TAND TP Hà Nội vừa hoãn phiên tòa xét xử Phạm Thị Mai Vân về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản do bị cáo muốn mời thêm luật sư.
Vụ án được khởi tố từ năm 2013, tại Công ty CP Chứng khoán An Thành. Hai bản án sơ thẩm tuyên bị cáo có tội bị cấp phúc thẩm tuyên hủy, trong khi bị cáo cũng kêu oan từ đó đến nay. Bị cáo đã được tại ngoại từ lâu.
Lừa đảo hay vay tiền chơi chứng khoán?
Theo cáo trạng mới nhất của VKSND TP Hà Nội ban hành năm 2022, Mai Vân là kế toán trưởng Công ty CP Chứng khoán An Thành. Từ ngày 1-10-2009 đến 15-12-2010, Vân đã mượn tám tài khoản chứng khoán, tạo bút toán nộp tiền khống rồi thực hiện giao dịch. Công ty đã phải thanh toán các khoản tiền này qua Trung tâm Lưu ký chứng khoán, tổng số tiền là 4,2 tỉ đồng.
 |
Bị cáo Phạm Thị Mai Vân tại phiên xử phúc thẩm lần hai vào năm 2020. Ảnh: LT |
Sau khi bị công ty phát hiện, từ tháng 7-2011 đến tháng 5-2012, Vân đã trả lại 4 tỉ đồng… Trong khoảng thời gian này, tháng 4-2012, công ty tố cáo vụ việc với công an và tháng 1-2013 thì vụ án được khởi tố.
Năm 2015, TAND TP Hà Nội xét xử sơ thẩm, tuyên phạt bị cáo Vân tám năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (4,2 tỉ đồng). Bị cáo Vân kêu oan, cho rằng mình chỉ có quan hệ vay mượn với công ty. Việc trả lại tiền là theo nghĩa vụ vay mượn ấy chứ không phải thừa nhận đã lừa đảo.
Năm 2016, TAND Cấp cao tại Hà Nội tuyên hủy án sơ thẩm, yêu cầu điều tra lại. Năm 2019, TAND TP Hà Nội xử sơ thẩm lần hai vẫn tuyên bị cáo Vân phạm tội lừa đảo với mức án bảy năm tù.
Năm 2020, TAND Cấp cao tại Hà Nội xử phúc thẩm, tuyên hủy án sơ thẩm để điều tra lại…
Tại các phiên tòa, bị cáo Vân nhiều lần kêu oan, cho rằng chuỗi hành vi tạo bút toán khống, thực hiện giao dịch rồi công ty thanh toán tiền qua Trung tâm Lưu ký chứng khoán mà cơ quan công tố cáo buộc lừa đảo về bản chất là mua bán chứng khoán bằng tiền vay theo chính sách chung của công ty. Công ty quản lý toàn bộ chứng khoán mua được từ tiền vay và có quyền bán bất kỳ lúc nào để thu hồi gốc và lãi.
Bản án phúc thẩm lần hai đánh giá rằng cần làm rõ việc có khả năng công ty cho nhân viên vay tiền bởi giao dịch chứng khoán chỉ được thực hiện khi tài khoản có đủ tiền.
Khả năng công ty cho nhân viên vay tiền để giao dịch chứng khoán
Hai lần tòa phúc thẩm yêu cầu điều tra lại để làm rõ có hay không việc công ty cho nhân viên vay tiền chơi chứng khoán như Vân kêu oan. Bởi hồ sơ vụ án thể hiện có những trường hợp tài khoản chứng khoán do Vân quản lý không có tiền nhưng vẫn có thể đặt lệnh mua.
Ví dụ: Tài khoản đứng tên Trương Anh T, ngày 21-4-2010 đặt lệnh mua chứng khoán trị giá 648 triệu đồng nhưng trong tài khoản không có tiền; tài khoản Hoàng Thị Thanh M, ngày 3-6-2009 mua chứng khoán trị giá 256 triệu đồng, ngày 4-6-2009 mua chứng khoán 172 triệu đồng nhưng không có tiền…
Ngoài ra, lời khai của một số nhân viên khác xác nhận Công ty CP Chứng khoán An Thành có cho nhân viên vay tiền để chơi chứng khoán. Tài khoản không có tiền nhưng nếu vẫn nhập được lệnh để mua chứng khoán thì coi như công ty cho vay tiền. Sau đó các giao dịch chuyển tiền nội bộ đều được hạch toán nợ.
Về vấn đề này, bản án phúc thẩm lần hai đánh giá về nguyên tắc, giao dịch chứng khoán chỉ được thực hiện khi tài khoản có đủ tiền. Nhưng khi nhiều tài khoản không có tiền mà vẫn giao dịch thành công thì khả năng Công ty An Thành phải cho nhân viên vay tiền, giao dịch ấy mới thực hiện được. Đây là vấn đề mà cơ quan điều tra, VKS cần làm rõ, kể cả đối với những nhân viên khác của Công ty An Thành…•
Làm rõ việc xử lý các tài khoản “mượn” của khách hàng
Việc xác định có hay không chính sách cho nhân viên vay tiền để thực hiện các giao dịch chứng khoán là mấu chốt cần làm rõ. Đồng thời, quá trình giao dịch trên các tài khoản “mượn” của khách hàng khi có lãi và khi thua lỗ được xử lý ra sao (nếu có) cũng là một nội dung rất quan trọng.
Bởi lẽ việc giao dịch thông qua các tài khoản được diễn ra trong thời gian dài, khi tạo ra lợi nhuận thì được chia nhau; còn khi giao dịch lỗ và không hoàn trả ngay được thì quy kết là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản là điều bất hợp lý, dễ dẫn đến oan sai.
Ngoài ra, việc cấp tài khoản của công ty và tạo điều kiện cho nhân viên giao dịch như vậy để rồi dẫn đến hậu quả bị âm số tiền và đi đến quy kết, xác định tội danh lừa đảo chiếm đoạt tài sản (hay dấu hiệu của tội danh lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản) cũng là một điều đáng lưu ý.
Trong trường hợp công ty biết và chủ động cấp tài khoản (cũng như cho phép tài khoản được cấp này thực hiện không thông qua thủ tục thông thường về quản lý tài khoản chứng khoán) để thực hiện các giao dịch trước khi nộp tiền chính thức vào tài khoản của khách hàng, mà trong đó đã nhiều lần hoàn trả (cả gốc và lãi) và những lần thua lỗ không thể khắc phục hay hoàn trả ngay thì hoàn toàn có cơ sở để xác định đây là quan hệ dân sự về vay mượn theo chính sách của công ty, mà không phải là hành vi bị khởi tố.
Luật sư LÊ NGÔ TRUNG, Đoàn Luật sư TP.HCM
