Làn sóng sa thải nhân sự này không phải mới bắt đầu mà đã xuất hiện phổ biến trong năm 2023.
Nhìn lại kinh tế thế giới năm 2023 đầy biến động, nhu cầu sụt giảm, chi phí đầu vào tăng đã khiến nhiều doanh nghiệp (DN) không thể trụ vững, họ buộc phải cắt giảm nhân sự, tinh gọn bộ máy để tồn tại, vượt khó.
Làn sóng sa thải nhân sự tiếp diễn
Nếu những chu kỳ kinh tế biến động trước đây, DN sẽ tìm cách cắt giảm chi phí nhưng cố gắng không sa thải nhân sự.
Thế nhưng, với bối cảnh thế giới VUCA (biến động, không chắc chắn, phức tạp và mơ hồ) buộc các DN phải tinh gọn bộ máy để sinh tồn là điều gần như bắt buộc.
Ngay trong tháng đầu tiên của năm 2024, gần 100 công ty công nghệ, bao gồm Meta, Amazon, Microsoft, Google hay TikTok, đã sa thải tổng cộng khoảng 25.000 nhân viên. Theo nền tảng theo dõi việc làm trực tuyến layoffs.fyi, các công ty đang điều chỉnh nhân sự theo những cách khác nhau, từ cắt giảm nhỏ lẻ trong các bộ phận đến sa thải hàng loạt.
Việc sa thải diễn ra khi các công ty nhỏ cạn nguồn tiền mặt, trong khi DN lớn nhận thấy việc cắt giảm nhân sự giúp vận hành tốt hơn.
Năm 2023, Google gây sốc khi cắt giảm 6% lực lượng lao động, tương đương 12.000 người ngay đầu năm. Đây là đợt sa thải lớn nhất trong lịch sử công ty.
Theo tính toán của Financial Times, 20 ngân hàng lớn nhất thế giới cắt giảm ít nhất 61.905 việc làm trong năm này.
Tình trạng sa thải nhân viên là một trong những tin tức nổi bật năm 2023, nhưng chủ yếu tập trung vào lĩnh vực công nghệ.
Theo Layoffs.fyi, số lượng công ty công nghệ góp phần vào làn sóng sa thải năm 2023 đã cao hơn con số 1.061 công ty của năm 2022 - và tổng số nhân sự bị sa thải trong năm 2023 thậm chí còn nhiều hơn cả năm 2020 và 2021 cộng lại.
Amazon là nơi có nhiều nhân sự bị sa thải nhất trong năm 2023 với khoảng 27.400 nhân viên, tiếp theo là Meta 21.000 nhân viên, Google hơn 12.000 nhân viên và Microsoft hơn 11.100 nhân viên.
Nền kinh tế Việt Nam với độ mở cao, cũng không nằm ngoài làn sóng sa thải. Theo kết quả khảo sát Báo cáo Lương và triển vọng thị trường lao động năm 2024 do Navigos vừa phát hành, có đến 454/ 555 DN trả lời có bị ảnh hưởng bởi các biến động thị trường trong năm 2023, chiếm hơn 82%.
Đối với những DN bị ảnh hưởng bởi các biến động thị trường trong năm 2023, biện pháp ứng phó được lựa chọn nhiều nhất chính là cắt giảm nhân sự, với gần 69% bình chọn. Đứng thứ hai là biện pháp ngưng tuyển dụng mới, với 53% bình chọn.
Cắt giảm từ 50% đến dưới 75% nhân sự xuất hiện trong 2 ngành Xây dựng/ Bất động sản và Dịch vụ tư vấn với cùng tỷ lệ là 10% doanh nghiệp trong ngành. Duy nhất ngành Dịch vụ tư vấn có tình trạng cắt giảm trên 75% nhân sự, chiếm 5% doanh nghiệp.
Cụ thể như chuỗi điện thoại Thegioididong.com và Điện Máy Xanh trong năm 2023 đã đóng tổng cộng 206 cửa hàng.
Nếu so với thời điểm đạt đỉnh về số lượng nhân sự của Thế Giới Di Động vào cuối quý 3-2022 (80.231 người), đến nay doanh nghiệp này đã cắt giảm hơn 14.800 nhân sự.
