Trong vài ngày qua, Lâm Đồng, Khánh Hoà và nhiều khu vực Nam Trung Bộ liên tục xuất hiện mưa lớn kéo dài, gây sạt lở và ngập lụt tại nhiều khu vực.
PLO đã có trao đổi với ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo Thời tiết, Trung tâm Dự báo Khí tượng thuỷ văn quốc gia về nguy cơ thiên tai ở khu vực này hiện nay.
Lũ trên sông Cam Ly vượt lịch sử
. Phóng viên: Ông có thể phác thảo bức tranh tổng thể về diễn biến mưa lũ tại Trung Bộ và Tây Nguyên trong đợt này? Những hình thế thời tiết nào đang chi phối?
+ Ông Nguyễn Văn Hưởng: Từ ngày 3 đến ngày 5-12, trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng đã có mưa lớn gây ra một đợt lũ trên các sông Dinh Ninh Hòa, Cái Nha Trang, Cái Phan Thiết (Khánh Hòa), sông Krông Ana (Đắk Lắk), sông Lũy, sông Cam Ly (Lâm Đồng).
Trong đợt lũ này, đỉnh lũ trên sông Cam Ly đã vượt lũ lịch sử năm 2019 là 0,11 m, đỉnh lũ trên sông Lũy vượt báo động 3 là 0,73 m. Các sông khác ở Khánh Hòa, Đắk Lắk ở mức báo động 1 - báo động 2.
Nguyên nhân của những cơn mưa lớn gây lũ này là do ảnh hưởng của hoàn lưu vùng áp thấp suy yếu từ bão số 15.
Sau khi suy yếu thành vùng áp thấp, di chuyển vào đất liền kết hợp với không khí lạnh từ phía Bắc dồn xuống, gây ra mưa lớn ở khu vực Nam Trung Bộ và khu vực Lâm Đồng, một số nơi ở miền Đông Nam Bộ trong ngày 3, 4-12 cũng có mưa to.
. Diễn biến mưa lớn dự kiến kéo dài đến thời điểm nào, thưa ông?
+ Từ ngày 4-12, hoàn lưu vùng xoáy thấp suy yếu từ bão số 15 đã tan hoàn toàn, khu vực Trung Bộ chỉ còn chịu tác động của không khí lạnh. Vì vậy, mưa lớn hầu như không còn, chỉ còn những cơn mưa rào với lượng dưới 30 mm, tập trung chủ yếu ở dải ven biển. Riêng Tây Nguyên mưa đã chấm dứt, trời nắng trở lại.
Nền đất đã bão hoà, nguy cơ thiên tai tăng
. Từ cuối tháng 10 đến nay, khu vực Nam Trung Bộ – Tây Nguyên liên tục hứng chịu các đợt mưa lớn. Trong bối cảnh mưa tiếp tục gia tăng những ngày gần đây, những nguy cơ thiên tai nào có thể xảy ra trong thời gian tới, đặc biệt tại các khu vực xung yếu, thưa ông?
+ Từ cuối tháng 10 đến nay, khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên đã xuất hiện nhiều đợt mưa lớn kéo dài, trong đó phải kể đến hai đợt mưa đặc biệt lớn.
Đợt 1 từ ngày 23-10 đến 3-11, tại các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi, tổng lượng mưa trên khu vực phổ biến từ 500-800 mm, có nơi trên 1.000 mm. Riêng tại trạm Bạch Mã đã quan trắc được lượng mưa 1.740 mm vào ngày 27-10. Đây là lượng mưa một ngày lớn nhất từ trước đến nay ở Việt Nam.
Theo thống kê của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), mưa một ngày lớn nhất là 1.825 mm ở một trạm quan trắc của Pháp tại Ấn Độ Dương vào 1-1966.
Đợt 2 từ ngày 16 đến 21-11 xảy ra tại các tỉnh từ Quảng Trị - Khánh Hòa, tổng lượng mưa phổ biến 300-600 mm, có nơi trên 700 mm. Trong đợt mưa lớn này, một số điểm đã quan trắc được tổng lượng mưa tháng vượt giá trị lịch sử.
