Ngày 12-12, Thanh tra Chính phủ (TTCP) ban hành thông báo kết luận thanh tra về việc chấp hành quy định của pháp luật đối với dự án đầu tư xây dựng công trình mở rộng quốc lộ 1 (dự án) đoạn từ Km1125 - Km1265, tỉnh Bình Định và Phú Yên.
Theo TTCP, sau ba năm đưa vào khai thác, dự án đã xuất hiện nhiều vấn đề về chất lượng công trình. Nguyên nhân chính là do trong quá trình thực hiện dự án, các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đã để xảy ra nhiều khuyết điểm, vi phạm.
Hàng loạt vi phạm tại dự án quốc lộ 1 đoạn Bình Định-Phú Yên. Ảnh: Báo Thanh tra
Điều chỉnh thiết kế cơ sở chưa đúng
TTCP cho hay thiết kế cơ sở dự án BOT Nam Bình Định sử dụng lại cống cũ ngang đường, thiết kế mặt đường bê tông nhựa tại một số vị trí thường xuyên ngập là chưa phù hợp với thực tế, thiếu đồng bộ, dẫn đến mặt đường tại khu vực đó luôn bị ngập khi thời tiết mưa, có nơi ngập sâu từ 30 cm đến 60 cm, ảnh hưởng đến chất lượng công trình.
Khi phê duyệt thiết kế cơ sở, Bộ GTVT cho phép phá dỡ chín cầu cũ để xây mới, tuy nhiên khi quyết định điều chỉnh thiết kế cơ sở đã cho phép giữ lại bảy cầu cũ để sửa chữa, sử dụng, trong đó có sáu cầu được xác định lại tải trọng chỉ từ 22 tấn đến 25 tấn.
Hiện tại trên toàn dự án, có 18/33 cầu cũ đang được gắn biển hạn chế tải trọng từ 22 tấn đến 25 tấn, mức tải trọng này không đồng bộ với tải trọng cho phép của đường QL1 sau cải tạo, mở rộng và cầu xây mới gây khó khăn cho quá trình khai thác và không phát huy cao nhất hiệu quả của dự án.
Ngoài ra, Bộ GTVT đưa ra chủ trương điều chỉnh thiết kế cơ sở, trong đó cho phép hạ tiêu chuẩn dự án, hạ độ cao thiết kế, bỏ thiết kế rãnh dọc đối với đoạn chưa thi công… chưa đúng với quy định pháp luật về điều chỉnh dự án đầu tư.
Từ những thiếu sót nêu trên, khi công trình gặp yếu tố bất lợi về thời tiết như ngập lụt, mưa nhiều ngày liên tục, bất thường, nước mặt tích tụ thẩm thấu vào kết cấu bê tông nhựa, đồng thời dưới tác động của tải trọng xe với mật độ giao thông lớn, liên tục, thậm chí là xe chở quá tải đã phá vỡ khả năng dính bám của đá với nhựa và sức chịu đựng của bê tông nhựa, dẫn đến mặt đường bị hư hỏng, ảnh hưởng đến nền đường, từ đó suy giảm chất lượng và tuổi thọ công trình.
Sơ hở có thể ảnh hưởng tới lợi ích nhà nước
Đáng chú ý, TTCP cũng chỉ ra Ban quản lý dự án 2 có thiếu sót khi lập hồ sơ yêu cầu đã yêu cầu nguồn vốn đầu tư đối với nhà đầu tư tại dự án BOT Nam Bình Định thấp hơn tổng mức đầu tư của dự án, ảnh hưởng nhất định đến việc đảm bảo vốn để thực hiện dự án. Tại dự án BOT Bắc Bình Định, Ban quản lý dự án 2 không đăng thông tin kết quả lựa chọn nhà đầu tư theo quy định; đến thời điểm tổ chức lựa chọn nhà đầu tư để thực hiện dự án, Bộ GTVT không công bố lại danh mục dự án.
Tại Điều 64 trong Hợp đồng BOT số 11791/HĐ.BOT-BGTVT ngày 31-10-2013 và Hợp đồng BOT số 11269/HĐ.BOT-BGTVT ngày 22-10-2013 chỉ đề cập đến nội dung không bồi hoàn mà không đề cập đến các nội dung về chất lượng công trình (định lượng cụ thể) đạt tỉ lệ bao nhiêu %; nghĩa vụ mỗi bên sau khi chuyển giao. Đây là sơ hở nếu không kịp thời xử lý, có thể sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước trước, trong và sau khi nhận bàn giao công trình để quản lý, sử dụng.
Cùng với đó, Bộ GTVT chỉ đạo thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện thu phí sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử tự động không dừng còn chậm. Đến tháng 3-2019, tại Trạm Nam Bình Định và Bắc Bình Định mới chỉ thực hiện thu phí điện tử tự động không dừng đối với hai làn xe trung tâm.
