Ông Lê Hải Trà: Từ đỉnh cao đến bị buộc thôi việc

Vào ngày 26-2-2022, ông Lê Hải Trà được bổ nhiệm giữ chức Tổng giám đốc Tổng giám đốc Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE), nhưng ông chỉ giữ vị trí này trong vòng 3 tháng.

Đỉnh cao

Ngày 20-5, Hội đồng thành viên Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam đã ra quyết định thi hành kỷ luật bằng hình thức buộc thôi việc đối với ông Lê Hải Trà, Tổng Giám đốc HOSE do đã có vi phạm, khuyết điểm rất nghiêm trọng trong công tác.

Trước đó, Ủy ban Kiểm tra Trung ương thông báo khai trừ ông Lê Hải Trà, Bí thư Đảng ủy kiêm Tổng giám đốc HOSE, ra khỏi Đảng.

Sự kiện ông Lê Hải Trà bị buộc thôi việc vừa đem lại sự tiếc nuối nhưng cũng đưa đến niềm tin về một sự cam kết của cơ quan quản lý nhà nước sẽ không dung thứ cho các sai phạm nhằm đem lại sự minh bạch cho thị trường chứng khoán Việt Nam.

Ông Lê Hải Trà, Tổng giám đốc Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM. Ảnh: TL

Ông Trà có hơn 20 năm gắn liền với sự ra đời, phát triển, trưởng thành của chứng khoán Việt Nam. Ông từng làm việc tại một công ty kiểm toán nước ngoài trước khi về làm việc tại Vụ Phát triển Thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước năm 1997.

Sau đó ông tham gia tổ công tác biệt phái và có nhiều đóng góp quan trọng trong quá trình chuẩn bị khai trương hoạt động của Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) năm 2000.

Năm 2006, ông Lê Hải Trà giữ cương vị Phó Giám đốc Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP.HCM, sau đó một năm là Ủy viên thường trực HĐQT HOSE.

Tháng 12-2011, ông giữ cương vị Phó Tổng giám đốc Thường trực HOSE và gần 5 năm sau giữ cương vị Phó Tổng giám đốc Phụ trách Ban điều hành HOSE, trước khi trở thành người đứng đầu HOSE vào tháng 8-2021.

Vào cuối tháng 2-2022, ông Lê Hải Trà được chính thức bổ nhiệm giữ chức Tổng Giám đốc Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) sau một thời gian dài bỏ trống. Thực tế, trong giai đoạn đó, ông Trà cũng giữ vị trí người điều hành HOSE.

Sự cân nhắc của cơ quan quản lý Nhà nước về người giữ vị trí đầu tàu sàn HOSE là khá lâu. Điều này cũng dễ hiểu vì hầu hết cổ phiếu vốn hoá lớn đều niêm yết trên sàn HOSE. Ngoài ra chỉ số VN Index biểu thị trên sàn HOSE được giới quốc tế luôn tin tưởng lấy làm tham số cho các kỳ vọng đầu tư.

Dù chậm trễ nhưng việc Nhà nước trao cho ông Trà giữ chức Tổng Giám đốc HOSE là hợp lý. Ông có bằng thạc sĩ quản lý công (MPA), với chuyên ngành kép lãnh đạo và phân tích thị trường tài chính từ đại học Harvard Kennedy. Ông cũng từng nhận được học bổng Hubert H. Humphrey danh tiếng của Bộ Ngoại giao Mỹ cho chương trình tu nghiệp về Quản trị Chiến lược và Tài chính tại Đại học Boston năm 2003.

Điều quan trọng hơn, ông Trà đã tham gia quản lý thị trường chứng khoán ngay từ thời kỳ còn non trẻ. Là một người trẻ và có chuyên môn cao về thị trường chứng khoán, ông Trà có những đóng góp rất thiết thực cho thị trường này.

Đơn cử từ những năm 2000, ông đã tham gia vào ban soạn thảo các quy định và thủ tục của thị trường chứng khoán; đồng thời, nỗ lực qua từng năm đưa thị trường này ngày càng bám sát với thông lệ quốc tế, mở rộng hệ thống công ty niêm yết, tạo ra kênh dẫn vốn ổn định và lâu dài cho doanh nghiệp.

Phải nói rằng ông là người rất biết tạo ra sân chơi trên thị trường chứng khoán hấp dẫn hơn. Ông từng thẳng thắn nhận định: “Mỗi năm, bình quân các ngân hàng huy động được hơn 32.000 tỉ đồng cho vốn chủ sở hữu. Theo tôi, để xây dựng được hệ thống tài chính cân bằng, ngân hàng và thị trường vốn như chỉ đạo của Chính phủ, đòi hỏi khối công ty chứng khoán (CTCK) phải lớn nhanh hơn.

Trong thời gian tới, bên cạnh việc phải sàng lọc CTCK yếu, việc rất quan trọng với thị trường chứng khoán Việt Nam là phải tăng quy mô vốn với các CTCK, để các CTCK có đủ năng lực tài chính, cung cấp dịch vụ đầy đủ, toàn diện hơn cho nhà đầu tư”.

