Tránh xử án treo tùy tiện

Theo nhiều chuyên gia, chế định về án treo rất ưu việt nhưng vấn đề là làm sao để hạn chế việc áp dụng tùy tiện?

Thẩm phán Phạm Công Hùng, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM, khẳng định án treo là một chế định nhân đạo và ưu việt, có tác dụng giáo dục tích cực. Bên cạnh sự trừng trị đặt ra trong luật còn có sự giáo dục, bên cạnh việc xử lý còn là việc khoan hồng đối với những trường hợp nhất thời phạm tội, tội ít nghiêm trọng…

Khoan hồng là điều tiến bộ

Ông Hùng dẫn chứng một số trường hợp đáng để cho hưởng án treo: Một nam học sinh 17 tuổi do phải lo việc trong nhà, sợ trễ giờ thi tốt nghiệp phổ thông trung học nên chạy xe máy đến trường dù em không có bằng lái xe. Trên đường đi, em gây tai nạn đâm vào một cụ già. Em đã bỏ thi, đưa cụ già đến bệnh viện và chăm sóc những ngày sau đó nhưng do sức khỏe yếu, nạn nhân không qua khỏi. Hay chuyện một người anh (có nhân thân tốt) chở em đi trên đường, do lách tránh xe tải nên ngã gây tai nạn làm người em tử vong do mất nhiều máu.

“Trong trường hợp của em học sinh, liệu xử em vài năm tù có thỏa đáng? Cho em được hưởng án treo để có điều kiện tiếp tục đến trường là giải pháp tốt hơn cả. Tương tự, một người mẹ già vừa mất con, nay làm cụ thêm đau đớn vì phải tiễn đứa con còn lại vào tù, liệu có tàn nhẫn? Sau không cho bị cáo được hưởng án treo để có điều kiện cận kề bên mẹ cùng nhau vượt qua nỗi đau mất người thân?” - ông Hùng kết luận.

Cho hưởng án treo sai luật dễ dẫn đến cách nhìn nhận rằng có tiêu cực xảy ra, tạo hình ảnh không tốt cho các cơ quan tố tụng. Ảnh minh họa: HTD

Đồng tình, kiểm sát viên Nguyễn Thanh Sơn, Viện Phúc thẩm III kể thực tế có những vụ án mà bị cáo có hoàn cảnh cực kỳ khó khăn như một người mẹ không có tiền mua thuốc cho con đang bệnh, túng quẫn đã nhất thời lấy trộm tiền của ai đó. Người mẹ này chỉ nhất thời phạm tội thì tòa cũng nên mở đường cho bà được hưởng án treo. “Tôi không đồng tình với ý kiến nên loại bỏ chế định án treo. Chế định này thể hiện rõ tính nhân đạo và ưu việt của pháp luật. Nhờ thế, nó mới có thể tồn tại trong một thời gian dài, được BLHS thừa nhận” - ông Sơn khẳng định.

Nhưng cần vận dụng cho đúng

Đề cao chế định về án treo, thẩm phán Hùng cũng phê phán các trường hợp cho hưởng án treo sai luật của các tòa địa phương, nhất là tòa cấp huyện. Theo ông Hùng, cho hưởng án treo sai luật dễ dẫn đến cách nhìn nhận rằng có tiêu cực xảy ra, tạo hình ảnh không tốt cho các cơ quan tố tụng.

Loại trừ chuyện thẩm phán tiêu cực, ông Hùng cho rằng: “Chúng ta cần có cái nhìn toàn diện, đừng nghĩ rằng cứ cho hưởng án treo là có vấn đề. Điều này rất nguy hiểm bởi là nguyên nhân dẫn đến thẩm phán vô cảm. Thẩm phán cũng là con người, suy nghĩ của họ cũng chịu sự chi phối từ cách nhìn của dư luận, của cấp trên. Sức ép tâm lý sẽ làm cho họ không dám khoan hồng đối với những trường hợp đáng được cho hưởng án treo”.

Nhìn nhận thêm, kiểm sát viên Nguyễn Thanh Sơn cho rằng việc hiện nay có tình trạng áp dụng án treo tùy tiện còn do quy định về án treo của BLHS vẫn chưa thật sự hoàn thiện, cụ thể. Chẳng hạn, luật còn có những điểm mang tính chủ quan như tại Điều 60: “Nếu xét thấy không cần thiết phải bắt chấp hành hình phạt tù thì tòa án cho hưởng án treo”. Luật thì phải rõ ràng, không thể nói “nếu”. Sự thiếu rõ ràng dẫn đến sự vận dụng và áp dụng không thống nhất, tùy tiện.

Ông Sơn đề xuất bổ sung Điều 60 BLHS là án treo chỉ áp dụng cho loại tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, người phạm tội phải không có tiền án, tiền sự, có ít nhất từ hai tình tiết giảm nhẹ ở khoản 1 Điều 46 BLHS. Đặc biệt, loại tội được áp dụng tại thời điểm xét xử xảy ra ít hơn hoặc bằng so với cùng kỳ năm trước tại địa phương...

HOÀNG YẾN