Sửa luật Đấu thầu để tránh 'cài cắm' tiêu chí, thông thầu, gian lận

Ngày 7-11, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày trước Quốc hội tờ trình Dự luật Đấu thầu (sửa đổi).

Tương thích với Luật Đất đai và một số luật khác

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, đến nay đã phát sinh một số hoạt động mua sắm, đấu thầu lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư nhưng chưa được quy định hoặc quy định chưa đầy đủ. Một số luật liên quan đã có quy định khác Luật Đấu thầu và phát sinh vướng mắc.

Chẳng hạn như: quy trình, thủ tục lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư mặc dù đã được đơn giản hóa nhưng trong một số trường hợp vẫn chưa thật sự tạo thuận lợi cho hoạt động đấu thầu, nhất là khi phải lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư để thực hiện các dự án quan trọng, cấp bách...

Luật Đấu thầu chưa có quy định đầy đủ nhằm khuyến khích mua sắm hàng hóa sản xuất trong nước, thay thế hàng hóa nhập khẩu; ưu đãi cho mua sắm hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ được cung cấp từ các nhóm yếu thế trong xã hội; mua sắm các sản phẩm đổi mới sáng tạo, mua sắm xanh.

Đặc biệt, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đấu thầu và việc thi hành pháp luật đấu thầu còn một số mặt hạn chế như “thông thầu, gian lận”, quy định về các hành vi bị cấm chưa đầy đủ, chưa bao quát được hết các vi phạm xảy ra trong thực tế. Cơ chế giải quyết kiến nghị trong hoạt động đấu thầu chưa bảo đảm tính khách quan, hiệu quả.

Việt Nam đã ký kết, tham gia 15 Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, trong đó ba Hiệp định có nội dung về cam kết mở cửa thị trường mua sắm công.

Lần này, Luật Đấu thầu được sửa đổi 75 điều, bổ sung mới 21 điều, giữ nguyên hai điều, bãi bỏ 12 điều.

Những sửa đổi quan trọng có thể kể đến là sửa đổi phạm vi điều chỉnh, trong đó có sửa đổi để tương thích với Luật Đất đai (sửa đổi).

Chẳng hạn quy định về hồ sơ, trình tự, thủ tục đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất thuộc trường hợp phải đấu thầu theo quy định của pháp luật về đất đai, đồng thời quy định phương pháp, tiêu chuẩn đánh giá về năng lực, kinh nghiệm của nhà đầu tư và các yêu cầu về kỹ thuật, kinh tế, xã hội, môi trường của dự án đầu tư sử dụng đất.

Các quy định cũng được sửa đổi nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đấu thầu, bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu, trong đó có thể kể đến việc “hoàn thiện quy định về tiêu chí bảo đảm cạnh tranh trong nội dung hồ sơ mời thầu nhằm hạn chế tình trạng “cài cắm” tiêu chí đánh giá, gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng”.

Rà soát các điều cấm trong dự luận

Báo cáo thẩm tra dự án Luật do Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường trình bày cho hay: Ủy ban Tài chính, Ngân sách tán thành về sự cần thiết sửa đổi Luật nhằm tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất về đấu thầu; kịp thời khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành;

Đồng thời, nâng cao tính cạnh tranh, công khai, minh bạch, khắc phục tình trạng đấu thầu hình thức; cắt bỏ một số thủ tục trình, thẩm định, phê duyệt ở cấp trung gian không cần thiết; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với phân định rõ trách nhiệm trong đấu thầu; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong đấu thấu, lựa chọn nhà thầu và quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước; phòng chống hiệu quả gian lận, tiêu cực, tham nhũng trong lĩnh vực đấu thầu.

Về hành vi cấm, Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Phú Cường cho biết, dự thảo Luật quy định 9 nhóm hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động đấu thầu.

Ủy ban Tài chính, Ngân sách nhận thấy, các hành vi bị cấm chủ yếu quy định đối với nhà thầu; các hành vi cấm đối với người có thẩm quyền, chủ đầu tư, người có ảnh hưởng ít được quy định; trong khi dự thảo Luật đã bổ sung một điều mới về đình chỉ cuộc thầu, không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư và sửa đổi, bổ sung cơ bản quy định về hủy thầu với việc trao nhiều quyền hạn cho người có thẩm quyền, chủ đầu tư.

Do đó, đề nghị rà soát các hành vi cấm theo nhóm chủ thể để dễ áp dụng: nhóm hành vi cấm chung, nhóm hành vi cấm đối với người có thẩm quyền, chủ đầu tư; nhóm hành vi cấm đối với tổ chuyên gia, tổ chấm thầu; nhóm hành vi cấm đối với nhà thầu.

Ủy ban Tài chính - Ngân sách cũng đề nghị quy định rõ về hành vi đưa, nhận, môi giới hối lộ, có thể dẫn chiếu tới quy định Bộ Luật hình sự để thống nhất áp dụng trên thực tiễn, làm rõ phạm vi liên quan đến môi giới, hối lộ trong đấu thầu, hành vi thông thầu; quy định rõ hành vi cản trở trong đấu thầu, vì trên thực tế việc cản trở quá trình đấu thầu thường xảy ra đa dạng, phức tạp, tác động tiêu cực và làm ảnh hưởng đến thời gian, kết quả, hiệu quả của công tác đấu thầu.

Về ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu, đa số ý kiến Ủy ban Tài chính - Ngân sách thống nhất với những quy định ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu quy định tại Điều 10 dự thảo Luật. Ngoài ra, đề nghị rà soát quy định cụ thể các ưu đãi, không quy định chung chung dẫn đến khó áp dụng trong thực tế hoặc tùy nghi áp dụng.