Cần xác định rõ trách nhiệm trong thu hồi đất

Dành trọn ngày 5-11 để thảo luận về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp (HP) năm 1992, trong nhiều nội dung trọng đại liên quan đến vận mệnh quốc gia, vấn đề thu hồi đất đã thu hút khá nhiều ý kiến của các đại biểu quốc hội (ĐBQH). "Cử tri cho rằng xác định trách nhiệm là biện pháp hiệu quả nhất để hạn chế thu hồi, nâng cao hiệu quả quản lý sử dụng đất. Còn trách nhiệm mơ màng, lợi ích cá nhân thì rõ ràng, kết hợp với sự liên kết, cả nể, cầu an là nguyên nhân gốc tạo ra nghiệp buồn của thu hồi đất chứ không phải do mục đích và phạm vi thu hồi" - ĐB Phan Văn Tường, Thái Nguyên, nhấn mạnh.

Quyền sử dụng đất là quyền tài sản

Theo ĐB Bùi Mạnh Hùng (Bình Phước), tuy rằng trong văn bản chưa ghi nhưng thực chất quyền sử dụng đất (QSDĐ) hiện nay người dân đang sử dụng chính là quyền tài sản. "Người dân muốn có QSDĐ thì người ta phải bỏ tiền ra để mua, đó là tài sản. Tôi đề nghị HP cần khẳng định QSDĐ là quyền tài sản. Có như vậy mới công bằng và để làm cơ sở cho việc quy hoạch, thu hồi, giải tỏa, bồi thường theo đúng bản chất. Mặt khác, người sử dụng đất cũng phải có nghĩa vụ sử dụng khai thác có hiệu quả, không để đất bị hoang hóa, hư hại, đó là nghĩa vụ mà chủ sở hữu về đất đai đã giao cho người sử dụng" - ĐB Hùng nhấn mạnh.

Đại biểu Quốc hội thành phố Hồ Chí Minh, Trương Trọng Nghĩa phát biểu ý kiến. Ảnh: HTD

Trong điều kiện phát triển kinh tế nước ta hiện nay, nhiều ĐB tán đồng cần phải thu hồi đất vì lý do quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng. Tuy nhiên, nhiều ý kiến tỏ ra băn khoăn với việc thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế-xã hội (KTXH) dễ dẫn đến tình trạng thu hồi đất người đang sử dụng giao cho đại gia. Theo ĐB Hùng, việc thu hồi đất luôn luôn tạo ra sự xung đột về lợi ích của người sử dụng đất với Nhà nước, với các dự án. "Trong dự thảo đã dùng từ "thật cần thiết theo luật định" thể hiện được sự cân nhắc kỹ lưỡng. Song tôi vẫn còn băn khoăn về khái niệm "thật cần thiết". Thế nào là "thật cần thiết", cần thiết ở mức độ nào và ai sẽ xem xét mức độ cần thiết đó? Theo tôi, cần quy định rõ QH, HĐND cấp tỉnh là cơ quan đại diện cho nhân dân xem xét quyết định mức độ cần thiết thì sẽ cẩn trọng, có hiệu quả và khách quan hơn" - ĐB Hùng đề nghị.

Dân ám ảnh vì không ai chịu trách nhiệm

Nhìn nhận vấn đề thu hồi đất ở một góc độ khác, ĐB Phan Văn Tường (Thái Nguyên) phân tích: "Việc doanh nghiệp tự thỏa thuận dẫn đến người được hưởng lợi về việc bồi thường giá trị cao hơn gấp nhiều lần cũng có, người bị o ép bằng nhiều hình thức, biện pháp để giao đất cũng có. Nếu để tình trạng đó phổ biến kết hợp với quản lý lỏng lẻo thì gia tăng sự không công bằng và cản trở sự phát triển của xã hội".

ĐB này cho rằng vấn đề cần bổ sung trong việc thu hồi đất là hiệu quả và trách nhiệm. "Hầu hết các dự án thu hồi đất hầu như không hoàn thành các chỉ tiêu về xã hội, môi trường gây nên sự hoài nghi trong nhân dân, hoài nghi về mục đích, động cơ, năng lực. Sự hoài nghi là có cơ sở và nguy cơ hơn là từ hoài nghi con người trực tiếp sang hoài nghi nhà nước. Do vậy, nói về dự án thu hồi đất là ám ảnh tiêu cực xâm nhập vào nhân dân nhanh hơn, sớm hơn" - ĐB Tường cảnh báo.

Theo ĐB Tường, nghiên cứu một số báo cáo cho thấy thời gian qua rất ít người chịu trách nhiệm về việc thu hồi đất không hiệu quả. Nói cách khác, họ ký mà không chịu trách nhiệm hoặc đổ được trách nhiệm mà ký có lợi cho cá nhân dẫn đến ký không cẩn thận, ký không thận trọng. "Nếu xác lập trách nhiệm thì chắc chắn khác đi nhiều. Thu hồi đất không kèm theo xác định trách nhiệm trong từng công đoạn của Nhà nước và trách nhiệm của người được nhân dân ủy quyền thì các nguyên tắc và giải pháp khác chỉ là hình thức hoặc dần trở thành hình thức vì đất là lợi ích, tấc đất, tấc vàng" - ông Tường nhấn mạnh.

THU HẰNG