Chỉ mới bước vào năm 2025, thị trường tiền số bắt đầu bùng nổ mạnh mẽ đến từ nhiều yếu tố hấp dẫn.
Bùng nổ
Đầu tiên, giá tiền số Bitcoin bật tăng vượt qua mốc 100.000 USD. Điều này nhờ vào việc Tổng thống Mỹ nêu quan điểm ủng hộ phát triển chính sách tiền số và có thể đưa Bitcoin là đồng tiền dự trữ ngoại hối.
Mới đây nhất, thị trường tiền số lên cơn sốt sau khi tiền số Pi được niêm yết trên sàn giao dịch. Điều này cho phép những người đào tiền số Pi trong 6 năm qua có cơ hội giao dịch, chuyển thành tiền thật.
Người Việt không đứng ngoài dòng chảy bùng nổ tiền số. Cộng đồng tiền số Pi tại Việt Nam có một con số không nhỏ. Trước đó, với sự phát triển của công nghệ blockchain và các sàn giao dịch tiền số, nhiều nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam đã tham gia thị trường này, từ giao dịch ngắn hạn đến nắm giữ dài hạn.
Theo Chainalysis, ước tính tổng lợi nhuận của các nhà đầu tư tiền số toàn cầu đạt 36,7 tỉ USD vào năm 2023. Trong đó, Việt Nam đứng thứ 3 với gần 1,2 tỉ USD lợi nhuận.
Các chuyên gia cho biết, những người sở hữu tiền số ở Việt Nam có đặc điểm nhân khẩu học đa dạng, bao gồm những người lao động trẻ có kỹ năng cao, người đam mê công nghệ và chủ doanh nghiệp nhỏ đang tìm kiếm các khoản đầu tư thay thế.
Các doanh nghiệp công nghệ và khởi nghiệp Việt Nam đang đi đầu trong đổi mới tiền số và cung cấp các giải pháp nâng cao hiệu quả và bảo mật giao dịch. Những tiến bộ này giúp Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu khu vực về công nghệ blockchain và thúc đẩy một hệ sinh thái đổi mới sôi động.
Được đánh giá là lĩnh vực đầy cơ hội, nhưng thiếu khung pháp lý cho tiền số đang tạo ra lỗ hổng về mặt quản lý vừa lại đem đến những rủi ro cho nhà đầu tư.
Thị trường tiền số đã trở thành nguồn thu nhập đáng kể, góp phần tạo việc làm và cơ hội kinh doanh. Đồng thời, tiền số có tiềm năng thúc đẩy tài chính toàn diện ở Việt Nam bằng cách hỗ trợ tiếp cận dịch vụ tài chính cho người dân chưa có tài khoản ngân hàng, dẫn đến sự tham gia kinh tế nhiều hơn và mức sống được cải thiện.
Tuy nhiên, đến lúc này, tiền số vẫn chưa có khung pháp lý tại Việt Nam. Gần đây nhất, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất chính sách thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) đối với mô hình kinh doanh ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực tài chính. Đồng thời cơ quan này cũng đề nghị các giao dịch bằng tài sản mã hoá, tiền mã hoá trong trung tâm tài chính dự kiến được thực hiện từ 1-7-2026.
Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho biết, hiện chưa có quy định về tài sản mã hóa, tiền mã hóa. Do đó đã đề nghị bỏ quy định về thời gian thực hiện giao dịch bằng tài sản mã hóa, tiền mã hóa từ ngày 1-7-2026 nhằm nghiên cứu thêm tính khả thi.
Khoảng trống pháp lý và cơ hội bị bỏ lỡ
Trong khi pháp luật Việt Nam chưa công nhận quyền sở hữu đối với tiền số, người Việt vẫn đang tiếp tục các giao dịch và hoạt động “đào” các loại tài sản này.
Tiến sĩ Jeff Nijsse, giảng viên cấp cao Ngành Kỹ thuật phần mềm Đại học RMIT cho biết, Việt Nam có tỉ lệ sử dụng tiền mã hóa cao thứ ba trên toàn cầu và cao nhất ở Đông Nam Á tính đến năm 2023. Tuy nhiên, Việt Nam đang tụt hậu trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương về đổi mới và quản lý tài sản số.
Dự án mBridge là sáng kiến của Trung Quốc nhằm sử dụng tiền điện tử do ngân hàng trung ương phát hành (CBDC), như đồng e-CNY, trong các giao dịch xuyên biên giới. Dự án này dựa trên quan hệ đối tác với Ngân hàng Thái Lan và cơ quan tiền tệ Hồng Kông cùng nhiều bên khác. Dự án mBridge hiện đang ở giai đoạn sản phẩm khả dụng tối thiểu.
Hồng Kông (Trung Quốc) đã tiếp tục nắm bắt tài sản số bằng cách ra mắt các quỹ giao dịch trao đổi (ETF) cho Bitcoin và Ethereum vào tháng 4-2024, chỉ vài tháng sau khi Hoa Kỳ đồng thời ra mắt 11 quỹ ETF cho Bitcoin.
Các quỹ ETF này cho phép các nhà đầu tư và quản lý quỹ tiếp cận Bitcoin mà không cần trực tiếp mua và nắm giữ tài sản. Điều quan trọng là các quỹ này được giám sát bởi cơ quan quản lý tài chính địa phương, như Ủy ban Chứng khoán và hợp đồng tương lai Hồng Kông.
