Trước lần thử tên lửa mới nhất ngày 29-5, Triều Tiên vốn đã nằm trong tầm chú ý sát sao của cộng đồng thế giới sau nhiều tuần liên tục thử tên lửa đạn đạo. Căng thẳng bán đảo Triều Tiên đã là một phần thực tế cuộc sống hàng thập kỷ nay với vòng tròn khiêu khích và trả đũa.
Vài tháng nay, Triều Tiên tăng cường hành động hiếu chiến. Từ đầu năm đến nay nước này đã 9 lần thử tên lửa, bất kể cảnh báo trừng phạt và đe dọa từ Mỹ rằng thời kỳ “kiên nhẫn chiến lược” đã kết thúc.
Vậy Hàn Quốc sẽ có phương án gì?
Sau hàng tháng trời khủng hoảng chính trị dẫn tới việc phế truất Tổng thống Park Geun-hye, Tổng thống Moon Jae-in lên nắm quyền. Ông Moon với tư tưởng ôn hòa được cho là sẽ có cách tiếp cận hòa giải hơn với Triều Tiên.
Tuy nhiên việc Triều Tiên cho thử tên lửa chỉ vài ngày sau cuộc bầu cử tổng thống Hàn Quốc là một thách thức với ông Moon. Song nhiều chuyên gia vẫn tin ông Moon sẽ không từ bỏ tìm kiếm đối thoại với Triều Tiên, song song đó sẽ tiếp tục duy trì áp lực và trừng phạt.
Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in sẽ chọn phương án nào với Triều Tiên? Ảnh: AFP
Ông Choi Kang, Phó Chủ tịch Viện nghiên cứu Asan (Hàn Quốc) nhận định ông Moon không dễ dàng gì đạt được mục tiêu gắn kết với Triều Tiên. Tuy nhiên ông Moon có thể xây nền cho khả năng đối thoại với Triều Tiên bằng cách cứu trợ nhân đạo, cũng như tổ chức các sự kiện đoàn tụ các gia đình hai miền.
Tổng thống Moon sẽ thăm Mỹ vào cuối tháng 6, dự kiến Triều Tiên sẽ là một chủ đề trong cuộc gặp với Tổng thống Trump.
Trung Quốc có thể giữ vai trò gì?
Trung Quốc đang bị Mỹ và các đồng minh làm áp lực hơn phải tích cực hơn trong kiềm chế các chương trình hạt nhân, tên lửa của Triều Tiên.
Là đồng minh duy nhất, cung cấp phần lớn thực phẩm và năng lượng cho Triều Tiên, 90% hoạt động thương mại của Triều Tiên là với Trung Quốc, không nghi ngờ gì Trung Quốc có vai trò quan trọng với Triều Tiên. Tuy nhiên thực tế quan hệ giữa Triều Tiên và “anh lớn” Trung Quốc nhiều năm nay đã có dấu hiệu hờ hững. Lãnh đạo hai nước chưa một lần gặp nhau kể từ khi ông Kim Jong-un lên nắm quyền. Giáo sư Khoa học chính trị Kim Sangjoon tại đại học Yonsei (Hàn Quốc) nhận xét quan hệ hai bên đã xấu đi trên mọi phương diện, từ hàng lãnh đạo, đến các chính trị gia, đến cả người dân hai nước.
Cờ Trung Quốc bên cạnh cờ Triều Tiên tại một nhà hàng ở TP Ninh Ba, tỉnh Chiết Giang (Trung Quốc). Ảnh: REUTERS
Dù vẫn là thành viên quốc tế ủng hộ Triều Tiên nhiều nhất nhưng Trung Quốc ngày càng mất kiên nhẫn với các vụ thử tên lửa, hạt nhân của Triều Tiên. Mới đây Trung Quốc còn ủng hộ LHQ trừng phạt Triều Tiên.
Về phần mình, tháng trước, truyền thông Triều Tiên đã có lần hiếm hoi chỉ trích việc truyền thông nhà nước Trung Quốc kêu gọi trừng phạt nặng Triều Tiên là hủy hoại quan hệ hai nước và làm tình hình bán đảo Triều Tiên thêm xấu hơn.
Nếu nhìn những yếu tố này có thể nghĩ rằng chẳng mấy khó khăn để lôi kéo Trung Quốc cứng rắn với Triều Tiên, nhưng thực tế lại không như vậy. Theo nhiều chuyên gia, Trung Quốc dù có vai trò lớn nhưng không có ảnh hưởng tuyệt đối hay thật sự lớn lao đến Triều Tiên.
“Nhìn từ bên ngoài, Trung Quốc và Triều Tiên có vẻ là một đội, nhưng nhìn kỹ bên trong thì có điều khác nhau” – theo nhà nghiên cứu Yang Uk, nhà nghiên cứu trưởng tại Diễn đàn Quốc phòng và An ninh Hàn Quốc.
Ông Yang nhận định Triều Tiên có suy nghĩ độc lập và mạnh mẽ, không muốn trở thành bù nhìn của Trung Quốc, “và đó là lý do tại sao họ quyết kháng lại áp lực để phát triển vũ khí hạt nhân”.
Minh chứng điều này, nhà nghiên cứu Yang dẫn chứng Tổng thống Hàn Quốc Park Guen-hye trước khi bị phế truất đã cố gắng nhưng vẫn không buộc được Trung Quốc tăng áp lực với Triều Tiên.
Có thể làm gì để tháo ngòi khủng hoảng?
Không có phương cách dễ dàng nào, tuy nhiên tất cả chuyên gia mà Channel News Asia phỏng vấn đều nhấn đến tầm quan trọng của thắt chặt trừng phạt kinh tế Triều Tiên. Hầu hết các chuyên gia đều đồng ý chính sách “kiên nhẫn chiến lược” của Mỹ đã thất bại trong kiềm chế Triều Tiên.
Chủ tịch Viện Nghiên cứu Asan Hahm Chaibong cho rằng các lệnh trừng phạt trước quá mềm yếu, chỉ khi ông Trump lên làm tổng thống Mỹ thì mới có dấu hiệu siết chặt. Bằng chứng là Mỹ đã dùng sức mạnh của mình với hệ thống tài chính toàn cầu để ban hành các lệnh trừng phạt thứ phát lên các công ty làm ăn với Triều Tiên.
Tổng thống Donald Trump và Mỹ đang nắm chìa khóa tháo ngòi khủng hoảng Triều Tiên. Ảnh: AFP
Chìa khóa giải quyết khủng hoảng Triều Tiên đang nằm trong tay ai? Theo Giáo sư Kim tại đại học Yonsei, Mỹ là nước có vai trò chủ chốt. Ông cho rằng Mỹ cần sử dụng sức mạnh quốc tế của mình để giải quyết khủng hoảng. Giờ là lúc Mỹ lãnh đạo cộng đồng thế giới hợp tác và trừng phạt mạnh hơn với Triều Tiên để giải quyết khủng hoảng.
Bên cạnh Mỹ, ASEAN cũng là một đối tác mà một số chuyên gia trông đợi hành động nhiều hơn để kiềm chế Triều Tiên.
“Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) là diễn đàn đa quốc gia duy nhất mà Triều Tiên tham gia. Bằng nỗ lực ngoại giao và chính trị thông qua diễn đàn này, tôi nghĩ các nước ASEAN có thể đóng vai trò tích cực trong gia tăng ảnh hưởng lên Triều Tiên” – theo nhà nghiên cứu Yang. Triều Tiên gia nhập ARF từ năm 2000.
