Khoảng lặng sau phim Biệt động Sài Gòn (*)

1. Đêm 28 tết Mậu Thân, một đội biệt động Sài Gòn được giao nhiệm vụ đánh chiếm và giữ cho được Đài phát thanh trong vòng 1 tiếng đồng hồ rồi bàn giao cho Tiểu đoàn 4 Thủ Đức tiếp nhận. Đêm 30-1-1968 (đêm mùng 1 tết theo lịch miền Nam), đội biệt động đã nổ súng chiếm được Đài phát thanh. Cầm cự đến 3 giờ sáng, đã có bốn người hy sinh, hai người bị thương, đạn sắp hết, lựu đạn thủ pháo chỉ còn vài quả trong khi Tiểu đoàn 4 bị chặn ở cửa ngõ TP không vào tiếp nhận được.

Ông Đặng Xuân Tẻo (Ba Tẻo), một trong những chiến sĩ biệt động lúc ấy, gạt nước mắt kể: “Tôi được anh Năm Lộc là chỉ huy trưởng phân công ra ngoài xin ý kiến Cụm trưởng Tư Tăng nên tiếp tục giữ địa bàn hay cho nổ bộc phá để phá hủy. Nếu muốn tiếp tục giữ thì phải tăng cường lực lượng. Lúc này, anh Đoàn Văn Nhẹ đã bị thương ở chân nhưng vẫn được anh em kết áo thành võng để mắc lên gần cửa sổ cho anh tiếp tục chiến đấu. Tôi thoát khỏi vòng vây về đến cơ sở của ta ở 65 Nguyễn Bỉnh Khiêm vừa kịp báo với đồng chí Tư Tăng thì nghe một tiếng ầm rung chuyển từ phía Đài phát thanh. Tôi nói không nên lời: “Vậy là anh em mình hy sinh hết rồi anh Tư ơi!”. Những người biệt động cuối cùng trong trận ấy đã tự nổ quả bộc phá 20 kg được mang theo sẵn. Họ là những quyết tử quân.

Sau gần 1/4 thế kỷ, chị Phới, em ruột của liệt sĩ Đoàn Văn Nhẹ, vẫn day dứt khôn nguôi khi chưa tìm được hài cốt của anh mình. Ảnh: TB

2. 45 năm sau ngày ấy, các anh vẫn còn nằm đâu đó trong lòng TP trong sự mong ngóng của người thân. Nhiều người trong số họ là con trai duy nhất trong gia đình. Trong căn nhà ở ấp Trung Hòa, xã Trung Lập Hạ, huyện Củ Chi (TP.HCM), người thân của liệt sĩ Đoàn Văn Nhẹ luôn ngóng chờ tin về thân xác của anh. Năm 2007, một nhà ngoại cảm đã tìm đến gia đình và báo rằng đã tìm được mộ anh Nhẹ, hiện đang được chôn tại Nghĩa trang TP.

Chuyện nhà ngoại cảm này xuất hiện được đăng trên một trang báo cũng khá ly kỳ. Chuyện rằng trong ngày thống nhất đất nước, quân ta tiến vào Đại sứ quán Mỹ, tất cả sững sờ khi nhìn thấy một chiếc đầu lâu trên bàn làm việc của một sĩ quan cao cấp, cạnh đấy có hồ sơ về một chiến sĩ biệt động. Đoán đây là hộp sọ của một chiến sĩ cộng sản nên phía ta đã dùng lá cờ Tổ quốc gói lại rồi đặt trong một chiếc bình gốm đem chôn trong khuôn viên sứ quán. Sau này, khi ta giao lại tòa nhà cho sứ quán Mỹ, phần mộ được di dời về Nghĩa trang TP với bia mộ vô danh.

Chị Phới, em gái của anh Nhẹ, khi hay tin này đã đón xe buýt từ Củ Chi lên Nghĩa trang TP để nhang khói hằng năm. Nhà nghèo, chị cầm hồ sơ đi khắp nơi xin được hỗ trợ giám định ADN cho biết chính xác người nằm dưới mộ có phải anh mình hay không. Nhưng mọi chuyện không có kết quả.

Nghe câu chuyện này, một nhà hảo tâm đã hỗ trợ tiền cho chị đi giám định ADN. Cuối tháng 4 rồi, kết quả giám định từ Trung tâm Pháp y TP.HCM cho biết mẫu hài cốt không có quan hệ huyết thống với gia đình chị Phới. Nỗi ngóng chờ mỗi ngày một dài thêm. Vô vọng…

Ông Đặng Xuân Tẻo (Ba Tẻo) xúc động khi kể về những đồng đội đã hy sinh. Ảnh: TB

 Bà Lê Thị Phỉ, chị ruột của liệt sĩ Lê Văn Hồng, cùng kỷ vật duy nhất của anh Hồng. Ảnh: THANH MẬN

3. Trong quá trình làm phim Biệt động Sài Gòn, đạo diễn Lê Phong Lan đã nhiều đêm thao thức, rớt nước mắt về những hy sinh thầm lặng của những quyết tử quân, về những mong mỏi tìm hài cốt người thân của thân nhân liệt sĩ biệt động. Những trăn trở của chị đã làm lay động trái tim một người bạn có tên Thu Cúc. Khi đến nhà trao tiền cho chị Phới làm thủ tục giám định ADN, chị Cúc được ông Đặng Xuân Tẻo (Ba Tẻo) dẫn đi thăm một vài nhà chiến sĩ biệt động trong đội anh ở gần đó. Hầu như gia đình nào cũng nghèo như nhau. Nhà anh Lê Văn Hồng (một trong 10 người lính biệt động đã anh dũng hy sinh trong trận đánh Đài Phát thanh Sài Gòn, chưa tìm được hài cốt, anh Hồng cũng là con trai một trong gia đình) thì lụp xụp mái tôn, bàn thờ dột mưa dột nắng. Chị Thu Cúc đã tài trợ luôn tiền xây nhà tình nghĩa cho gia đình anh.

Cuối tháng 4 rồi, mừng tân gia nhà tình nghĩa cho chị Lê Thị Phỉ, chị ruột của anh Hồng, ở xã Phước Hiệp, Củ Chi (TP.HCM), những cựu chiến sĩ Biệt động Sài Gòn ngày xưa cũng có mặt chung vui. Trong ngày vui còn có cả những giọt nước mắt. Ông Bảy Sơn (Trần Minh Sơn, nguyên Phó Chỉ huy Biệt động Sài Gòn) nói trong nước mắt: “Hòa bình đã trôi qua gần nửa thế kỷ. Đồng đội chúng tôi còn 200 người chưa tìm được hài cốt, trong đó có 10 anh em đánh chiếm Đài Phát thanh Sài Gòn. Họ quyết tử cho Tổ quốc không hề tính toán. Hài cốt anh em chúng tôi nay ở đâu? Họ hy sinh ở ngay trong nội thành chứ có phải đâu xa. Nếu muốn thì các anh sẽ tìm ra. Hãy tìm họ bằng lương tâm con người được hưởng thành quả của hòa bình”.

Đó là khoảng lặng chưa có lời giải đằng sau phim Biệt động Sài Gòn và cũng là nỗi day dứt khôn nguôi của thế hệ hôm nay.

THANH MẬN - THÁI BÌNH

(*) Bộ phim tài liệu Biệt động Sài Gòncủa đạo diễn Lê Phong Lan đang chiếu trên kênh VTV1 lúc 20 giờ 5 phút vào các tối thứ Tư, thứ Sáu và thứ Bảy hằng tuần.