“Primum non nocere”

Người bạn đồng nghiệp mới có đứa cháu nội “đầu lòng” phone tôi: “Ba má nó nhờ anh đến thăm nó một chút trước khi xuất viện để được yên tâm”, rồi thêm: “Vợ chồng nó đọc gần thuộc cuốn Viết cho các bà mẹ sinh con đầu lòng của anh rồi đó!”.

Đông nghẹt. Chen chúc. Năm rồng phải đẻ mau chớ không nó thành… rắn!

Phòng có hai sản phụ vừa sanh xong mấy hôm, sắp cho về. Cả hai đều sanh mổ. Một người so, một người rạ. Hai thằng con trai, đứa 3,6 kg đứa 3,4 kg, mặt mày sáng sủa. Đứa 3,4 kg có bà nội Hàn Quốc, coi ngày giờ từ bên đó nhắn qua, dặn nếu mổ trễ vài ngày nữa thì tốt hơn, nhưng cô dâu đau quá đợi không được. Tôi an ủi: Thôi thì sau này nó không làm tổng thống cũng làm thủ tướng, đừng lo!

Ba của thằng 3,6 kg bỗng trao đứa nhỏ cho tôi: “Bác bồng nó giùm một chút để… con lấy hên!”. Tôi lúng túng bồng thằng nhỏ, thấy mình mà cũng được lấy hên! Thằng bé bỗng mỉm cười như hiểu ý tôi. Dĩ nhiên đây là cái cười “bà mụ dạy”. Tôi nhìn nó, tức cười, nghĩ trong bụng hóa ra ta và ngươi đều cùng một tuổi, đều con rồng cả đó! Có điều ta 72 còn ngươi mới mấy ngày! Đến lúc ngươi 72 thì ta lên 144!...

Rồi trò chuyện một lúc mới ngớ ra nhiều chuyện. Hầu hết sanh bây giờ là sanh mổ. Khó lắm mới được sanh thường. Sanh mổ mau, không đau, phí cao nên người thì bị nhau choàng quấn cổ, người nhau bám thấp, cổ tử cung không nở, ối ít, con to, khung chậu hẹp, bệnh lý các thứ… Một người bạn nói chỉ có cách được bác sĩ cho sanh thường trở lại như xưa là… tăng dịch vụ phí sanh thường lên gấp đôi sanh mổ. Nhớ hồi xưa đi thực tập ở bệnh viện sản, thỉnh thoảng nghe một sản phụ chửi chồng như tát nước, cho rằng vì ông mà bà phải khổ. Thế nhưng năm sau lại thấy bà trở lại… chửi tiếp! Lại nhớ một câu chuyện trời Tây. Ông chồng nắm lấy tay vợ trong phòng sanh, thấy vợ quằn quại đau đớn, chịu không nổi, đấm ngực khóc bảo muôn lỗi tại anh… Cô vợ bèn an ủi không, không đâu anh yêu, trong chuyện này anh chả có lỗi gì cả!

Chào đời. Ảnh: HTD

Bà mẹ “3 ký 6” kể: Cưới xong thì kế hoạch ba năm, sau đó vợ chồng mới quyết định có con. Đi bác sĩ kiểm tra. Bác sĩ kêu chụp cản quang. Xét nghiệm nói kết quả bình thường. Bác sĩ coi phim nói tắc ống dẫn trứng! Hoảng quá. Đến khám một bác sĩ khác. Bình thường. Quả thật, ba tháng sau đậu thai. Khuyên chọc nước ối theo dõi Down. Nghe có người chọc nước ối mà sảy thai nên thôi. Siêu âm thường xuyên. Một lần siêu âm nói nhau đóng thấp. Toát mồ hôi hột. Lo quá. Hai tháng sau siêu âm lại. Bình thường. Hồi hộp. Lo ngay ngáy. Sao lúc thấp lúc cao vậy trời? Bèn sanh mổ theo lời khuyên của bác sĩ!

Thực ra trong thai kỳ, tử cung “thay hình đổi dạng” vì lớn nhanh lắm. Lúc ba tháng thai nhi nặng mới được 1 kg thì khi sắp sanh đã nặng hơn 3 kg rồi. Để chuẩn bị chào đời, bé thu xếp cách nằm, xoay trở sao cho thuận tiện. Nhau thai vì thế cũng được di chuyển, nâng lên, xoay lại cho đúng vị trí. Siêu âm lúc đầu lúc sau thấy khác đi là vậy. Giải thích cách nào đó sẽ làm hoảng sợ. Bà mẹ bị căng thẳng, hoảng sợ, stress quá thì sẽ chuyển những độc tố từ mẹ qua con!

Bà mẹ “3 ký 4” kể mang thai lần đầu khám nói có dấu hiệu ung thư cổ tử cung. Sợ gần chết. Sau, không phải. Lần này siêu âm bảo “hố sau giãn, trẻ kém thông minh!”. Buồn gần chết. Chạy qua bệnh viện khác, siêu âm lại: bình thường.

Thực ra xương hộp sọ của trẻ do bốn mảnh riêng lẻ ghép lại mà thành nên tạo ra hai cái thóp - thóp trước và thóp sau (trong Nam gọi là mỏ ác). Thóp trước luôn rộng hơn thóp sau. Thường sáu tháng đến 12 tháng sau sanh, thóp trước mới “đóng” lại. Thóp sau đóng sớm hơn. Thóp là khoảng hở để cho não phát triển. Trẻ con não phát triển rất nhanh. Nếu đóng sớm quá, hộp sọ nhỏ quá, não sẽ bị “nghẹt”. Một số ít trường hợp hiếm gặp là bệnh “não úng thủy” hay còn gọi là “đầu nước” thì dịch não tủy không thoát được, não bị “úng nước”, hộp sọ giãn ra, thóp - tức hố trước và hố sau - không đóng lại được. Trường hợp này phải chữa sớm để “thoát nước”, nếu không trẻ sẽ kém thông minh. Ngoài dấu hiệu này còn có nhiều dấu hiệu khác mà các bác sĩ nhi khoa, sản khoa đều biết rất rõ để chẩn đoán. Siêu âm ở giai đoạn quá sớm, các mảnh xương chưa ghép lại, sẽ thấy giãn (hố sau giãn). Khi siêu âm lại, thai đã lớn, thấy bình thường. Vấn đề là phải hiểu rõ sự hình thành và phát triển của thai nhi để giải thích đúng thay vì cứ “phán” ngang hông như vậy gây hoang mang và lo sợ cho sản phụ!

Primum non nocere là nguyên tắc thứ nhất của y đức, thường được viết bằng tiếng La tinh, được dịch sang tiếng Anh là First, do no harm! (Trước hết, đừng làm điều gì có hại!), kể cả lời nói, cử chỉ. “Gây hại” bằng lời nói tạo ra những căng thẳng, lo lắng, mất ăn mất ngủ cho bà mẹ chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến thai nhi là điều không nên.

Thông tin của thầy thuốc đưa ra không chỉ cung cấp kiến thức mà còn tạo “cảm xúc”, do đó phải rất thận trọng vậy!

ĐỖ HỒNG NGỌC