Hành trình dỡ bỏ án tử hình - Bài 1: Hủy án tử hình vì nhân đạo

Na Uy bãi bỏ án tử hình đối với tội phạm thời bình hồi năm 1905. Vụ tử hình cuối cùng được tiến hành hồi năm 1876: Tên sát nhân Kristoffer Nilsen Grindalen bị chém đầu công khai trên một giàn giáo - gần hiện trường phạm tội. 

Tội phạm chiến tranh cũng thoát chết

Sau đó, trong thời gian Đức quốc xã chiếm đóng từ 1940 đến 1945, chính phủ lưu vong Na Uy đã áp dụng lại án tử hình đối với tội phạm dân chính, đặc biệt là tội phản quốc. Sau khi giải phóng đất nước (năm 1945), một số người Đức và người Na Uy làm việc cho lực lượng chiếm đóng bị xét xử và kết án tử hình. Trong số những người bị hành hình có Vidkun Quisling, nhà độc tài bù nhìn Na Uy. Ông này bị một đội hành quyết bắn vào tháng 10-1946. Sau đó, năm 1948, 25 người Na Uy và 13 người Đức bị hành quyết.

Đến năm 1979, Na Uy bãi bỏ hoàn toàn án tử hình.

Tuy vậy, đã có thời Na Uy miễn cưỡng trong việc phê chuẩn hiệp ước của Liên Hiệp Quốc (LHQ) về xóa bỏ hoàn toàn án tử hình. Sở dĩ nói vậy là vì nếu tham gia ký thì Na Uy lâm vào thế há miệng mắc quai: Mặc nhiên làm cho lệnh cấm này trở nên vĩnh viễn. Và điều nguy hiểm, như một số nhà phân tích từng chỉ, Na Uy có nguy cơ bỏ lọt tội phạm chiến tranh.

Chính những điều trên là nguyên nhân làm dấy lên một cuộc tranh luận gay gắt xung quanh chuyện: Liệu hiệp ước của LHQ có bắt buộc các bên tham gia ký kết hủy án tử hình qua mọi thời đại, trong đó có Na Uy?

Dù giết 77 mạng người nhưng tên sát nhân máu lạnh Anders Behring Breivik chỉ bị kết án 21 năm tù theo pháp luật Na Uy. Ảnh: REUTERS

Ở một đất nước nổi tiếng về sự đồng thuận cao trong chính trị, vậy mà các nhà lãnh đạo quân sự và chính trị nước này đã xung đột với nhau khi Quốc hội thể hiện quan điểm sẽ phê chuẩn hiệp ước. Ngoài ra, ở Na Uy vẫn từng nổ ra các cuộc tranh luận về việc Quốc hội Na Uy có cần khôi phục lại án tử hình hay không, đặc biệt là tội phạm thời chiến như nước này từng thực hiện trong chiến tranh Thế giới thứ II.

Trong số những người ủng hộ mạnh mẽ việc phê chuẩn hiệp ước của LHQ có Bộ trưởng Quốc phòng Johan J. Holst, thành viên của đảng Lao động. “Ông ấy phản đối án tử hình về nguyên tắc cơ bản, trong thời chiến cũng như trong thời bình” - người phát ngôn Bộ Quốc phòng Gunnar Angeltveit nói.

Phần lớn nghị sĩ Quốc hội ủng hộ việc phê chuẩn hiệp ước của LHQ nhưng các nhà lãnh đạo của giới quân sự, các chuyên gia về hiến pháp thì chỉ trích mạnh mẽ. Những người này cho rằng hiệp ước do LHQ đề xuất không được nhiều nước ủng hộ.

Cuối cùng, Na Uy đã tham gia ký kết hiệp ước của LHQ. Những người ủng hộ việc phê chuẩn cho rằng án tử hình, một khi được thực hiện, là không thể thay đổi được nữa và rằng khi nhà nước lấy đi mạng sống của một tội phạm, điều đó sẽ làm giảm đi các tiêu chuẩn về đạo đức của lĩnh vực hình sự.

Kẻ giết chết 77 người chỉ bị phạt 21 năm tù!

Mức án tù tối đa hiện tại ở Na Uy là 21 năm. Quy định này được ban hành vào năm 1971 nhằm tạo điều kiện cho tội phạm phục hồi và tái hòa nhập xã hội. Hôm 24-8 vừa qua, tên sát nhân hàng loạt Anders Behring Breivik đã nhận mức án tối đa vì đã có “hành vi khủng bố” khiến 77 người thiệt mạng hồi tháng 7-2011. 