Vào năm 2024, Cơ quan Tiền tệ Singapore đã cấp giấy phép cho các sàn giao dịch OKX và Gemini, và hiện có 81 sàn giao dịch tiền mã hóa đang hoạt động, mặc dù hiện tại họ không có bất kỳ quỹ ETF tiền mã hóa nào dành cho các nhà đầu tư.
“Đến nay, Việt Nam vẫn khá chậm chạp so với các thị trường trên. Mặc dù việc sở hữu và giao dịch Bitcoin không phải là bất hợp pháp, nhưng Bitcoin vẫn không được sử dụng để thanh toán hàng hóa và dịch vụ. Điều này khiến các doanh nghiệp và công ty khởi nghiệp khó có thể tiếp nhận công nghệ này nếu không có các quy tắc cơ bản rõ ràng” – tiến sĩ Jeff Nijsse nói.
Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho biết, giá trị thị trường blockchain Việt Nam đạt 850 triệu USD trong năm 2023, và dự báo tăng trưởng 17,4% mỗi năm từ năm 2023 - 2029. Doanh thu từ phân khúc tiền điện tử của Việt Nam có khả năng đạt 1 tỉ USD trong năm 2024, trong khi giá trị tài sản số toàn cầu trên chuỗi (on-chain) đã lên tới hàng ngàn tỉ USD.
Những con số này chứng minh rằng tài sản số không còn là tiềm năng trong tương lai mà đã trở thành thực tế hiện hữu, mang theo cơ hội bứt phá. Tuy nhiên, để nắm bắt cơ hội này, Việt Nam cần một nền tảng pháp lý đủ mạnh và đồng bộ.
Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, khi có khung pháp lý cho tài sản mã hóa, trong đó có tiền số, sẽ giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số. Bởi vì khi tài sản số được công nhận hợp pháp, các giao dịch trở nên minh bạch hơn, giảm thiểu các hoạt động phi pháp.
Các doanh nghiệp blockchain và tài sản số sẽ đóng góp đáng kể vào GDP thông qua các giao dịch được quản lý. Chưa kể, Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm blockchain của khu vực, thu hút các nhà đầu tư quốc tế.
Việc xây dựng hệ thống quản lý hiệu quả cho các loại tài sản mã hóa vừa đảm bảo tính minh bạch, an toàn thông tin, vừa giảm nguy cơ gian lận, rửa tiền và các hoạt động phi pháp liên quan đến tài sản số.
Tiến sĩ Thái Trung Hiếu, giảng viên Ngành Kinh doanh trên ứng dụng blockchain, Đại học RMIT cho biết, khoảng trống quy định tài sản mã hóa tạo ra môi trường đầy biến động cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp, có thể cản trở sự đổi mới và tăng trưởng. Thị trường tài sản mã hóa ở Việt Nam thiếu hành lang quy định, khiến các nhà đầu tư gặp rủi ro đáng kể, bao gồm gian lận, thao túng thị trường và vi phạm an ninh.
“Thị trường tài sản mã hóa không được kiểm soát cũng có thể đe dọa cho sự ổn định tài chính nói chung tại Việt Nam. Nếu không có giám sát thích hợp, tội phạm tài chính như rửa tiền và tài trợ khủng bố có nguy cơ xảy ra. Cần các quy định để duy trì tính toàn vẹn của thị trường và ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp như vậy.
Để đảm bảo ổn định tài chính, chúng ta cần một môi trường pháp lý có khả năng cân bằng lợi ích của tài sản mã hóa với nhu cầu bảo vệ hệ thống tài chính khỏi những gián đoạn tiềm ẩn” – tiến sĩ Hiếu nói.
Cách phòng chống lừa đảo khi giao dịch tiền số
Bất chấp những bước phát triển đầy hứa hẹn, lĩnh vực tài sản mã hóa ở Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Các vấn đề bảo mật, bao gồm gian lận và hacker tấn công, vẫn là mối lo ngại đáng kể và làm suy yếu niềm tin của nhà đầu tư. Biến động thị trường cũng hàm chứa nhiều rủi ro, đặc biệt, biến động giá mạnh có thể dẫn đến tổn thất tài chính đáng kể.
Theo các chuyên gia, để bảo vệ mình khỏi chiêu trò lừa đảo, các nhà đầu tư cần cẩn trọng xem xét kỹ lưỡng các dự án. Vì nhiều kẻ lừa đảo sử dụng mô hình Ponzi hoặc các dự án "đa cấp tài chính" để dụ dỗ người tham gia bằng lời hứa lợi nhuận khổng lồ.
Nếu một dự án cam kết lãi suất cao mà không có cơ sở rõ ràng, rất có thể đó là một vụ lừa đảo. Hãy kiểm tra kỹ đội ngũ phát triển, tính minh bạch của dự án và cộng đồng người dùng trước khi đầu tư.
Sử dụng các sàn giao dịch tiền số có tiếng, được cấp phép và có bảo mật tốt. Trước khi nạp tiền vào bất kỳ sàn nào, hãy tìm hiểu kỹ về lịch sử hoạt động, đánh giá của cộng đồng và các biện pháp bảo vệ khách hàng mà sàn đó cung cấp.
Tiền số là một lĩnh vực không ngừng phát triển, và các chiêu trò lừa đảo cũng thay đổi theo thời gian. Hãy thường xuyên cập nhật kiến thức, tham gia các cộng đồng uy tín để học hỏi kinh nghiệm phòng tránh lừa đảo từ những người có kinh nghiệm.
