Vì sao người mua hàng online thích 'tiền trao cháo múc'?

Trong năm năm gần đây, thương mại điện tử (TMĐT) tăng trưởng với tốc độ 25-30% mỗi năm với tổng giá trị giao dịch TMĐT năm 2018 đạt 8 tỉ USD. Tuy nhiên có đến 7,76/8 tỉ USD người tiêu dùng sử dụng phương thức thanh toán bằng tiền mặt (COD). Theo đó việc thanh toán phi tiền mặt dường như vẫn chưa được người tiêu dùng quan tâm hoặc tin tưởng để lựa chọn.

Tiền trao cháo múc

Theo số liệu của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, hiện khoảng 90% người mua hàng qua mạng nhưng lại chọn thanh toán bằng tiền mặt. Chị Nguyễn Thy Hiền (quận Gò Vấp, TP.HCM) cho biết mua sắm online đem lại nhiều tiện lợi, tuy nhiên chị vẫn giữ thói quen thanh toán khi nhận hàng bởi "tiền trao- cháo múc" vẫn an toàn hơn.

"Mặc dù có thể thanh toán bằng hình thức thẻ ATM nhưng tôi lo sợ việc họ lấy tiền của mình mà không giao hàng, hoặc giao sai mà không cho đổi. Tôi nghĩ có hàng trả tiền vẫn minh bạch và an toàn hơn", chị Hiền bày tỏ.

Đồng quan điểm với chị Hiền, anh Nguyễn Thành Công ngụ tại quận Bình Tân, TPHCM cho biết ngoài những chỗ tin tưởng, còn lại khi mua hàng trực tuyến anh sẽ lựa chọn phương thức COD.

Anh cho hay: "Tôi đã từng bị lừa khi mua hàng trên mạng xã hội, khi chuyển khoản rồi nhưng mãi người đó không giao hàng. Khi hỏi lại thì bảo hết hàng, hẹn tới hẹn lui và gần một năm rồi tôi không nhận được hàng”.

Người dùng vẫn thích "tiền trao cháo múc" khi mua hàng trực tuyến. Ảnh: Thu Hà

Tuy nhiên nếu người tiêu dùng nghĩ rằng việc thanh toán COD là bảo vệ chính mình thì những người kinh doanh bán hàng online trên mạng xã hội và tại một sàn TMĐT hơn bốn năm nay, chị Thanh Hằng (ngụ tại quận 12, TP.HCM) cho biết một trong những ác mộng mà giới bán hàng online đối mặt chính là việc khách sử dụng dịch vụ giao hàng thu tiền hộ. 

Chị Hằng cho hay: "COD nhiều khi là nguyên nhân của rất nhiều lần khách bùng hàng hoặc nhận hàng chậm trễ. Đôi khi vì không liên hệ được cho khách nên hàng phải hồi lại shop. Rất vất vả cho người bán và người giao".

Tâm lý người dùng quyết định phương thức thanh toán

Không chỉ người bán nhỏ lẻ, những sàn TMĐT lớn ở VN cũng đang đầu tư giải quyết bài toán nâng cao tỉ lệ thanh toán phi tiền mặt để giảm tỷ lệ bỏ hàng, tiết kiệm thời gian giao- nhận, minh bạch tài chính.

Sàn TMĐT Lazada cho hay tỉ lệ thanh toán theo phương thức COD đang chiếm tỉ trọng cao tại sàn, và đây cũng là vấn đề chung của toàn ngành TMĐT. Lý giải nguyên nhân, đại diện sàn cho biết trở ngại chính là sử dụng tiền mặt đã trở thành một thói quen. 

Vị này lấy ví dụ tại siêu thị cũng có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh nhiều người theo thói quen rút tiền từ máy ATM để thanh toán, trong khi máy thanh toán thẻ được đặt ngay trên quầy hàng siêu thị. 

“Đối với TMĐT, người tiêu dùng lo lắng việc thanh toán thẻ phức tạp, khó theo dõi, không dễ dàng và trực quan như thanh toán tiền mặt. Thêm vào đó việc thanh toán phi tiền mặt như dùng thẻ hoặc ví điện tử gây tâm lý lo lắng về vấn đề bảo mật, sợ lộ số thẻ thì có thể bị mất tiền. Ngoài ra còn lý do người tiêu dùng chưa tin tưởng chất lượng hàng hóa, muốn thấy hàng mới trả tiền”, Lazada nhận định

Điều này được bà Vũ Thị Nhật Linh, Giám đốc Sàn Giao dịch Tiki đồng tình khi cho rằng lý do chính là sự tin tưởng. Theo bà một khi khách hàng đã tin tưởng thì họ sẽ lựa chọn phương thức thanh toán trước (thay vì COD) vì sự tiện lợi. Bà cũng cho hay hiện nay mức độ thanh toán phi tiền mặt tại Tiki rất khả quan, khi tỉ lệ này chiếm hơn 40%.

