Như PLO đã phản ánh, Nguyễn Thành Trung (ngụ ấp Thuận Bắc, xã Thuận Thành, huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An) đã đột nhập vào nhà anh Võ Tấn Hội (cùng ấp), dùng dao tấn công khiến anh Hội tử vong tại chỗ. Sau đó, Trung khống chế chị Nguyễn Thúy Hằng (vợ anh Hội) cướp tài sản nhưng chị Hằng chống cự, chạy thoát ra ngoài kêu cứu.
Trung sợ bị người dân phát hiện nên cầm dao đuổi theo. Trong lúc hoảng loạn, chị Hằng chụp được con dao quơ lại phía sau trúng vào vùng đầu khiến Trung gục tại chỗ và tử vong sau đó. Chị Hằng cũng bị nhiều thương tích khi bị kẻ trộm truy đuổi. Hiện cơ quan chức năng đang điều tra làm rõ.
Vậy việc chống trả của chị Hằng khiên kẻ trộm tử vong có phạm tội giết người hay là hành vi phòng vệ chính đáng?
Là hành vi phòng vệ chính đáng
Theo Điều 22 BLHS 2015 thì hành vi của chị Hằng thuộc trường hợp phòng vệ chính đáng. Để xem một người là phòng vệ chính đáng phải thỏa mãn 3 điều kiện.
Thứ nhất, có hành vi trái pháp luật của nạn nhân (trong vụ này là tên trộm) đang được thực hiện xâm phạm đến sức khỏe, tính mạng,…của bản thân người phòng vệ hoặc của người khác (như người thân của người phòng vệ) .
Thứ hai, hành vi trái pháp luật này đang xảy ra, chưa chấm dứt thì luật cho phép người chứng kiến sự việc đó có thể sử dụng các biện pháp khác nhau mà họ thấy cần thiết để ngăn chặn hành vi trái pháp luật (điều kiện thuộc về nội dung).
Thứ ba là điều kiện thuộc về phạm vi, muốn đánh giá người thực hiện hành vi phòng vệ có vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hay không thì cần đánh giá tính chất giữa quan hệ xã hội mà nạn nhân (tên trộm) đang xâm hại và người phòng vệ xâm hại ngược trở lại. Xem tầm quan trọng của hai loại quan hệ này có ngang bằng hay là không và đánh giá về phương pháp, thủ đoạn mà người có hành vi trái pháp luật đang thực hiện cũng như người phòng vệ thực hiện.
Đối với vụ việc này thì hành vi của chị Hằng thỏa mãn đầy đủ các điều kiện về phòng vệ chính đáng vì nạn nhân Trung đã thực hiện hành vi trái pháp luật, rất nguy hiểm, giết chết chồng của chị Hằng và đã có dấu hiệu của tội phạm giết người, cướp tài sản khi đang tiếp tục truy sát chị Hằng.
Vì thế, chị Hằng hoàn toàn có thể sử dụng các biện pháp khác nhau để ngăn chặn hành vi trái pháp luật của Trung để bảo vệ an toàn cho toàn cho sức khỏe, tính mạng của mình. Theo thông tin ban đầu thì trong lúc hoảng loạn, chị Hằng chụp được con dao quơ lại phía sau trúng vào vùng đầu khiến Trung gục tại chỗ và tử vong.
Thậm chí, nếu chị Hằng đi tìm một con dao (không phải quơ dao trúng tên trộm) và không may đâm chết Trung thì trong hoàn cảnh điều kiện đó pháp luật cũng đều xác định chị Hằng phòng vệ chính đáng và không phải là tội phạm.
Th.s VÕ VĂN TÀI, giảng viên trường Đào tạo, Bồi dưỡng Nghiệp vụ kiểm sát TP.HCM
Hiện trường vụ án
Không bị coi là tội phạm
Điều 22 BLHS năm 2015 quy định về phòng vệ chính đáng như sau: Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên. Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.”
Pháp luật quy định về phòng vệ chính đáng nhằm khuyến khích người dân thực hiện nhưng phòng vệ để tự bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức. Nói cách khác đây là một hình thức xã hội hóa việc đấu tranh chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác và cũng phù hợp với thực tế vì các cơ quan chức năng không thể kịp thời đấu tranh chống tội phạm trong mọi hoàn cảnh, trường hợp cụ thể.
Phòng vệ chính đáng tuy về hình thức thỏa mãn dấu hiệu pháp lý của một tội cụ thể nhưng do có ích cho xã hội nên nó không bị coi là nguy hiểm cho xã hội và do đó không bị coi là tội phạm.
Phòng vệ chính đáng là quyền của mọi cá nhân, tuy nhiên khi thực hiện quyền này lại xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe của người tấn công nên nó phải đảm bảo các điều kiện nhất định theo quy định tại Điều 22 BLHS.
Với nội dung vụ án như bài báo nêu thì thì hành vi của chị Hằng có đủ các điều kiện của phòng vệ chính đáng. Bởi thứ nhất, hành vi của Trung là đặc biệt nguy hiểm đang diễn ra khi đã giết anh Hội (chồng chị Hằng) và sau đó khống chế chị cướp tài sản. Khi chị Hằng chống cự, chạy thoát ra ngoài kêu cứu thì Trung sợ bị người dân phát hiện nên cầm dao đuổi theo. Như vậy, lúc này tính mạng của chị Hằng bị đe dọa nghiêm trọng và có thể bị Trung giết. Nên chị Hằng hoàn toàn được quyền phòng vệ theo Điều 22 BLHS.
Thứ hai, chị Hằng phòng vệ trong giới hạn để loại trừ hành vi tấn công của Trung trong hoàn cảnh có thể bị tước đoạt tính mạng và để bảo vệ quyền sóng của mình. Trong hoàn cảnh bị Trung cầm dao đuổi theo và với khả năng của chị Hằng hoảng loạn thì việc chị chụp được con dao quơ lại phía sau là hoàn toàn trong giới hạn cần thiết để loại bỏ hành vi tấn công của Trung.
Cần lưu ý trong trường hợp này chị Hằng phòng vệ trong hoàn cảnh hoảng loạn và là sự chống trả của một phụ nữ đối với một tên cướp. Như vậy, đối chiếu với Điều 22 BLHS thì hành vi chống trả của chị Hằng là thỏa mãn quy định về phòng vệ chính đáng và không bị coi là tội phạm.
Có ý kiến cho rằng tại sao chị Hằng không đâm vào chỗ khác để gây thương tích cho Trung thôi. Hoặc cũng có ý kiến cho rằng tại sao chị Hằng không tiếp tục bỏ chạy để tên cướp không thể gây thiệt hại cho chị mà lại dùng dao quơ trúng.
Các ý kiến này không hợp lý bởi vì quyền phòng vệ được coi là chính đáng khi trong giới hạn để loại trừ hành vi tấn công và để loại trừ hành vi tấn công bất hợp pháp đó. Pháp luật không đòi hỏi người trong hoàn cảnh phòng vệ phải hạn chế tối đa việc gây thiệt hại cho người tấn công.
Ngay cả trong trường hợp việc phòng vệ gây ra lớn hơn thiệt hại mà người tấn công gây ra hoặc đe dọa gây ra thì vẫn coi là phòng vệ chính đáng (nếu việc gây thiệt hại đó là trong giới hạn cần thiết để loại trừ hành vi tấn công).
TS PHAN ANH TUẤN, Trưởng bộ môn Luật hình sự, trường Đại học Luật TP.HCM
