo nhận định của chuyên gia Peter Mattis, thuộc Chương trình nghiên cứu TQ tại Quỹ Jamestown, ông Đặng Tiểu Bình cho thành lập MSS một phần nhằm đặt công tác tình báo và phản gián nằm ngoài những biến động chính trị cấp cao tại Bắc Kinh. Luật Tình báo quốc gia được thông qua vào năm 2017 của TQ xác định ba cơ quan phụ trách công tác tình báo tại nước này là Bộ Công an, Quân đội giải phóng nhân dân TQ (PLA) và MSS. Trong đó theo tờ South China Morning Post (SCMP), MSS được biết đến là cơ quan tình báo dân sự đầu não của nước này.
Ông Trần Văn Thành, Bộ trưởng An ninh quốc gia Trung Quốc, là một gương mặt hiếm khi xuất hiện trên truyền thông. Ảnh: SCMP
Đối thủ đáng gờm của CIA
Viết trên tạp chí National Interest vào năm 2015, ông Peter Mattis đánh giá vị trí của MSS trong cộng đồng tình báo TQ cho thấy cơ quan này sẽ ngày một đi sâu vào công tác tình báo nước ngoài. Các hoạt động của MSS sẽ hướng đến việc thu thập và phân tích các thông tin tình báo có liên hệ đến các diễn biến quốc tế, qua đó hỗ trợ cho các cơ quan hoạch định chính sách đối ngoại của TQ. Theo thông tin đăng tải trên trang mạng của tổ chức Hội đồng kinh doanh Mỹ-Trung (USCBC), MSS được cho là có trên 170 cơ quan tình báo tại hơn 50 quốc gia và khu vực trên thế giới.
Jerry Chun Shing Lee, cựu nhân viên CIA, bị cáo buộc đã hỗ trợ MSS phá mạng lưới tình báo của Mỹ tại Trung Quốc. Ảnh: NYT
MSS cũng là cơ quan chủ đạo của TQ trong mảng tình báo công nghệ, thu thập các thông tin bí mật công nghệ từ Mỹ và phương Tây. Một ví dụ là vụ án phản gián vào giữa năm 2017, khi Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) bắt giữ nhà thầu quốc phòng Kavin Mallory vì tội danh bán các hồ sơ mật cho Cục Tình báo quốc gia Thượng Hải (SSSB). Theo ông Peter Mattis, SSSB là cơ quan tình báo trực thuộc MSS, được thành lập riêng lẻ nhưng sau đó sáp nhập vào năm 1985. Cũng trong năm 2017, nhiều đánh giá an ninh mạng đã cho rằng nhóm tin tặc ATP3, hoạt động từ năm 2009 nhắm vào các tổ chức và công ty tại Mỹ, Anh và Hong Kong, có thể có mối liên hệ với MSS.
MSS thật sự là một đối thủ đáng gờm của cộng đồng tình báo Mỹ. Gần đây nhất, vào đầu tháng 1-2018, một cựu nhân viên của Cơ quan tình báo trung ương Mỹ (CIA) cũng bị FBI bắt giữ tại New York với cáo buộc có quan hệ với MSS từ năm 2010 đến nay. Người này tên là Jerry Chun Shing Lee, 53 tuổi, một người Mỹ gốc Hong Kong, được CIA tuyển dụng vào năm 1994 sau khi ngưng phục vụ trong quân đội Mỹ. Ông từng làm việc dưới vỏ bọc ngoại giao tại châu Á và từng giữ một số vị trí tại trụ sở chính của CIA ở Virginia trước khi thôi việc vào năm 2007 và chuyển qua lĩnh vực điều tra tư nhân. FBI cho rằng các mối liên hệ của Lee với MSS đã đóng vai trò chủ đạo khiến mạng lưới tình báo của Mỹ tại TQ bị bại lộ, làm hàng chục công dân người TQ làm việc cho CIA bị bắt giam hoặc tử hình.
Bộ ba tình báo
MSS cùng PLA và Bộ Công an TQ hợp thành bộ ba đảm trách công tác tình báo của nước này. Tờ SCMP dẫn lại thông tin từ một báo cáo tình báo tại Hạ viện Mỹ năm 2016 cho biết vai trò của Bộ Công an TQ trong hoạt động tình báo quốc nội và phản gián ngày càng tăng những năm gần đây. Hệ thống camera giám sát tại Bắc Kinh và nhiều TP lớn của TQ được kết nối với hệ thống nhận diện gương mặt và biển số xe do Bộ Công an TQ kiểm soát. Bên cạnh đó, cơ quan này còn xây dựng cơ sở dữ liệu toàn quốc cho phép theo dõi các nhân vật “đáng chú ý” khi họ di chuyển trên lãnh thổ TQ.
