Những năm qua, quan hệ giữa Việt Nam (VN) và Mỹ đã phát triển rất mạnh mẽ cả về thương mại, chính trị và an ninh, quốc phòng. Trước hết, phải nhắc tới chuyến thăm Mỹ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng vào tháng 7-2015. Sự kiện Tổng thống Mỹ Barack Obama tiếp Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Nhà Trắng theo nghi thức tiếp một nguyên thủ quốc gia đã gửi một thông điệp mạnh mẽ rằng Mỹ tôn trọng thể chế chính trị tại VN. Cùng với chuyến thăm VN của Tổng thống Mỹ Barack Obama một năm sau đó, quan hệ Việt - Mỹ đã được nâng lên một tầm cao mới.
Những tiến bộ vượt bậc
Cần phải nhấn mạnh rằng quan hệ kinh tế Việt - Mỹ đã có những tiến bộ vượt bậc trong suốt nhiều năm qua. Sau 27 năm bình thường hóa quan hệ giữa hai nước, từ năm 1995 đến 2021, kim ngạch thương mại giữa hai nước đã tăng gần 250 lần, từ 450 triệu USD lên hơn 111 tỉ USD năm 2021. Mỹ là đối tác thương mại lớn thứ hai của VN nhưng lại là đối tác thứ nhất về lượng hàng hóa mà VN xuất khẩu sang. Trong chiều ngược lại, VN là đối tác thương mại lớn thứ chín của Mỹ. Mỹ luôn giữ vị trí là một trong những đối tác có đầu tư lớn nhất tại VN, với gần 1.150 dự án đang hoạt động. Trong đại dịch COVID-19, VN đã nhận gần 40 triệu liều vaccine từ Mỹ. Chính sự giúp đỡ hào phóng của Mỹ đã đóng góp rất lớn để VN vượt qua đại dịch.
 |
Lãnh đạo Bộ Y tế, Bộ Ngoại giao tiếp nhận lô vaccine Mỹ viện trợ qua cơ chế COVAX. |
Về mặt ngoại giao, do hai nước có quyền lợi song trùng là đảm bảo sự thực thi của luật pháp quốc tế, tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông nên Mỹ cũng đã có rất nhiều hành động thực tế ủng hộ quan điểm của VN trên nhiều diễn đàn quốc tế. Các tàu chiến Mỹ đã nhiều lần thăm VN và Mỹ cũng đã nâng cấp quan hệ quốc phòng giữa hai nước. Các tàu tuần duyên mà Mỹ chuyển giao cho VN đã phát huy tác dụng, giúp VN bảo vệ tốt hơn vùng biển quốc gia.
111
tỉ USD là kim ngạch thương mại song giữa VN và Mỹ đạt được trong năm 2021, tăng gần 21 tỉ USD so với năm 2020. Mỹ cũng là nhà đầu tư lớn tại VN, với 1.135 dự án có tổng vốn đăng ký hơn 10 tỉ USD, đứng thứ 11/141 trong số các nước và vùng lãnh thổ có FDI tại VN.
Triển vọng hợp tác rất lớn
Trong bối cảnh như vậy, chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Mỹ sẽ giúp làm sâu sắc quan hệ đối tác toàn diện giữa VN và Mỹ, quan hệ VN và Mỹ sẽ được nâng lên một tầm cao mới, vì lợi ích của mỗi nước và cả hai nước.
Theo đó, triển vọng hợp tác kinh tế song phương Mỹ - Việt là rất lớn. Ngoài những lĩnh vực hợp tác kinh tế song phương trong thời gian vừa qua, hiện tại có những vấn đề mà VN và Mỹ đều rất quan tâm. Tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của LHQ (COP 26) vừa qua, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tuyên bố VN sẽ đạt mức không phát thải ròng vào năm 2050. Để đạt được điều đó, cần những tiến bộ đột phá trong công nghệ, đặc biệt là công nghệ sản xuất năng lượng. Do vậy, rất có thể những trao đổi về biến đổi khí hậu và công nghệ mới, sạch hơn sẽ là một trong những chủ đề quan trọng được đối thoại trong chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính.
Ngoài ra, nền kinh tế số là một lĩnh vực mà hiện tại VN cũng đang rất mong muốn phát triển thành một ngành kinh tế mạnh; và Mỹ là quốc gia mạnh nhất thế giới về lĩnh vực này. Như vậy, nền kinh tế số sẽ là một trong những lĩnh vực có triển vọng hợp tác lớn nhất trong hợp tác kinh tế song phương Mỹ - Việt.
ĐỖ THIỆNghi
Không rơi vào “vòng xoáy” mâu thuẫn nước lớn
VN trước đây luôn nhất quán quan điểm “3 không” và hiện nay đã nâng thành “4 không” trong chính sách quốc phòng. Việc nâng cấp này là một điểm rất mới trong chính sách quốc phòng của VN, thể hiện một tầm nhìn mới đối với phương châm “dĩ bất biến ứng vạn biến” trong bối cảnh tình hình quốc tế có cực kỳ nhiều biến động.
Đặc biệt, quan điểm “không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế” là rất cần thiết để đảm bảo hòa bình, ổn định, sự tuân thủ luật pháp quốc tế của các nước.
 |
Thế giới ngày nay đã cho phép bất kỳ nước nào, dù là quốc gia nhỏ hơn và yếu hơn, có thể bảo vệ chủ quyền, các quyền và lợi ích chính đáng của mình, miễn là họ có chính nghĩa và có nhiều bạn bè chính nghĩa ủng hộ. Muốn có chính nghĩa, bản thân quốc gia đó phải tôn trọng luật pháp quốc tế, lấy luật pháp quốc tế làm nền tảng để xây dựng các quan hệ đối ngoại của mình. Ngoài ra, quốc gia đó phải có sức mạnh kinh tế và quân sự nhất định, có nhiều bạn bè quốc tế.
Trong những năm qua, VN đã kiên trì chính sách đấu tranh bảo vệ chủ quyền, các quyền và lợi ích quốc gia một cách hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế. VN cũng chủ trương là bạn, là đối tác tin cậy của các quốc gia, vùng lãnh thổ không phân biệt chế độ chính trị. VN đang là một nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng thuộc loại cao nhất thế giới với tốc độ xóa đói giảm nghèo là hình mẫu cho nhiều nước học tập. Chính một nền kinh tế mở và mạnh mẽ cũng sẽ giúp VN có nhiều bè bạn. Nền quốc phòng VN cũng đang được đầu tư phát triển mạnh mẽ.
Bằng cách kiên trì những chính sách ngoại giao, quốc phòng và phát triển kinh tế nêu trên, chắc chắn VN sẽ không bị vướng vào vòng xoáy đối đầu của các nước lớn mà vẫn đảm bảo được sự ủng hộ hợp lý, chính đáng từ cộng đồng quốc tế, góp phần bảo vệ lợi ích quốc gia.
PGS-TS VŨ THANH CA
(*) PGS-TS Vũ Thanh Ca nguyên là vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế và khoa học công nghệ, Tổng cục Biển và Hải đảo VN; hiện nay là giảng viên cao cấp ĐH Tài nguyên và Môi trường Hà Nội.
