Trái tim lạc chỗ

Đó là việc nhân vật tiến sĩ No bị bắn vào ngực trái nhưng đã thoát chết vì tim của anh ta nằm ở bên… phải. Không chỉ trong phim ảnh mà ngay trong cuộc sống cũng có những người phải mang trái tim “lạc chỗ” như vậy…

Rắc rối vị trí trái tim

Trong y khoa, có nhiều thuật ngữ mô tả vị trí của tim với các tạng khác của cơ thể (gan, dạ dày…), về mối liên hệ giữa các thành phần của tim (tâm nhĩ với tâm thất, tâm thất với đại động mạch…) Các mối tương quan nêu trên khá là phức tạp và có thể gặp nhiều dạng bất thường.

Chẳng hạn, xét về vị trí các tạng trong cơ thể và tâm nhĩ của tim, người ta dùng từ situs solitus để chỉ trạng thái bình thường; dùng từ situs inversus để chỉ trạng thái “đảo ngược phủ tạng”: tim, phổi, các tạng trong ổ bụng được sắp xếp theo hình ảnh “soi gương” so với vị trí thông thường như gan, túi mật nằm bên trái thay vì bên phải, dạ dày, lách nằm bên phải thay vì bên trái; dùng từ situs ambiguus để chỉ những bất thường về vị trí của các tạng mà không thuộc hai dạng trên. Xét về vị trí của mỏm tim, người ta gọi tình trạng mỏm tim hướng sang bên trái (bình thường) là levocardia, mỏm tim hướng sang phải là dextrocardia và tình trạng mỏm tim nằm ở chính giữa được gọi là mesocardia.

Có nhiều dạng bất thường liên quan với tim nằm bên phải. Dạng đơn giản nhất là tim nằm bên phải kèm với “đảo ngược phủ tạng” và không kèm theo dị tật nào khác. Những người như vậy được mô tả là situs inversus, dextrocardia (ít có trường hợp situs inversus, levocardia) và thường có sức khoẻ bình thường. Những trường hợp mà tim bên phải và tim, gan, dạ dày không nằm ở vị trí phù hợp với nhau thường kèm theo dị tật của tim hoặc của các tạng, cơ quan khác. Các trường hợp bệnh lý này cần điều trị sớm để tránh những rối loạn nghiêm trọng có thể xảy ra cho cơ thể.

Chung sống với trái tim lạc chỗ

Những trường hợp được phát hiện tim nằm bên phải, cần kiểm tra có hay không các dị tật bẩm sinh của tim (thường là thất phải hai đường ra, kênh nhĩ thất, không lỗ van động mạch phổi, tâm thất độc nhất, chuyển vị đại động mạch, thông liên thất…) và tạng trong ổ bụng. Ngoài dị tật tim bẩm sinh, một bất thường cần lưu ý là hội chứng Heterotaxy. Đây là hội chứng mà người bệnh không có lách hoặc có nhiều lách nhỏ nhưng không có chức năng khiến người bệnh dễ nhiễm trùng, gặp các vấn đề về tim, phổi, ruột… Tim bên phải có khả năng do di truyền nên gia đình của những người này cũng nên được kiểm tra.

Trẻ có tim bên phải kèm theo dị tật tim bẩm sinh sẽ biểu hiện triệu chứng của dị tật tim như khò khè, thở khác thường, chậm lớn, hay bị nhiễm trùng hô hấp, tím da niêm… Bệnh tim bẩm sinh cần được chẩn đoán và điều trị phù hợp. Trẻ cũng có thể cần đến phẫu thuật để sửa chữa những vấn đề của các tạng trong bụng. Bên cạnh đó, nếu có thiểu sản lách thì cần dùng kháng sinh mỗi ngày để ngăn ngừa nhiễm trùng.

Người có tim bên phải và không kèm theo dị tật bẩm sinh nào khác thường có thể lao động, sinh hoạt như người bình thường, nhiều khi chỉ tình cờ biết mình có trái tim bên phải khi được khám tim, chụp X-quang ngực hay siêu âm tim. Những người này hoàn toàn có thể chung sống hoà bình và mạnh khoẻ với “trái tim lạc chỗ” của mình. Tuy nhiên, lưu ý là cần thông tin cho nhân viên y tế về tình trạng tim bên phải hay đảo ngược phủ tạng khi đi khám bệnh hoặc gặp tình huống cấp cứu để tránh bị chẩn đoán sai. Chẳng hạn ở người có đảo ngược phủ tạng, đau của viêm ruột thừa là đau bên hố chậu trái (thay vì hố chậu phải), đau của viêm túi mật ở hạ sườn trái (thay vì hạ sườn phải); đau thắt ngực do thiếu máu cơ tim ở người có tim bên phải thường lan sang tay phải (thay vì lan sang tay trái)…

Theo ThS.BS Ngô Bảo Khoa (SGTT.VN)