Trong cuộc họp nhà đầu tư cuối năm 2023, ông Nguyễn Đức Tài, Chủ tịch HĐQT Thế Giới Di Động, đã thừa nhận rằng trong bối cảnh sức mua bị ảnh hưởng, lẽ ra Thế Giới Di Động phải cắt rất nhanh, giảm nhanh mọi chi phí bao gồm chi phí vận hành, chi phí con người, chi phí điện đóm...
Xu hướng tất yếu
Tiến sĩ Bùi Thanh Luân, chuyên gia ngành tự động hóa (Giám đốc Công ty TNHH cơ điện tử Hiệp Phát, giảng viên Trường đại học Bách khoa - Đại học Quốc gia TP.HCM) cho biết xu hướng các tập đoàn, doanh nghiệp sa thải nhân sự nhất là ngành công nghệ sẽ ngày càng tăng vì sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ trí tuệ nhân tạo – AI.
Theo TS Luân, lao động AI sẽ thay thế con người ở nhiều ngành nghề, lĩnh vực. Một số công việc, quản lý có thể được tối ưu hóa hoặc tự động hóa bằng cách sử dụng công nghệ AI; chat GPT AI và hệ thống trả lời tự động có thể thay thế nhân viên chăm sóc khách hàng. Thậm chí AI thay thế nhân viên lập trình, thiết kế, đồ họa… khi đó công ty không cần nhiều nhân viên.
Dẫn chứng như tập đoàn công nghệ Google thay đổi lên đến 12.000 nhân sự trong năm 2023. Một trong những lý do là các quảng cáo được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo - AI của Google đã phát triển tự cung tự cấp và không yêu cầu nhiều nhân viên giám sát hoạt động của quảng cáo, khiến Google sa thải những nhân viên không còn vai trò cần thiết.
Tập đoàn này giảm nhân sự để tập trung vào các dự án AI tiềm năng. Tuyển dụng nhân sự của Google sẽ nhắm đến nhân sự cấp cao ở các mảng như điện toán đám mây, học máy, trí tuệ nhân tạo AI.
Theo TS Luân, việc sa thải nhân sự doanh nghiệp còn nhằm hướng tới tinh gọn bộ máy nhân sự, tăng đầu tư công nghệ, mô hình kinh doanh tối ưu mà vẫn hiệu quả.
Có thể kể đến câu chuyện của Lazada sở hữu lực lượng lao động lên đến 10.000 người tại 6 quốc gia gồm Việt Nam, Philippines, Indonesia, Thái Lan, Malaysia và Singapore.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động, Lazada phải tìm đến biện pháp cuối cùng là tái cơ cấu và điều chỉnh tổ chức nhân sự để đảm bảo việc phát triển lâu dài. Tinh gọn bộ máy, tập trung phân bổ nguồn lực, cũng như một số chức năng vận hành để doanh nghiệp có thể đưa ra quyết định và thực hiện nó nhanh hơn.
Đặc biệt lĩnh vực công nghệ hay thương mại điện tử chịu nhiều áp lực từ cả biến động kinh tế vĩ mô, đến thay đổi của người tiêu dùng, có thể thấy đây là sự chuyển mình cần thiết, dù đây là biện pháp không mong muốn.
PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế cho rằng sa thải nhân sự cho thấy sự dịch chuyển lao động giữa các ngành, các vùng đã và đang diễn ra. Nhu cầu lao động trình độ cao đang có xu hướng tăng và nhu cầu lao động chưa đủ kỹ năng giảm nhiều. Trong dài hạn, xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế này hoàn toàn phù hợp.
Ông Thịnh đánh giá việc điều chỉnh cơ cấu lao động sẽ tạo điều kiện điều chỉnh thị trường lao động theo đúng bản chất kinh tế thị trường.
Lao động bị sa thải nhiều, mất việc, ảnh hưởng đến cuộc sống người dân. Song lao động có tay nghề, trong ngành công nghệ cao, dịch vụ chuyên nghiệp mà các thành phố lớn đang dẫn đầu sẽ phát triển mạnh mẽ hơn.
Điều này cũng đồng nghĩa với việc, lao động muốn "tồn tại" sẽ phải tự nâng cao hóa trình độ chính mình.
