Sau khi nhiều thông tin phản ánh về thủ tục xuất khẩu 400.000 tấn gạo, chiều 17-4, Tổng cục Hải quan tiếp tục có thông tin về vấn đề này.
Theo Tổng cục Hải quan, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Công Thương đã làm việc với các đơn vị, trong đó có thành viên là Bộ Tài chính.
Tuy nhiên, thời gian cuộc họp chỉ có 1/2 ngày nên chưa thể đánh giá được tổng thể nguồn cung và tình hình xuất khẩu gạo theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng. Bộ Tài chính sau đó đã có hai lần tham gia ý kiến với Bộ Công Thương bằng hai công văn khác nhau.
Trong đó, Bộ Tài chính có đề nghị tiếp tục cho xuất khẩu gạo đối với gạo nếp, gạo đồ, gạo hữu cơ, gạo thơm; tạm dừng xuất khẩu loại gạo tẻ thường đến hết ngày 15-6 để đảm bảo mua đủ gạo dự trữ quốc gia.
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp đã được phê duyệt kết quả trúng thầu và thông báo kết quả trúng thầu nhưng có văn bản từ chối ký hợp đồng hoặc không đến ký hợp đồng với số lượng 160.300 tấn. Do vậy, Bộ Tài chính đề nghị chỉ cho phép xuất khẩu gạo đối với những doanh nghiệp đã trúng thầu với các cục Dự trữ nhà nước khu vực và phải ký hợp đồng giao hàng xong…
Bộ Tài chính cũng nêu rõ theo phương án điều hành nêu trong dự thảo của Bộ Công Thương cho thấy doanh nghiệp rất bị động trong quyết định phương án kinh doanh, thậm chí phải đền bù hợp đồng do không còn số lượng được xuất.
Do vậy, Bộ Tài chính đề xuất hai phương án. Thứ nhất, giao Hiệp hội Lương thực Việt Nam phân bổ chỉ tiêu xuất khẩu giữa các doanh nghiệp có sự giám sát của Bộ Công Thương. Thứ hai, giao Bộ Công Thương phân bổ hạn ngạch xuất khẩu gạo trong điều kiện dịch bệnh COVID-19.
“Tuy nhiên, các ý kiến nêu trên không được Bộ Công Thương tiếp thu” - Tổng cục Hải quan cho hay.
Tổng cục Hải quan thông tin chính thức về công tác quản lý tài chính đối với mặt hàng gạo. Ảnh: PLO
Công chức hải quan không can thiệp
Tổng cục Hải quan cũng cho biết Quyết định số 1106 của Bộ Công Thương (công bố hạn ngạch và nguyên tắc quản lý hạn ngạch 400.000 tấn gạo - PV) có hiệu lực kể từ 0 giờ ngày 11-4 nhưng tới thời điểm đó Tổng cục Hải quan chưa nhận được bản chính thức từ Bộ Công Thương.
Phải đến 9 giờ 30 sáng 11-4, Tổng cục Hải quan mới nhận được bản chụp do Bộ Công Thương gửi qua thư điện tử và đến ngày 13-4 mới nhận được bản chính thức.
Căn cứ nguyên tắc quản lý hạn ngạch trong quyết định nêu trên, Tổng cục Hải quan tiến hành thiết lập các chỉ tiêu thông tin trên Hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan (VNACCS) để tự động theo dõi trừ lùi số lượng gạo xuất khẩu trong hạn ngạch được phép xuất khẩu và áp dụng từ 0 giờ ngày 12-4.
Việc trừ lùi sẽ được hệ thống tự động thực hiện ngay sau khi người khai hải quan gửi thông tin tờ khai hải quan đến hệ thống theo nguyên tắc tờ khai hải quan đăng ký trước sẽ được trừ vào hạn ngạch xuất khẩu trước.
“Hệ thống sẽ tự động dừng tiếp nhận thông tin đăng ký tờ khai hải quan nếu số lượng đăng ký chạm mốc hạn ngạch được phép xuất khẩu (là 400.000 tấn), không có sự can thiệp của công chức hải quan” - Tổng cục Hải quan khẳng định.
Cũng theo cơ quan này, từ 0 giờ đến 6 giờ 15 ngày 12-4 đã có 38 doanh nghiệp đăng ký 519 tờ khai xuất khẩu, với số lượng gạo đã đăng ký tờ khai xuất khẩu 399.989,43 tấn, trong đó có một doanh nghiệp đã đăng ký xuất khẩu 102 tờ khai, với 96.234 tấn; hạn ngạch xuất khẩu gạo chỉ còn 10,57 tấn, vì vậy các doanh nghiệp tiếp tục đăng ký tờ khai xuất khẩu với số lượng lớn hơn 10,57 tấn thì không được hệ thống tiếp nhận.