Song bà Nhật Linh cũng chỉ ra sự bất tiện khi thanh toán COD: "Hãy cứ tưởng tượng, khi nhận hàng mà không thanh toán trước thì chúng ta phải chuẩn bị sẵn tiền, với tiền nhỏ thì không sao nhưng số tiền lớn thì sẽ rất khác; rồi phải chờ đếm tiền, thối tiền... rất mất thời gian. Trong khi lợi thế của mua hàng trực tuyến là tiết kiệm thời gian".

Ngoài lý do thói quen, lòng tin của người tiêu dùng, ông Trần Tuấn Anh- Giám đốc điều hành Shopee Việt Nam còn nhận định do mức độ tiếp cận các phương thức thanh toán mới của người dùng còn nhiều hạn chế.

“Điều này đi cùng tâm lý người mua hàng lo lắng việc thu lại tiền khi muốn đổi, trả hoặc không nhận được hàng sau khi thanh toán trước đó sẽ mất quá nhiều thời gian, khiến thanh toán phi tiền mặt chưa phát triển”, ông Tuấn cho hay.

Trong khi đó, chia sẻ về rào cản của việc thanh toán phi tiền mặt phát triển chậm hơn so với sự tăng trưởng của TMĐT, đại diện Ngân hàng nhà nước, ông Phạm Tiến Dũng, Vụ trưởng Vụ Thanh toán phát biểu tại Tại Phiên hiến kế về phát triển Kinh tế số (nằm trong khuôn khổ Diễn đàn kinh tế tư nhân Việt Nam 2019- PV) cho rằng một vấn đề đang tồn tại trong TMĐT là lòng tin của khách hàng, dẫn đến việc họ ưa chuộng giao hàng COD.

"Những nền tảng thương mại điện tử bán hàng không đúng quảng cáo, không đúng mẫu mã yêu cầu khiến khách hàng không thực hiện thanh toán trước", ông Dũng nói. 

Thanh toán phi tiền mặt sẽ lên ngôi nếu…

Để giải quyết vấn đề này, theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính- ngân hàng độc lập cho biết cần có sự thay đổi từ người tiêu dùng lẫn người cung cấp dịch vụ, mà ở đây không chỉ các sàn TMĐT mà còn là các điểm mua sắm offline.

"Thực tế đầu vào (các cơ sở chấp nhận thanh toán phi tiền mặt-PV) của thanh toán tiền mặt như thẻ ngân hàng, ví điện tử, mã QP Code ở nước ta còn khá hạn chế. Chưa kể việc thanh toán không dùng tiền mặt còn có sự phân hóa ở nông thôn và thành thị, phân hóa giữa độ tuổi, cũng như mức thu nhập. Nếu muốn thay đổi thói quen tiêu dùng, trước hết phải mở rộng sự tiếp cận".

Thanh toán phi tiền mặt sẽ lên ngôi nếu hình thức này được phổ biến và có mặt rộng rãi trong các loại hình dịch vụ. Ảnh: Thu Hà

Đồng thời ông cũng cho rằng chính phủ cần đưa ra các chính sách cụ thể để khuyến khích doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng thanh toán phi tiền mặt. Chẳng hạn như chính sách thuế cho doanh nghiệp hay quy định về mức tiền lớn phải dùng thanh toán trực tuyến...

TS Trí Hiếu lấy ví dụ tại các nước phát triển như Mỹ, tỉ lệ thanh toán tiền mặt khi mua sắm rất thấp, song chính phủ vẫn tổ chức các chương trình như “Money Smart” (Đồng tiền thông minh-PV) để tuyên truyền về việc vì sao nên thanh toán phi tiền mặt.

“Tôi nghĩ đây cũng là điều mà chúng ta nên học hỏi. Tất nhiên sớm muộn việc thay đổi thói quen thanh toán từ tiền mặt sang phi tiền mặt tại Việt Nam sẽ diễn ra. Để làm được điều này phải làm sao để các kênh thanh toán không dùng tiền mặt thật thuận tiện, dễ sử dụng và trở thành thói quen khó bỏ của người dân”.

Hiện tại bản thân các sàn TMĐT cũng có các chính sách khuyến khích khách hàng thanh toán phi tiền mặt. Sàn TMĐT Shopee, Lazada cho biết họ đã và đang kết hợp với các ngân hàng và các tổ chức phát hành thẻ để thực hiện các chương trình khuyến mại kép hấp dẫn cho người tiêu dùng. Tức khuyến mại trên sàn và khuyến mại của ngân hàng khi thanh toán thẻ để thu hút việc thanh toán phi tiền mặt.

Bản thân các nhà đại bản lẻ trực tuyến này cũng tích cực truyền thông cho người tiêu dùng về các lợi ích của thanh toán thẻ như độ an toàn, chính xác và bảo mật cao, không mất phí rút tiền, tra soát dễ dàng. Hay đảm bảo chính sách đổi trả dễ dàng ngay cả khi thanh toán trực tuyến.