Hiện trường nơi xảy ra vụ cuồng sát khiến 77 người bị thiệt mạng ở Na Uy. Ảnh: naijagistame-bonews.com

Từ năm 2009, pháp luật về chống khủng bố của Na Uy nâng mức án cho những hành vi tương tự lên 30 năm tù. May cho Breivik, luật mới chưa đến thời điểm có hiệu lực thi hành. Nhưng hình phạt tù đối với Breivik có thể được kéo dài vô thời hạn miễn là cơ quan chức năng xét hắn là một mối đe dọa đối với xã hội. “Điều này phản ánh văn hóa của Na Uy. Mục tiêu của hệ thống tư pháp là cuối cùng sẽ phục hồi tội phạm” - ông Jo Stigen, giáo sư chuyên ngành luật hình sự tại Trường ĐH Oslo, phát biểu. Theo ông này, hầu hết người dân Na Uy không nghĩ rằng hệ thống pháp luật xử lý Breivik là nhẹ. 

Vụ thảm sát của tên Breivik không gây ra cuộc tranh luận về án tử hình tại Na Uy.

“Người ta có tâm lý thỏa mãn rằng hắn ta nhận bản án tối đa. Đó là một tín hiệu mạnh mẽ đối với xã hội” - ông Stigen nói. Sau khi tòa án có phán quyết, một cuộc thăm dò do tờ nhật báo Verdens Gang cho kết quả 62% người dân Na Uy tin rằng Breivik “sẽ không bao giờ được tự do”. Nếu quy định đó được áp dụng, Breivik sẽ trở thành một tù nhân “độc nhất vô nhị” ở Na Uy. Theo GS Stigen, không có tù nhân nào ở Na Uy hiện bị giam giữ hơn 21 năm.

Một giáo sư của Trường ĐH Oslo, ông Hans Petter Graver, cho biết tuy không loại trừ rằng Breivik có thể được trả tự do khi chưa thụ án đủ 21 năm. “Nguyên tắc chính yếu của hệ thống luật pháp Na Uy là không bắt người ta ở trong tù suốt đời mà cho hòa nhập với xã hội” - ông Graver trả lời tờ báo mạng Dagbladet. 

Sau khi bãi bỏ án tử hình, Na Uy phải xây dựng lại quy định án chung thân đối với những tội ác chống lại loài người và tội diệt chủng nhằm thể hiện sự tôn trọng của mình đối với nghĩa vụ quốc tế. Tuy nhiên, thời gian qua, Na Uy chưa kết án một người nào theo khung quy định này.

Thụy Điển - quốc gia đi đầu thế giới

Máy chém đã chỉ được sử dụng một lần ở Thụy Điển từ cách đây 104 năm. Đó là lần cuối cùng nhà chức trách hành hình một người ở quốc gia vùng Scandinavian này. Ngày nay, máy chém chỉ có thể được nhìn thấy trong bảo tàng Tây Bắc Âu của Thụy Điển.

Vào thời điểm đó, hầu hết các nước trên thế giới vẫn còn áp dụng án tử hình. Chỉ có bốn quốc gia hủy loại án này là Colombia, Costa Rica, San Marino và Venezuela.

Người cuối cùng bị hành hình ở Thụy Điển là Johan Alfred Andersson Ander. Ông này bị tử hình vì can tội giết người trong một vụ cướp. Vụ hành hình diễn ra được tổ chức tại nhà tù Långholmen tại Stockholm vào ngày 23-11-1910. Ông này cũng là người duy nhất ở Thụy Điển bị hành hình bằng máy chém. Các tử tù khác đều bị hành quyết bằng rìu. Cho đến đầu thế kỷ thứ 19, Thụy Điển áp dụng hình thức treo cổ dành cho dân thường và hình thức chém đầu dành cho tầng lớp quý tộc.

Ở Thụy Điển, số người ủng hộ tử hình chiếm tỉ lệ thấp. Một nghiên cứu năm 2006 cho thấy chỉ có 36% dân số tin rằng có những tội ác nên bị trừng phạt bằng cái chết. Tử hình chính thức được bãi bỏ ở Thụy Điển đối với những tội ác bị xét xử trong thời bình từ năm 1921 và cho mọi loại tội phạm từ năm 1976.

 “Ngày càng có nhiều nước nhận ra rằng án tử hình là một hình phạt dã man và vô nhân đạo, chỉ có trong những cuốn sách lịch sử chứ không nên hiện hữu trong một xã hội hiện đại” - ông Lise Bergh, Tổng Thư ký của Tổ chức Ân xá Quốc tế của Thụy Điển, nói.

ĐẶNG NGỌC HÙNG tổng hợp

(Theolatimes.com, swedishwire.com, main.omanobserver.om, foxnews.com, guardian.co.uk, gallup.com, japantimes.co.jp, balancedpolitics.org, wweek.com)

Kỳ tới: Cuộc chiến chưa có hồi kết

Ở Mỹ, từ năm 2007 đến nay, số người bị hành hình lên đến con số hơn 500, thuộc loại cao nhất trên thế giới. Người ta ước tính phải tốn hơn 10 triệu USD để tử hình một bị cáo, tính luôn tất cả các công đoạn.