Trong khi đó, PLA được đánh giá là nhánh tình báo giàu nguồn lực nhất của TQ trong những năm qua. Các đơn vị tình báo của PLA bị tình báo Mỹ nghi đứng sau nhiều vụ xâm nhập mạng quy mô lớn. Ngoài ra, PLA còn có liên hệ với nhiều điệp vụ rò rỉ bí mật công nghệ tại Mỹ như nhà thầu quốc phòng Chi Mak năm 2007 bị cáo buộc bán công nghệ quốc phòng nhạy cảm cho TQ; hay đường dây do thám công nghệ quốc phòng của “doanh nhân” Kuo Tai-shen vào năm 2008.
Tuy nhiên, theo nhận định của Peter Mattis, các nhiệm vụ tình báo của PLA đang ngày một tập trung hơn vào “chiến tranh thông tin” và công nghệ quân sự. Trong khi đó, Bộ Công an TQ tập trung vào nhiệm vụ giám sát và phản gián. Những điều này khiến MSS ngày càng tăng vị thế trong cộng đồng tình báo TQ về nhiệm vụ hỗ trợ hoạch định chính sách dân sự trong các vấn đề quốc tế.
| “Sếp tình báo” Trung Quốc hiện là ai? Lãnh đạo của MSS hiện nay là ông Trần Văn Thành (Chen Wenqing), 58 tuổi, nguyên Bí thư đảng ủy MSS và từng là cấp phó của “kiến trúc sư trưởng” chiến dịch chống tham nhũng Vương Kỳ Sơn (Wang Qishan), nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra và kỷ luật trung ương (CCDI) của đảng Cộng sản TQ (CPC) và hiện giữ chức vụ phó chủ tịch nước. Theo tờ SCMP, ông Trần từng đóng vai trò lớn trong chuyên án điều tra tham nhũng cựu bộ trưởng Công an TQ Chu Vĩnh Khang (Zhou Yongkang). Ông được điều chuyển vào MSS năm 2015 sau khi hai nhân vật tầm cỡ của cơ quan này sa lưới “đả hổ diệt ruồi”, bao gồm Thứ trưởng chuyên trách phản gián Mã Kiến (Ma Jian) và lãnh đạo cơ quan tình báo tại Bắc Kinh Lương Khắc (Liang ke). Sau kỳ họp Quốc hội thường niên tháng 3 vừa qua của TQ với kế hoạch tái cơ cấu quy mô lớn Quốc vụ viện, ông Trần cũng nằm trong số ít bộ trưởng tiếp tục tại nhiệm. Theo tờ SCMP, ông Trần sinh ra và lớn lên tại Tứ Xuyên, từ một sĩ quan cảnh sát địa phương đã thăng tiến lên vị trí lãnh đạo cơ quan an ninh cấp tỉnh từ năm 1994 đến 2002. Ông trở thành lãnh đạo cơ quan công tố của Tứ Xuyên, rồi sau được chuyển công tác, lãnh đạo cơ quan chống tham nhũng của tỉnh Phúc Kiến, vốn là nơi ông Tập đảm nhiệm vị trí lãnh đạo chính quyền địa phương từ năm 1999 đến 2002. Ông Trần được thăng chức làm phó chủ nhiệm CCDI vào năm 2012 và là người trẻ nhất từng giữ chức vụ này tính đến thời điểm đó. Việc ông được điều động giữ chức lãnh đạo MSS bốn năm sau đó nằm trong xu hướng các nhân sự lãnh đạo của CCDI được ông Tập tin tưởng bổ nhiệm các vị trí quan trọng trong bộ máy lãnh đạo TQ. Trước đó, một cấp phó của ông Vương đã được bố trí lãnh đạo “siêu dự án” thủy điện đập Tam Hiệp thượng nguồn sông Mekong, còn một cựu phó chủ nhiệm khác được thuyên chuyển làm lãnh đạo Liên hiệp Các công đoàn TQ (ACFTU). Mới đây nhất, Phó Chủ nhiệm CCDI Dương Hiểu Độ đã được bổ nhiệm làm chủ nhiệm Ủy ban Giám sát quốc gia (NSC) vừa thành lập, được ví von là “siêu cơ quan” chống tham nhũng của TQ. |
