Luật Công nghiệp Công nghệ số sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1-1-2026, thiết lập lại các tiêu chuẩn về vốn đầu tư, cơ chế thuế và quy định nhập khẩu thiết bị, tạo ra hành lang thông thoáng chưa từng có cho các nhà đầu tư công nghệ.
Đây là những thông tin vừa được giới thiệu tại Hội thảo "Xây dựng chính sách và giải pháp thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam" do Cục Công nghiệp CNTT (Bộ KH&CN), Sở KH&CN TP.HCM và SUN Edu tổ chức, diễn ra tại SIHUB vào ngày 17-12.
Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM, cho biết: “Thủ tướng Chính phủ đã ban hành một chiến lược phát triển mới, nhấn mạnh tầm quan trọng của KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đặc biệt, dữ liệu và vi mạch bán dẫn được xem là nguồn lực thiết yếu cho sự phát triển sắp tới.
TP cam kết sẽ tạo điều kiện tốt nhất cho các nhà đầu tư, đồng thời nâng cao chất lượng sống, xây dựng các khu đô thị thông minh và cải thiện hạ tầng y tế, giáo dục để thu hút chuyên gia và nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới”.
Cú hích từ việc hạ thấp "hàng rào" vốn
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó cục trưởng tập sự Cục Công nghiệp CNTT, Bộ KH&CN cho biết, trước đây, để tiếp cận được mức ưu đãi đầu tư đặc biệt, các dự án thường phải chịu áp lực về quy mô vốn rất lớn, điều này vô hình trung chỉ phù hợp với các "gã khổng lồ" quốc tế mà bỏ quên một lực lượng doanh nghiệp công nghệ tầm trung năng động, đặc biệt là các công ty thiết kế chip (fabless) vốn dựa nhiều vào chất xám hơn là tài sản cố định.
Tuy nhiên, Luật Công nghiệp Công nghệ số đã điều chỉnh "hàng rào" này xuống mức thực tế hơn. Cụ thể, các dự án đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn chỉ cần đạt quy mô vốn từ 6.000 tỉ đồng là đã đủ điều kiện để kích hoạt gói cơ chế ưu đãi đặc biệt.
Việc điều chỉnh này ngay lập tức mang lại lợi thế tài chính cho các nhà đầu tư. Khi đáp ứng điều kiện trên, doanh nghiệp sẽ được miễn hoàn toàn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 4 năm đầu tiên, và tiếp tục được giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo.
Chính sách này được giới chuyên môn đánh giá là động lực để các công ty chuyển dịch từ gia công đơn thuần sang làm chủ công nghệ lõi. Ngoài ra, việc miễn tiền thuê đất và thuê mặt nước trong suốt thời gian thực hiện dự án cũng giúp giảm đáng kể gánh nặng chi phí đầu tư ban đầu.
Lời giải cho bài toán thiết bị cũ và nhân sự
Bên cạnh câu chuyện về vốn, một trong những nội dung được thảo luận sôi nổi nhất tại hội thảo là quy định về nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng.
Đây là vấn đề kỹ thuật đối với nhiều nhà máy, bởi trong ngành bán dẫn, các thiết bị sản xuất chip thường có giá trị cực lớn và vòng đời công nghệ thay đổi nhanh. Việc tận dụng các dây chuyền cũ từ các thị trường đã phát triển là một chiến lược tối ưu chi phí phổ biến, nhưng thường vấp phải các quy định nhập khẩu ngặt nghèo về môi trường và chất lượng.
Để tháo gỡ nút thắt này, Thông tư 30/2025/TT-BKHCN đã được ban hành, cho phép nhập khẩu dây chuyền công nghệ, máy móc, thiết bị đã qua sử dụng phục vụ sản xuất, lắp ráp và kiểm thử vật liệu bán dẫn với điều kiện tuổi thiết bị không quá 20 năm.
Về mặt kỹ thuật, các máy móc này phải đảm bảo hiệu suất còn lại đạt từ 85% trở lên so với thiết kế ban đầu và mức tiêu hao nguyên, nhiên, vật liệu, năng lượng không vượt quá 15% so với thiết kế.
Đặc biệt, một điểm sáng trong chính sách mới được Cục Công nghiệp CNTT nhấn mạnh là cơ chế "miễn trừ" dành cho giáo dục và nghiên cứu. Các thiết bị máy móc đã qua sử dụng nếu nhập khẩu chỉ để phục vụ mục đích nghiên cứu khoa học (R&D) hoặc đào tạo, giảng dạy sẽ không bị giới hạn bởi các tiêu chí về tuổi thiết bị và hiệu suất nêu trên.
Quy định này đã mở đường cho các trường đại học và viện nghiên cứu trong việc tiếp nhận các thiết bị chuyển giao, tài trợ từ doanh nghiệp, giải quyết tình trạng "dạy chay, học chay" do thiếu trang thiết bị thực hành đắt đỏ.
