Xử mà không xem xét ý chí của người để lại tài sản

Theo hồ sơ, mẹ ông Huynh có hai người con là ông Huynh và ông Nguyễn Hoàng Đệ. Bà có một căn nhà ở phường 3 (quận Bình Thạnh). Năm 1994, bà làm đơn xin đổi tên người đứng chủ quyền nhà đất cho ông Huynh. Năm 2003, UBND quận Bình Thạnh đã cấp giấy hồng cho vợ chồng ông Huynh. Tháng 10-2010, mẹ ông Huynh mất, trước đó bà có viết “giấy tái xác nhận” với nội dung: Cho ông Huynh được trọn quyền sử dụng nhà đất nhưng không được quyền mua bán, thế chấp, cầm cố, tặng cho mà để làm nơi thờ cúng.

Tháng 4-2011, ông Đệ khởi kiện yêu cầu hủy giấy hồng của ông Huynh, đồng thời yêu cầu được chia di sản thừa kế. Ông muốn được giữ nhà đất và hưởng 3/4 kỷ phần, sẽ hoàn lại 1/4 kỷ phần cho ông Huynh.

Trong khi đó, ông Huynh cho rằng ông đã được mẹ cho nhà đất nên đây là tài sản riêng của ông. Phần ông Đệ đã được người mẹ chia một căn nhà khác, sau đó ông Đệ làm ăn thất bại nên theo vợ về sinh sống tại Nha Trang. Những ngày cuối đời, do mẹ ông có nguyện vọng được ở cạnh cả hai con nên ông mới tìm ông Đệ về, cho ông Đệ bán cà phê trước nhà buổi sáng. Ông Huynh phản tố, yêu cầu ông Đệ phải dọn đi nơi khác.

Xử sơ thẩm hồi tháng 1-2013, TAND quận Bình Thạnh nhận định Luật Đất đai 1993 không quy định người sử dụng đất có quyền tặng cho quyền sử dụng đất. Điều 31 Luật Đất đai năm 1993 quy định việc chuyển đổi quyền sử dụng đất phải được thực hiện tại UBND cấp quận. Hơn nữa nội dung đơn xin đổi tên người đứng chủ quyền nhà đất do người mẹ viết năm 1994 chỉ xin cho ông Huynh đứng tên chủ quyền. Việc tặng cho nhà đất này không được tiến hành theo quy định của pháp luật. Từ đó tòa xác định nhà đất là di sản thừa kế của người mẹ và tuyên ông Huynh cùng ông Đệ mỗi người được hưởng 1/2 căn nhà. Do ông Huynh không có yêu cầu giữ nhà nên tòa giao nhà cho ông Đệ, buộc ông Đệ trả lại cho ông Huynh gần 2,3 tỉ đồng. Ngoài ra tòa cho rằng việc UBND quận Bình Thạnh căn cứ vào biên bản giao nền để cấp chủ quyền cho ông Huynh là không đủ cơ sở nên tuyên hủy giấy hồng.

Ông Huynh kháng cáo. Tháng 8-2013, TAND TP.HCM xử phúc thẩm đã sửa án sơ thẩm. Theo tòa, cả hai bên đều có nhu cầu sử dụng nhà đất nhưng nếu chia nhà đất thì không đảm bảo đồng đều. Giữa ông Huynh và ông Đệ hiện có mâu thuẫn gay gắt, không thể sinh hoạt chung nên cần giao nhà đất cho cơ quan thi hành án bán đấu giá, sau khi trừ chi phí thi hành án, còn lại chia cho mỗi người 1/2 giá trị. Cạnh đó, tòa tuyên không cần phải hủy giấy hồng.

Tháng 4-2014, chánh án TAND Tối cao đã ra kháng nghị giám đốc thẩm, đề nghị Tòa Dân sự TAND Tối cao xử giám đốc thẩm theo hướng hủy cả hai bản án sơ, phúc thẩm. Theo văn bản kháng nghị, trước khi người mẹ mất, bà không thay đổi ý chí về việc cho ông Huynh nhà đất nên đây không còn là tài sản của người mẹ nữa. Tòa hai cấp xác định nhà đất này là di sản thừa kế là không có căn cứ. Mặt khác, khi chia thừa kế, tòa sơ thẩm tuyên giao nhà cho ông Đệ mà không xem xét đến nhu cầu về chỗ ở của gia đình ông Huynh là không đúng. Tòa phúc thẩm lại giao cho cơ quan thi hành án bán đấu giá để thi hành án cũng là sai.

Đồng tình, Tòa Dân sự TAND Tối cao đã tuyên hủy hai bản án sơ, phúc thẩm như đã nói.

LỆ TRINH