Đồng thời, Tổng cục Đường bộ Việt Nam tự cho phép nhà đầu tư BOT Nam Bình Định gia hạn thực hiện việc thu phí không dừng là chưa đúng thẩm quyền, chưa đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Đây là một trong những nguyên nhân dư luận có phản ứng về tính minh bạch trong việc thu phí và thời gian thu phí, gây ùn tắc giao thông, gây bức xúc cho người dân...
Chưa hết, nhà thầu Cienco4 đã sử dụng vật liệu đá dăm từ nhiều mỏ có tính chất cơ lý khác nhau nên chất lượng bê tông nhựa thiếu sự đồng nhất và ổn định, do đó khi gặp các yếu tố bất lợi thì bê tông nhựa dễ bị phá vỡ; sử dụng vật liệu tưới dính bám của mặt đường chưa đúng quy định; áp dụng chưa đúng tiêu chuẩn để phối trộn thành phần cấp phối hỗn hợp cốt liệu, một số chỉ tiêu về độ rỗng dư, độ dẻo marsahll nằm ngoài quy định; thiết bị thi công thiếu chứng chỉ kiểm định, không có phiếu kiểm tra từng mẻ trộn tại trạm trộn….
Trách nhiệm trước hết thuộc Bộ GTVT
Theo TTCP, để xảy ra các thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm trên, trước hết thuộc trách nhiệm của Bộ GTVT khi phê duyệt thiết kế cơ sở thiếu một số cống ngang đường, rãnh dọc thoát nước; phê duyệt thiết kế cơ sở đối với khu vực qua đô thị và khu đông dân cư chưa phù hợp với điều kiện tự nhiên, xã hội; cho phép điều chỉnh dự án thiếu cơ sở, chưa đúng quy định; thực hiện chưa đầy đủ trách nhiệm trong việc quản lý đối với phụ gia tăng độ dính bám và bê tông nhựa nóng có sử dụng phụ gia dính bám…
UBND tỉnh Bình Định chỉ đạo thực hiện công tác giải phóng mặt bằng chưa dứt điểm, đến nay nhiều vị trí chưa có mặt bằng để xây rãnh thoát nước; công tác quản lý quy hoạch khu dân cư hai bên đường thuộc tuyến còn một số tồn tại, còn tình trạng người dân tự san lấp, xây dựng công trình lấn chiếm hành lang an toàn đường bộ, ảnh hưởng đến khả năng thoát nước hai bên đường là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng công trình.
Từ đó, cơ quan này kiến nghị giao Bộ GTVT nghiên cứu đề xuất điều chỉnh, bổ sung các tiêu chuẩn, quy chuẩn hiện hành đối với các nội dung liên quan đến thiết kế kết cấu áo đường có sử dụng bê tông nhựa như: các thông số thiết kế phù hợp với đặc điểm của từng vùng miền, từng điều kiện khai thác, quy định về thiết kế hỗn hợp, thi công, nghiệm thu bê tông nhựa; nghiên cứu, đề xuất thử nghiệm một số dạng kết cấu mặt đường mới, vật liệu mới phù hợp với lưu lượng, tải trọng và khí hậu của từng vùng miền trong cả nước…
Chỉ đạo Tổng cục Đường bộ Việt Nam xây dựng phần mềm giám sát, quản lý thu phí trực tuyến để tăng vai trò quản lý nhà nước trong việc kiểm soát doanh thu các trạm thu phí BOT; khẩn trương hoàn thành việc thu phí điện tử không dừng theo quy định.
Chỉ đạo Ban quản lý dự án đường Hồ Chí Minh tổ chức kiểm tra, rà soát cao độ đáy rãnh, kích thước hình học đối với rãnh dọc trên cả ba dự án, đảm bảo yêu cầu thoát nước và các yêu cầu kỹ thuật của hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công; tiếp tục kiểm tra, theo dõi, đánh giá chất lượng, độ ổn định của lớp bê tông nhựa polime vừa tăng cường, kịp thời báo cáo, đề xuất với Bộ GTVT; kiểm tra, rà soát việc khắc phục những tồn tại đã được Hội đồng nghiệm thu của Bộ GTVT chỉ ra tại Công ty TNHH Đầu tư BOT Bình Định, Công ty cổ phần BOT Bắc Bình Định Việt Nam báo cáo Bộ GTVT chỉ đạo, xem xét, xử lý theo quy định…
Về xử lý về kinh tế, Bộ GTVT kiểm tra, rà soát, phê duyệt quyết toán dự án theo quy định; trên cơ sở giá trị quyết toán được phê duyệt, thực hiện điều chỉnh phương án tài chính và thời gian thu phí tại hai dự án BOT Bắc và Nam Bình Định theo quy định pháp luật.
Đối với số tiền khoảng 1,5 tỉ đồng phát sinh do phải tháo, phá dỡ rãnh thoát nước dọc theo chỉ đạo của Bộ GTVT, các bên liên quan thực hiện dứt điểm, tránh khiếu kiện sau này.
Cùng với đó, Bộ GTVT, UBND tỉnh Bình Định chỉ đạo, tổ chức kiểm điểm, xử lý theo thẩm quyền đối với các cơ quan, đơn vị, cá nhân đã có thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm nêu trong kết luận thanh tra.