Với lượng mưa lớn hơn rất nhiều so với trung bình, thời gian mưa lại kéo dài khiến nền đất bão hòa, làm tăng đáng kể nguy cơ thiên tai.
Trong bối cảnh những ngày gần đây mưa tiếp tục gia tăng, các rủi ro chính trong thời gian tới tập trung vào sạt lở đất ở vùng đồi núi, lũ quét trên các lưu vực nhỏ dốc, ngập sâu tại vùng trũng hạ lưu và nguy cơ cô lập giao thông qua các tuyến đèo trọng yếu.
Đáng lo ngại nhất là nguy cơ sạt lở đất tiếp tục ở các khu vực xung yếu thuộc Lâm Đồng, Khánh Hoà, Đắk Lắk, Gia Lai và các khu vực miền núi ven dãy Trường Sơn, nơi địa hình dốc và đất đã no nước, chỉ cần thêm một lượng mưa không lớn cũng có thể kích hoạt trượt lở mới.
Đối với tỉnh Lâm Đồng, nguyên nhân chính gây sạt lở trong đợt này do có mưa nhiều, kéo dài làm suy giảm khả năng chống trượt của sườn dốc. Địa hình đồi núi cao, lớp đất phong hóa sâu, dễ rời rạc khi bão hòa nước khiến khu vực này đặc biệt nhạy cảm với sạt lở.
Dự báo mới nhất về bão số 16
. Theo các mô hình dự báo, Biển Đông có khả năng xuất hiện bão số 16 trong thời gian tới. Ông có thể cung cấp thêm thông tin cụ thể về khả năng hình thành, cường độ và hướng di chuyển của cơn bão này?
+ Hiện tại ở vùng biển phía Đông của miền Trung Philippines có một áp thấp nhiệt đới đang hoạt động. Trong ngày hôm nay, áp thấp nhiệt đới này sẽ đổ bộ vào khu vực miền Trung của Philippines.
Chúng tôi nhận định khoảng ngày 7 đến 8-12, áp thấp nhiệt đới này sẽ vượt qua khu vực phía Bắc của đảo Palawan và đi vào Biển Đông.
Hiện tại khả năng thành bão cũng có nhưng chưa cao, xác suất vào khoảng 40-50%, còn về hướng di chuyển của cơn áp thấp nhiệt đới này cũng còn nhiều biến động, tùy thuộc vào tương tác với không khí lạnh khi vào Biển Đông.
. Trước diễn biến mưa lũ, ngập lụt và sạt lở đất phức tạp, ông có khuyến nghị gì cho chính quyền địa phương và người dân trong công tác ứng phó trước mắt, cũng như các giải pháp dài hạn để giảm thiểu rủi ro trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét?
+ Trước diễn biến mưa lũ và sạt lở đất phức tạp, chính quyền địa phương cần ưu tiên rà soát ngay các khu vực xung yếu, tổ chức sơ tán dân ở những nơi có nguy cơ cao, kiểm soát chặt việc đi lại qua các tuyến đèo, suối, ngầm tràn và chủ động bố trí lực lượng trực 24/24 để xử lý sự cố. Tổ chức thực hiện đánh giá và lập bản đồ nguy cơ sạt lở đất tỉ lệ lớn theo Quyết định số 1262 ngày 27-10-2023 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Đề án Cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam.
Thường xuyên theo dõi chặt chẽ cảnh báo, không chủ quan khi mưa lớn kéo dài, tránh trú tại các khu vực chân ta-luy, ven sông suối, đồng thời chuẩn bị sẵn nhu yếu phẩm và phương án liên lạc khi xảy ra chia cắt.
Về dài hạn, cần đẩy mạnh quy hoạch không gian an toàn thiên tai, củng cố hệ thống thoát lũ đô thị, kiểm soát xây dựng trên sườn dốc, phục hồi che phủ rừng và tăng cường quan trắc – cảnh báo sớm. Đây là những giải pháp then chốt giúp giảm thiểu rủi ro trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng làm gia tăng mưa cực đoan và thiên tai trên toàn khu vực.
. Xin cảm ơn ông!