Sau đó, có hai doanh nghiệp (trong đó một doanh nghiệp đã đăng ký tờ khai thời điểm trước đó) đăng ký hai tờ khai với số lượng ít hơn 10,57 tấn thì được hệ thống tiếp nhận.
Trong số 39 doanh nghiệp đăng ký xuất khẩu có bốn doanh nghiệp từ chối ký hợp đồng hoặc không đến ký hợp đồng bán gạo với Cục Dữ trữ nhà nước khu vực nhưng đã đăng ký xuất khẩu, cụ thể: Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc, Công ty CP XNK Thuận Minh, Công ty CP Mỹ Tường, Công ty TNHH Phát Tài.
Doanh nghiệp gặp khó vì hạn ngạch
Tổng cục Hải quan cũng cho rằng giai đoạn trước mắt và lâu dài, nhu cầu xuất khẩu gạo của các doanh nghiệp Việt Nam là rất lớn, với 257 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu, trong khi tổng lượng được xuất khẩu trong tháng 4-2020 chỉ là 400.000 tấn, điều này dẫn đến nhiều doanh nghiệp không thể đăng ký tờ khai xuất khẩu được.
Nếu quy định nguyên tắc quản lý hạn ngạch như hiện nay (nhất là hạn ngạch cấp theo tháng và doanh nghiệp nào đăng ký tờ khai trước thì được xuất khẩu trước đến khi hết hạn ngạch), doanh nghiệp sẽ bị động trong việc quyết định phương án kinh doanh, gặp nhiều rủi ro khi xuất khẩu, không dám ký trước hợp đồng với đối tác khi chưa biết chắc có được đăng ký để xuất khẩu không, trường hợp ký hợp đồng có thể phải bị phạt vì không giao hàng đúng hợp đồng và có thể chịu các chi phí khác liên quan đến lưu tàu, lưu container, hàng tồn kho,…
Những rủi ro trên cùng với việc không đăng ký được tờ khai xuất khẩu cũng gây ra bức xúc cho doanh nghiệp.
Tổng cục Hải quan kiến nghị Thủ tướng cho phép xuất khẩu các lô hàng gạo đã đưa vào cảng trước ngày 24-3 nhưng chưa đăng ký tờ khai hải quan trong tháng 4-2020 được xác nhận bởi doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh cảng, cơ quan hải quan (theo phản ánh của Hiệp hội Lương thực Việt Nam là 146.453 tấn). Số lượng gạo xuất khẩu sẽ trừ vào hạn ngạch xuất khẩu.
Về quản lý hạn ngạch trong giai đoạn phòng, chống dịch COVID-19, Thủ tướng phê duyệt số lượng gạo được phép xuất khẩu (không bao gồm gạo nếp) và định hướng lộ trình, tiến độ xuất khẩu; trên cơ sở đó, giao Bộ Công Thương lựa chọn phương án tối ưu để trình Thủ tướng phê duyệt.
Tổng cục Hải quan đưa ra hai phương án. Thứ nhất, giao Bộ Công Thương tổ chức bán đấu giá hạn ngạch xuất khẩu gạo (tương tự như việc đấu giá hạn ngạch nhập khẩu đường đã và đang được Bộ Công Thương triển khai).
Thứ hai, giao Bộ Công Thương phân bổ hạn ngạch xuất khẩu gạo cho các doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện kinh doanh gạo theo quy định tại Nghị định số 107/2018. Khi ban hành quyết định phân bổ hạn ngạch xuất khẩu, Bộ Công Thương cần thống nhất với Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) về thời điểm bắt đầu áp dụng để thông báo công khai cho các doanh nghiệp biết, thực hiện.
| Làm rõ có hay không việc trục lợi chính sách Đáng chú ý, Tổng cục Hải quan kiến nghị Thủ tướng giao cơ quan chức năng tiến hành điều tra, xác minh, làm rõ các tổ chức, cá nhân có liên quan không thực hiện nghiêm Nghị định số 107/2018, chỉ đạo của Thủ tướng tại Thông báo số 121 ngày 23-3 và Công văn số 2827 ngày 10-4, có hay không dấu hiệu trục lợi từ chính sách quản lý hạn ngạch xuất khẩu gạo để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật. |
