Có thể nói, cùng với những điểm mới, tiến bộ của dự thảo BLTTHS (sửa đổi) thể hiện trong chương VII mới về bào chữa và bảo vệ quyền lợi, đây là cơ sở pháp lý và thực tiễn hướng đến việc bảo đảm quyền bào chữa, nhờ LS hoặc người khác bào chữa như là một trong những quyền và tự do cơ bản của con người đã được ghi nhận trang trọng trong Hiến pháp mới 2013.
Giới LS tha thiết mong muốn và tin tưởng rất nhiều vào tấm lòng, sự chia sẻ và ủng hộ của các vị đại biểu Quốc hội sẽ cân nhắc xem xét biểu quyết, chấp nhận đề nghị mang tính đột phá về cải cách tư pháp, tháo gỡ các rào cản về thủ tục hành chính, hạn chế quyền hiến định nói trên.
Liên quan vấn đề về thủ tục cấp GCNBC, bên cạnh khó khăn xuất phát từ cơ chế xin-cho lưu cữu trong thủ tục tố tụng bấy lâu nay, còn một vướng mắc rất lớn là Quốc hội mới thông qua Luật LS sửa đổi năm 2012, cũng như Nghị quyết 03 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao, Thông tư số 70 của bộ trưởng Bộ Công an vẫn duy trì thủ tục cấp GCNBC. Đó là chưa kể những vướng mắc trong thực tiễn do nhận thức và địa vị tố tụng chênh lệch, không bình đẳng trong việc thực hiện các chức năng cơ bản của TTHS.
Chúng tôi nhận thức việc đề nghị bãi bỏ tận gốc thủ tục mang tính chất hành chính, tạo điều kiện cho LS tham gia qua tất cả giai đoạn tố tụng là một nét son trong lịch sử lập pháp TTHS nước nhà. Thông qua việc thực hiện chức năng xã hội của mình, đội ngũ LS sẽ là công cụ hữu hiệu bảo vệ pháp luật, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm và vi phạm pháp luật. Việc bãi bỏ thủ tục cấp GCNBC hay giấy đăng ký cũng là cơ hội nâng cao vị thế và bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của LS trong đời sống và trong hoạt động tố tụng, gia tăng phạm vi, quyền hạn, trách nhiệm của LS trong quá trình TTHS.
Về cách thức tham gia cụ thể, liên đoàn đã kiến nghị và xây dựng chi tiết thể thức tham gia tố tụng bằng cách khi có yêu cầu của khách hàng hoặc của các cơ quan tiến hành tố tụng (THTT), LS chỉ cần xuất trình thẻ LS và giấy yêu cầu của khách hàng (kể cả thân nhân của họ), liên hệ cơ quan THTT để cập nhật thủ tục vào sổ thụ lý hoặc đăng ký. Trên cơ sở đó, ngay lập tức cơ quan THTT có trách nhiệm thông báo gửi đến nhà tạm giữ, trại tạm giam về tư cách tham gia tố tụng của LS và khi đến làm việc với người bị bắt, tạm giữ, tạm giam, LS chỉ cần trình thẻ LS cho cơ quan giam giữ đề nghị trích xuất làm việc trong giờ hành chính. Tư cách tham gia tố tụng có hiệu lực cho tất cả giai đoạn tố tụng, trừ trường hợp khách hàng từ chối hoặc thuộc trường hợp pháp luật quy định không được bào chữa, bảo vệ quyền lợi trong TTHS.
LS PHAN TRUNG HOÀI, Phó Chủ tịch Liên đoàn LS Việt Nam