Nhiều ý kiến nhận xét, trong vai trò điều hành, ông Trà góp phần giúp HOSE đạt những kết quả kinh doanh rất khả quan và nộp ngân sách lớn. Ví dụ giá trị vốn hoá của HOSE tăng mạnh ở mức bình quân 1 tỉ USD mỗi phiên. Hiện nay sàn này có đến 20 công ty có vốn hoá trên 3 tỉ USD.

Số lượng nhà đầu tư tham gia HOSE tăng đột biến trong thời gian gần đây; Doanh thu của HOSE tính riêng năm ngoái đạt 3.237 tỉ đồng, tăng 208% so với nền cao của năm liền trước và xấp xỉ bằng doanh thu bốn năm trước đó (2017-2020) cộng lại.

Cũng trong năm này, HOSE lãi trước thuế 2.536 tỉ đồng, tăng 267% so với năm trước; nộp thuế thu nhập doanh nghiệp 507 tỉ đồng, nộp ngân sách Nhà nước trên 1.800 tỉ đồng.

Ông Trà cũng luôn cổ vũ cho một thị trường chứng khoán minh bạch cũng như giúp đỡ các công ty niêm yết thực thi các nguyên tắc phát triển bền vững.

Ông Trà đã từng phát biểu trên báo chí vào năm 2015 rằng: “Thanh khoản chính là mục tiêu quan trọng nhất đối với sở giao dịch chứng khoán, vì thanh khoản tốt đồng nghĩa với khả năng thu hút được nhà đầu tư quan tâm bỏ tiền vào các cơ hội đầu tư để kiếm lời trên thị trường”.

Phải thẳng thắn nhìn nhận, sự bùng nổ thị trường chứng khoán hiện nay cũng có dấu ấn không nhỏ của ông Trà. Dòng tiền của đầu tư cá nhân đã ồ ạt đổ vào thị trường chứng khoán cũng nhờ sự tạo lập thị trường một cách hấp dẫn hơn.

Sóng gió

Ông Trà từng nhấn mạnh, tính minh bạch hướng đến quyền lợi nhà đầu tư trên thị trường có ảnh hưởng quan trọng đến tính thanh khoản.

Mặc dù nhận định chính xác vấn đề minh bạch, nhưng bản thân ông dường như cũng không theo kịp sự phát triển mạnh mẽ của thị trường. Đầu tiên, khi dòng vốn đổ vào ồ ạt, hệ thống giao dịch của sàn chứng khoán HOSE bị nghẽn lệnh, đơ mạng gây ảnh hưởng không nhỏ đến nhà đầu tư.

Thị trường đã réo lên ông Trà lúc đó, nhưng thay vì có những lời nói trấn an, ông lại viết trên trang cá nhân của mình rằng “Anh bảo này, lúc chúng mày rùng mình có gọi anh không”. Điều này đã tạo ra cơn bão mạng xã hội chỉ trích ông Trà.

Sau đó, ông Trà phải thừa nhận sàn bị quá tải vì giá trị thanh khoản tăng nhanh, và thậm chí ngày 1-6-2021, HOSE phải công bố ngừng giao dịch để đảm bảo an toàn chung cho hệ thống giao dịch khi giá trị bị đẩy lên 21.000 tỉ đồng.

Và đầu năm 2022, cú bán chui cổ phiếu FLC của ông Trịnh Văn Quyết với khối lượng khủng đã khiến thị trường rúng động. Dù sau đó, Uỷ ban chứng khoán Nhà nước và HOSE đã kịp thời huỷ bỏ giao dịch, tuy nhiên, là người đứng đầu, ông Trà phải chịu trách nhiệm chính về không kịp thời phát hiện và ngăn chặn.

Chưa kể ông Trà còn có dấu hiệu lơi lỏng trong quản lý khi để xảy ra tình trạng thổi giá cổ phiếu, các công ty niêm yết không hiệu quả kinh doanh nhưng giá cổ phiếu tăng trần, gây rất nhiều hậu quả khôn lường trên thị trường.

Đến mức Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) đã gửi văn bản đến Bộ Tài chính và Thanh tra bộ, đề nghị thanh tra hai nội dung là các dự án công nghệ thông tin và cổ phiếu rác, tình trạng đẩy giá chứng khoán, làm giả báo cáo tài chính, tạo doanh thu lợi nhuận giả, tạo vốn điều lệ ảo để bán giấy lấy tiền thực.

Theo VAFI, có nhiều loại cổ phiếu rác, cổ phiếu không đủ tiêu chuẩn niêm yết tại sàn HOSE nhưng được lựa chọn vào chỉ số VN30 trong 6 năm qua. Những cổ phiếu kém chất lượng này có đủ chiêu trò làm giá, thổi giá, thổi vốn điều lệ nhưng không bị ngăn cản phát hiện.

PHƯƠNG MINH