Du khách về miền Tây bây giờ mà không thưởng thức đặc sản của Hậu Giang - bưởi Năm Roi - là điều rất thiếu sót.
Bưởi hình hồ lô.
Về cái tên “bưởi Năm Roi” có nhiều giai thoại nhưng đến nay giả thiết ngồ ngộ được nhiều người biết đến là câu chuyện của ông Trần Văn Bưởi (1918-1990), người làng Mái Dầm nay thuộc xã Phú Hữu A, huyện Châu Thành, Hậu Giang. Sinh thời ông Bưởi làm nghề buôn bán trên sông. Một tối, ông ngủ lại trên ghe bầu ở Tân Châu (vùng Châu Đốc thuộc tỉnh An Giang thời Pháp thuộc) thì vô tình nhặt được một trái cây trên sông. Trái cây da có màu xanh, ruột màu đỏ vàng. Xé ra nếm thử thấy vị ngon, mọng nước, ông lấy hạt mang về Phú Hữu trồng thử và phát triển đến nay. Sau khi giống bưởi này được phổ biến, người các nơi khác cũng đến xin cây giống về trồng.
Vì sợ con cháu trong nhà hái trái làm mất giống cây quý nên ông răn đe “Ai hái trái cây của ông là phải bị đánh đòn bằng năm roi mây”. Từ đó giống bưởi này có tên gọi. Ngày nay bưởi Năm Roi được trồng nhiều nhất ở Phú Hữu (Châu Thành, Hậu Giang) và huyện Bình Minh (Vĩnh Long).
Theo các chuyên gia về nông nghiệp, bưởi Năm Roi ít bị sâu bệnh, trái ngọt và to. Ngày nay bằng nhiều biện pháp khoa học kỹ thuật tiên tiến, người nông dân có thể cho trái quanh năm, thu nhập khá ổn định, nhẹ công chăm sóc, đầu ra sản phẩm dễ dàng, thường không bị “dội chợ”. Chị Lê Thị Thu, ấp Phú Trí A, xã Phú Hữu, hiện đang trồng đến 6.000 m2 bưởi Năm Roi, cho biết: “Đây là thương hiệu của quê tôi, nhờ nó mà nông dân chúng tôi có đời sống khấm khá hơn trước rất nhiều…”.
Loại bưởi Năm Roi có trái tập trung ở thân cây, da sần màu hơi vàng, cuống trái lớn, múi bưởi khi chín rất đầy đặn, không hạt, màu vàng mỡ gà, không đắng, không the, vị ngọt dịu. Người dân nơi đây còn sản xuất loại rượu bưởi thơm ngon, rất được ưa chuộng. Hiện nay sản lượng bưởi cả xã đạt trên 85.00 tấn/năm. Bình quân mỗi cây cho thu hoạch trên 210 trái/năm. Ưu điểm của bưởi Năm Roi Phú Hữu là trồng tập trung, dễ đầu tư kỹ thuật tạo nguồn trái chất lượng cao cho các doanh nghiệp làm hàng xuất khẩu hoặc tiêu thụ nội địa.
Những năm gần đây, nhiều nông dân Phú Hữu còn sáng tạo hơn trong việc thay đổi hình dáng trái bưởi: tạo hình hồ lô rất đẹp mắt, giá bán rất cao, xuất khẩu mạnh. Người đầu tiên thực hiện sáng kiến này là ông Võ Trung Thành, ấp Phú Trí A. Năm 2007 ông tiến hành thử vài chục trái, kết quả chỉ có một vài trái đạt yêu cầu. Ông tiếp tục mày mò nghiên cứu và khắc phục dần những điểm yếu của kỹ thuật tạo hình. Năm 2008 ông mang sản phẩm của mình đi thi trái cây ngon tại Hội chợ quốc tế Cần Thơ và đạt được Giải trái cây có mẫu mã sáng tạo. Chưa dừng lại ở nghệ thuật tạo hình, ông Thành cùng các thành viên khác ở CLB ấp Phú Trí còn đăng ký tham gia vào mô hình trồng bưởi theo quy trình VIETGAP và đạt cùng lúc hai mục tiêu là tạo ra sản phẩm trái cây sạch và khẳng định được giá trị trái bưởi Năm Roi của vùng đất quê mình.
Thời gian tới nông dân Phú Hữu còn dự định tạo hình nghệ thuật bưởi Năm Roi hình vuông, trên bề mặt lộ hình bức tranh, bước đầu đang có những tín hiệu khả quan.
Đi trên quê bưởi Năm Roi Phú Hữu, du khách sẽ đắm say trong hương bưởi thơm lừng, bất ngờ trước những cánh vườn bưởi bạt ngàn xanh thẳm trái, trĩu nặng cành…
TÔ PHỤC HƯNG