Ông Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên BCH TW Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, chia sẻ: “Nếu muốn phát triển công nghiệp bán dẫn, Việt Nam không thể đi theo cách làm ngắn hạn hay phong trào, mà phải có một chiến lược bài bản, lâu dài, xác định đúng vị trí của mình trong chuỗi giá trị toàn cầu. Điều quan trọng là lựa chọn những phân khúc mà Việt Nam có lợi thế và có thể tham gia một cách thực chất, bền vững.
Trong đó, nguồn nhân lực chất lượng cao chính là yếu tố then chốt nhưng cũng là điểm nghẽn lớn nhất hiện nay, đòi hỏi sự gắn kết chặt chẽ hơn nữa giữa nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp, cùng với việc thu hút các chuyên gia quốc tế và người Việt Nam ở nước ngoài tham gia đào tạo, chuyển giao công nghệ”.
Nhân sự chất lượng cao trong ngành bán dẫn, bao gồm cả người nước ngoài, sẽ được miễn giấy phép lao động và cấp thị thực có thời hạn 5 năm. Áp dụng đồng thời cho vợ hoặc chồng và con dưới 18 tuổi của chuyên gia, đại diện Cục CNTT nhấn mạnh.
Mô hình đào tạo thực chiến
Tại hội thảo, TS. Lưu Huê Tiến, Tổng Giám đốc SUN Edu, đã thẳng thắn chỉ ra điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là sự lệch pha giữa đào tạo và nhu cầu thực tế.
Sinh viên ra trường dù có bằng cấp nhưng doanh nghiệp vẫn phải mất nhiều tháng, thậm chí cả năm để đào tạo lại quy trình vận hành máy móc.
Từ thực tế đó, SUN Edu đã phối hợp với AMD để triển khai mô hình đào tạo theo đơn đặt hàng. Thay vì nhà trường tự xây dựng chương trình, doanh nghiệp sẽ tham gia ngay từ đầu vào việc thiết kế nội dung giảng dạy và chuẩn đầu ra. Quan trọng hơn, đội ngũ giảng viên không chỉ là các giáo sư trên giảng đường mà còn bao gồm các kỹ sư trưởng, chuyên gia đang làm việc trực tiếp tại các nhà máy.
Cơ chế tài chính cũng được đề xuất chuyển dịch sang mô hình đồng tài trợ ba bên, bao gồm Nhà nước, Doanh nghiệp và Nhà trường, giúp giảm áp lực học phí cho người học và chi phí đầu tư phòng lab cho nhà trường.
Triển vọng từ chuỗi liên kết vùng và xu hướng công nghệ
Về phía địa phương, Sở KH&CN TP.HCM đưa ra ý tưởng mô hình HCM+ nhằm liên kết TP.HCM với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Sự liên kết này sẽ tận dụng thế mạnh về hạ tầng, logistics và nguồn nhân lực của cả ba địa phương để hình thành một cực tăng trưởng công nghiệp bán dẫn tại khu vực phía Nam.
Đại diện Tập đoàn bán dẫn Synopsys nhận định, ngành bán dẫn đang bước vào kỷ nguyên tái cấu trúc kỹ thuật (Re-engineering Engineering) với sự dẫn dắt của AI. Khi các định luật vật lý truyền thống về thu nhỏ chip dần đạt giới hạn, thế giới đang chuyển sang công nghệ thiết kế đa chip (Multi-Die Systems) và đóng gói tiên tiến.
Với lực lượng khoảng 7.000 kỹ sư thiết kế hiện có và hệ thống chính sách mới cởi mở, Việt Nam hoàn toàn có cơ hội bắt kịp làn sóng này nếu tập trung đúng vào các phân khúc giá trị gia tăng cao như thiết kế và đóng gói kiểm thử.
Nhìn chung, với khung pháp lý đã hoàn thiện, Việt Nam đang đứng trước cơ hội để hiện thực hóa khát vọng ghi tên vào bản đồ công nghệ bán dẫn toàn cầu.
Tăng tốc bán dẫn nhờ chính sách và nguồn lực Nhà nước
Ông Bùi Hoàng Phương, Thứ trưởng Bộ KH&CN cho biết, Việt Nam hiện đã thu hút được nhiều tập đoàn bán dẫn lớn như Intel, Amkor… Đây cũng là lợi thế để đưa nước ta trở thành trung tâm bán dẫn trong khu vực.
Hiện tại, Bộ KH&CN đã từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý để thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn. Nhà nước cũng ưu tiên bố trí nguồn lực, ngân sách cho các đề tài, nghiên cứu để phát triển các ngành công nghiệp cao.
Dưới đây là một số hình ảnh tại hội thảo:
