Chuyên gia Aaron L. Connelly ở Viện Lowy về Chính sách quốc tế nhận xét như trên trên trang web của Tổ chức Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á (thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế của Mỹ).
Ông Aaron L. Connelly ghi nhận Indonesia lâu nay luôn tìm cách tránh bày tỏ thái độ liên kết trong các cuộc so kè giữa các cường quốc. Trong lúc Trung Quốc ra sức áp đặt yêu sách chủ quyền ở biển Đông vốn bị Mỹ phản đối vì thiếu cơ sở pháp lý, Indonesia đã chọn giải pháp đứng ngoài cuộc và đóng vai trò “trung gian trung thực” giữa các bên tranh chấp.
Dù vậy, cách tiếp cận trên khó trụ vững. Hành động giải cứu tàu cá của tàu hải cảnh Trung Quốc đã chứng minh một cách kịch tính nhất điều mà Indonesia lâu nay lo sợ. Đó là yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh ở biển Đông xâm phạm trực tiếp quyền lợi của Indonesia.
Bắc Kinh không “nhận vơ” quần đảo Natuna của Indonesia nhưng có chồng lấn giữa “đường chín đoạn” do Trung Quốc tự vạch ở biển Đông với vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia.
Cuộc đối đầu cuối tuần trước xảy ra đúng thời điểm quan trọng khi Ủy ban Điều phối chính trị, luật pháp và an ninh của Indonesia lần đầu tiên rà soát lại chính sách về biển Đông nhằm giải quyết các quan điểm khác biệt trong nội bộ chính quyền của Tổng thống Widodo.
Trừ phi Jakarta và Bắc Kinh sớm đi đến dàn xếp nhằm giữ thể diện cho đôi bên, qua sự cố ngày 20-3, Indonesia có thể đẩy công việc rà soát chính sách biển Đông theo hướng cứng rắn hơn bất chấp rủi ro sẽ ảnh hưởng đến các dự án đầu tư của Trung Quốc vào Indonesia.
Lịch sử đã trao cho Indonesia (quốc gia đông dân thứ tư thế giới) vai trò lãnh đạo trong các hoạt động ngoại giao ở Đông Nam Á. Tổng thống Widodo có vẻ không sẵn sàng tiếp nhận nhưng các nước láng giềng nhỏ hơn vẫn nhìn về Indonesia để tìm hậu thuẫn.
Ông Aaron L. Connelly cho rằng một khi rà soát kỹ các xu hướng đối ngoại, Tổng thống Widodo có thể thiên về xu hướng hành động trước đây của Indonesia bởi cho phép Jakarta duy trì khoảng cách với hai cường quốc trong khi vẫn tiếp tục thu hút thêm vốn đầu tư từ Trung Quốc. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là ông Widodo có gì bảo đảm Bắc Kinh sẽ tiếp tục tôn trọng các cam kết của họ.
Vai trò lãnh đạo lớn hơn trong khu vực của Indonesia, nếu có sẽ phải trông chờ vào tương lai ở thời điểm sức mạnh của Trung Quốc bị chế ngự khi Bắc Kinh tuân thủ luật pháp quốc tế.
