Kể từ tháng 12-2019, lực lượng chính phủ Syria được Nga và Iran hậu thuẫn đã liên tiếp giành thắng lợi ở tỉnh Idlib (tây bắc Syria) - địa bàn hoạt động cuối cùng của phe nổi dậy do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.
Tuy nhiên, cuối tuần trước Thổ Nhĩ Kỳ đã triển khai hàng chục máy bay không người lái (UAV) cùng với pháo binh hạng nặng trong khu vực giúp các nhóm nổi dậy giành lại một số lãnh thổ.
Các chỉ huy phe nổi dậy nói với kênh Al Jazeera rằng các lực lượng của họ đã kiểm soát một số ngôi làng trong khu vực Jabal al-Zawiya ở phía nam tỉnh Idlib, chặn đà tiến quân của lực lượng chính phủ hướng về đường cao tốc M4 nối TP cảng Latakia với tỉnh Aleppo.
Ở phía đông, sau khi phe nổi dậy giành lại thị trấn Saraqeb, lực lượng chính phủ đã mất quyền kiểm soát đường cao tốc M5 nối thủ đô Damascus với Aleppo. Đáp lại, quân chính phủ Syria phản công và tìm cách xâm nhập các khu phố phía đông của Saraqeb.
Máy bay không người lái Bayraktar TB2 do Thổ Nhĩ Kỳ chế tạo đáp xuống sân bay ở Gecitkala (Cyprus). Ảnh: AP
Ngày 3-3, Nga đã điều lực lượng quân cảnh tới Saraqeb nhằm đảm bảo an toàn cho phương tiện và người dân di chuyển dọc hai tuyến cao tốc M4 và M5.
Một chỉ huy phe nổi dậy cho biết giao tranh ở Saraqeb vẫn tiếp diễn nhưng phe nổi dậy vẫn đang trụ vững nhờ sự hỗ trợ của lực lượng máy bay không người lái Thổ Nhĩ Kỳ.
Hôm 1-3, Thổ Nhĩ Kỳ thông báo phát động chiến dịch quân sự Lá chắn mùa xuân tấn công lực lượng chính phủ Syria ở tây bắc Syria. Tuy nhiên, trao đổi với Al Jazeera, các chỉ huy phe nổi dậy cho hay cuộc tấn công thực tế đã bắt đầu từ ngày 27-2 và được đẩy mạnh sau vụ 34 binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ bị giết chết trong trận không kích của chính phủ Syria.
Hôm 29-2, thời hạn mà Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đặt ra cho chính phủ Tổng thống Syria Bashar al-Assaf về việc rút quân khỏi những khu vực mà quân chính phủ tiếp quản ở tây bắc Syria kể từ tháng 12-2019 đã hết.
Thổ Nhĩ Kỳ triển khai UAV - thay đổi cuộc chơi
Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ phe nổi dậy Syria chống chính phủ Syria nhưng đây là lần đầu tiên nước này triển khai UAV trong cuộc chiến chống chính phủ ông Al-Assad. Cùng với UAV, các cuộc vây ráp trên không của những máy bay chiến đấu dọc biên giới Syria-Thổ Nhĩ Kỳ và pháo hạng nặng đã làm thay đổi đáng kể cục diện trận địa.
“Việc Thổ Nhĩ Kỳ cho UAV bay trên không phận Syria là sự thay đổi chiến thuật” - chuyên gia Can Kasapoglu tại Viện chính sách EDAM có trụ sở tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) nhận xét.
“Có một số khu vực có thể thay đổi thế cân bằng về quân sự chẳng hạn như Saraqeb, Neirab và Atarib ở Idlib. Bằng cách này, Thổ Nhĩ Kỳ có thể tạo ra sự khác biệt trong những cuộc tấn công chớp nhoáng ở Syria” - ông Kasapoglu giải thích.
Các chiến binh được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn điều khiển một UAV ở Afrin, miền bắc Syria. Ảnh: REUTERS
Thổ Nhĩ Kỳ trước đây từng sử dụng UAV vũ trang ở Syria trong chiến dịch Cành Oliu mà nước này phát động năm 2018 nhằm vào Các đơn vị bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG).
Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên quân đội Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng UAV được sản xuất trong nước gồm ANKA-S và Bayraktar-TB2 với quy mô và cường độ lớn như vậy. Theo ước tính, có khoảng hàng chục chiếc tham gia đợt tấn công này.
UAV không chỉ tấn công các cứ điểm và đoàn xe của quân chính phủ Syria và lực lượng đồng minh dọc chiến tuyến mà còn thâm nhập sâu vào các khu vực do Damascus kiểm soát, tấn công các sân bay quân sự gần các TP Aleppo và Hama.
Theo ông Kasapolgu, những chiếc UAV Thổ Nhĩ Kỳ đã phá hủy một số hệ thống phòng không mà quân đội Syria triển khai.
Hôm 2-3, hãng thông tấn Anadolu dẫn lời Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ - ông Hulusi Akar cho biết các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ đã phá hủy hai máy bay chiến đấu Su-24 của Syria, hai UAV, 135 xe tăng, năm hệ thống phòng không và vô hiệu hóa hơn 2.500 tay súng trung thành với chính phủ Syria. Thuật ngữ “vô hiệu hóa” được dùng để nói tới việc giết chết, làm bị thương hoặc bắt giữ.
Al Jazeera dẫn các nguồn tin ngày 29-2 cho hay có ít nhất 10 chỉ huy cấp cao của lực lượng chính phủ Syria và đồng minh, phong trào Hezbollah, bị một chiếc UAV của Thổ Nhĩ Kỳ giết chết trong môt cuộc họp gần thị trấn Zerba ở phía nam tỉnh Aleppo.
Trong khi đó, truyền thông Lebanon đưa tin trong một vụ tấn công khác xảy ra tại khu vực Talhia gần thị trấn Taftinaz thuộc tỉnh Idlib, ít nhất chín tay súng Hezbollah đã bị giết chết cùng với hàng chục tay súng khác thuộc lực lượng dân quân do Iran hậu thuẫn và một số binh sĩ và quan chức Syria.
Nga bật đèn xanh để Thổ Nhĩ Kỳ triển khai UAV?
Mặc dù với sự yểm trợ của UAV Thổ Nhĩ Kỳ, phe đối lập Syria có thể mở cuộc phản công nhằm vào chính phủ Syria và ngăn đà tiến quân của họ, song điều này vẫn chưa đủ để thay đổi đáng kể hiện trạng trên thực địa ở tây bắc Syria.
“Ông Assad bị áp đảo tâm lý sau khi Thổ Nhĩ Kỳ triển khai UAV và pháo binh. Lực lượng chính phủ Syria khó có thể chiến đấu dưới hỏa lực lớn như vậy, vì thế họ tạm thời bị tê liệt. Tuy nhiên, không chắc phe đối lập Syria có thể giành lại những cứ điểm mà họ đã mất” - ông Kirill Semenev, chuyên gia phân tích về Trung Đông tại Moscow, nêu ý kiến.
Ông Semenev cũng bày tỏ nghi ngờ con số thiệt hại về người và của mà phía Syria phải chịu theo công bố của Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ. Ông cho rằng tổn thất của chính phủ Syria là “lớn nhưng không nghiêm trọng”.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại cuộc họp ở Moscow (Nga) ngày 5-3. Ảnh: ANADOLU
Một trong những yếu tố khiến Thổ Nhĩ Kỳ mạnh dạn thực hiện chiến dịch tấn công bằng UAV là bởi Nga đã giảm các hoạt động quân sự ở phía tây bắc Syria. Nói với Al Jazeera, một chỉ huy phe đối lập Syria cho hay các cuộc không kích của Nga diễn ra trong vài ngày qua tương đối ít.
Theo ông Kirill Semenev, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ có một thỏa thuận ngầm. Theo đó, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ có thể sử dụng UAV tại khu vực giảm căng thẳng ở Idlib và các lực lượng Nga sẽ không can thiệp. Ngoài ra, cũng không loại trừ khả năng Nga muốn tránh leo thang căng thẳng mức độ lớn hơn với Thổ Nhĩ Kỳ vào thời điểm này, ông Semenev nói thêm.
Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cũng nói rõ ràng rằng nước nay sẽ chỉ tấn công các lực lượng của chính phủ Syria và tránh đối đầu với Nga.
Tán thành quan điểm trên, chuyên gia Kasapolgu chỉ ra rằng quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã tập trung sức mạnh pháo binh và UAV ở phía đông Idlib, nơi các lực lượng của chính phủ Syria cùng dân quân thân Iran đang chiến đấu nhưng lại giảm cường độ ở phía nam Idlib - nơi có mặt đơn vị quân cảnh Nga.
Những diễn biến mới này diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Erdogan và Tổng thống Nga Putin có cuộc gặp tại Moscow hôm 5-3 để thảo luận về tình hình Syria. Thời gian gần đây đã có nhiều cuộc thảo luận giữa các phái đoàn của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ cùng những cuộc điện đàm giữa các thành viên của hai chính phủ.
Theo ông Marwan Kabalan, giám đốc phân tích chính sách tại Trung tâm Nghiên cứu và chính sách Ả Rập ở Doha (Qatar), với hành động quân sự leo thang mới nhất ở Syria, Thổ Nhĩ Kỳ muốn gây sức ép buộc Nga nhất trí về một thỏa thuận mới ở tây bắc Syria.
Theo ý kiến của ông Kabalan, Ankara lo sợ chính phủ Syria sẽ tiếp quản các tuyến giao thông huyết mạch M4 và M5 và chỉ để lại một dải đất nhỏ vốn không có triển vọng phát triển về kinh tế và cơ sở hạ tầng cho 3 triệu người tị nạn Syria, biến nó thành một “dải Gaza khác” cần phải có sự hỗ trợ tài chính từ Thổ Nhĩ Kỳ. Đường cao tốc M4 nối TPcảng Latakia với biên giới Syria-Jordan, trong khi đường cao tốc M5 nối tỉnh Aleppo với thủ đô Damascus và kéo dài tới tận biên giới với Jordan.
Vì lý do này, Tổng thống Erdogan sẽ gây sức ép buộc Tổng thống Putin nhất trí về một khu vực giảm leo thang mới cùng một thỏa thuận quản lý chung các tuyến đường M4 và M5. Nếu điều này đạt được, cuộc tấn công của Thổ Nhĩ kỳ có thể lắng xuống sau ngày 5-3, ông Kabalan nhận xét.
UAV hiệu quả như thế nào?
Theo Al Jazeera, các thiết kế UAV nhanh chóng tăng lên gấp bội và hoàn thiện khi sự phát triển trong công nghệ cho phép các nền quân đội và cơ quan tình báo trên thế giới tìm ra những cách mới để sử dụng chúng. Tuy nhiên, những thiết kế này có một số điểm tương đồng cơ bản.
UAV tại căn cứ không quân Dalaman (Thổ Nhĩ Kỳ) trước khi cất cánh và bay tới sân bay Gecitkale (Cyprus) tháng 12-2019. Ảnh: Anadolu
Chúng thực chất là những camera quan sát trên bầu trời, gắn những hệ thống quang học có độ phân giải cao, các liên kết dữ liệu, radar và hệ thống dẫn đường bằng laser.
Với lợi thế bay chậm và làm chủ được tốc độ nên chúng có thể bay lảng vảng, thường cao hơn so với mục tiêu và theo dõi mục tiêu liên tục trong nhiều giờ, thậm chí nhiều ngày.
Điều này đặc biệt hiệu quả ở những khu vực xa xôi, nơi máy bay phản lực ồn ào hay sự xuất hiện đột ngột của vật thể lạ sẽ nhanh chóng bị chú ý.
Các nhà vận hành từ xa, điều khiển máy bay từ khoảng cách xa, có thể hoán đổi công việc cho nhau khi mệt. Nhân viên quân sự và tình báo, các chính trị gia cấp cao và các nhà cố vấn pháp lý có thể tập trung trong cùng một phòng cùng với phi công để thảo luận và quyết định liệu có phá hủy mục tiêu đang theo dõi hay không.
