Mối lương duyên giáo dục giữa Việt Nam và Cuba được đặt nền móng từ năm 1961 - khi nhóm 23 sinh viên Việt Nam đầu tiên đặt chân đến Thủ đô La Habana, để rồi sau này nhiều người trong số họ trở thành những cán bộ nòng cốt, những nhà ngoại giao xuất sắc, những cầu nối quan trọng cho tình hữu nghị hai nước.
Suốt hơn 6 thập kỷ qua, dù trong khói lửa chiến tranh hay những giai đoạn cấm vận ngặt nghèo, Cuba vẫn bền bỉ đào tạo cho Việt Nam hàng nghìn chuyên gia, bác sĩ và kỹ sư chất lượng cao. Những "sứ giả hữu nghị" này không chỉ mang về kiến thức chuyên môn vững chắc, mà còn bồi đắp nên biểu tượng cho tình đoàn kết quốc tế đặc biệt giữa hai dân tộc cách xa nhau nửa vòng trái đất.
Tiếp nối truyền thống ấy, Chính phủ Cuba vừa chính thức công bố kế hoạch học bổng năm học 2026-2027 dành cho Việt Nam với 15 suất toàn phần ở trình độ đại học.
Dưới góc nhìn của một nhà ngoại giao và cũng là một người bạn thân thiết của nhân dân Việt Nam, ngày 22-12, ông Rogelio Polanco Fuentes - Đại sứ Cuba tại Việt Nam đã có những chia sẻ để làm rõ hơn về chương trình học bổng cũng như những giá trị nhân văn mà mỗi sinh viên sẽ nhận được khi đặt chân đến "hòn đảo lửa, đảo say".
Từ tầm nhìn của Fidel đến những "đại sứ hữu nghị" Việt Nam đầu tiên
. Phóng viên: Thưa Đại sứ, trong không khí kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Cuba, nhìn lại lịch sử, giáo dục đóng vai trò như thế nào trong những bước đi đầu tiên của mối quan hệ đặc biệt này?
+ Đại sứ Rogelio Polanco Fuentes: Có thể khẳng định rằng giáo dục chính là một trong những viên gạch đầu tiên xây dựng nên nền móng quan hệ hai nước. Ngay từ năm 1961, chỉ ít tháng sau khi hai quốc gia thiết lập quan hệ ngoại giao (12-1960), những sinh viên Việt Nam đầu tiên đã sang Cuba học tập.
Câu chuyện lịch sử này gắn liền với tầm nhìn của Tổng tư lệnh Fidel Castro. Trong cuộc gặp gỡ lịch sử năm 1961 giữa hai Chính phủ, khi hai bên phải sử dụng tới hai người phiên dịch để chuyển ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh rồi mới sang tiếng Tây Ban Nha, lãnh tụ Fidel đã đưa ra một đề nghị mang tính chiến lược.
Theo đó, Fidel đề nghị Việt Nam gửi ngay các thanh niên trẻ sang Cuba để đào tạo nhiều chuyên ngành khác nhau, và một trong những mục tiêu cốt yếu nhất là học tiếng Tây Ban Nha. Fidel tin chắc rằng Việt Nam sẽ sớm thiết lập quan hệ ngoại giao với toàn bộ khu vực Mỹ Latinh và những sinh viên này sẽ chính là những "đại sứ hữu nghị" đầu tiên của Việt Nam tại lục địa của chúng tôi.
Thực tế đã chứng minh tầm nhìn đó là hoàn toàn đúng đắn khi nhiều sinh viên trong đoàn đầu tiên ấy sau này đã trở thành những nhà lãnh đạo, nhà ngoại giao, chuyên gia và trí thức lỗi lạc, đóng góp cho sự phát triển của nhân dân Việt Nam.
. Cuba hiện đang đối mặt với nhiều khó khăn kinh tế nhưng vẫn duy trì cam kết hỗ trợ đào tạo cho Việt Nam. Xin Đại sứ chia sẻ cụ thể hơn về kế hoạch học bổng trong giai đoạn tới.
+ Trong suốt những năm tháng chiến tranh khốc liệt cho đến quá trình kiến thiết xã hội hiện nay, sinh viên Việt Nam luôn là một phần không thể thiếu trong hệ thống giáo dục của Cuba. Bất chấp những thách thức kinh tế hiện tại, Cuba vẫn giữ vững cam kết cung cấp học bổng toàn phần cho thanh niên Việt Nam. Đây cũng là một nền tảng của mối quan hệ song phương bền chặt.
Cụ thể, mỗi năm Cuba dành tặng Việt Nam 15 suất học bổng và phía Việt Nam cũng dành số lượng tương tự cho sinh viên Cuba ở các chuyên ngành đặc thù. Cơ sở pháp lý cho hoạt động này là thỏa thuận hợp tác giáo dục đại học đã được ghi nhận tại phiên họp thứ 42 của Ủy ban Liên chính phủ Việt Nam - Cuba.
Năm học 2026-2027, Chính phủ Cuba dành 15 suất học bổng đại học cho Việt Nam. Trong đó, 8 suất dành riêng cho ngành y khoa và 7 chỉ tiêu cho các lĩnh vực then chốt như nông nghiệp, công nghệ sinh học và khoa học xã hội.
Chính phủ Cuba sẽ chi trả toàn bộ chi phí lưu trú, bảo hiểm y tế và chỗ ở trong suốt 5-6 năm học, bao gồm cả năm dự bị học tiếng Tây Ban Nha. Chính phủ Việt Nam hỗ trợ vé máy bay khứ hồi, chi phí đi lại, chuẩn bị hồ sơ và một khoản sinh hoạt phí để đảm bảo điều kiện tốt nhất cho sinh viên.
Cuba luôn dành điều kiện tốt nhất cho sinh viên Việt Nam
. Cuba vốn nổi tiếng với chất lượng đào tạo, đặc biệt là ngành y. Đại sứ đánh giá thế nào về năng lực của sinh viên Việt Nam và giá trị mà các em nhận được sau khi tốt nghiệp tại Cuba?
+ Sinh viên Việt Nam luôn nằm trong nhóm những sinh viên nước ngoài xuất sắc, chăm chỉ nhất tại các trường đại học của chúng tôi. Các em không chỉ đạt kết quả học tập vượt trội, mà còn thể hiện một tinh thần đạo đức, ý thức trách nhiệm xã hội và sự đoàn kết sâu sắc.
Đặc biệt trong ngành y, chương trình đào tạo của Cuba tập trung vào y tế cơ sở và y học dự phòng, vốn rất tương đồng với mục tiêu và định hướng phát triển của Việt Nam, được nêu rõ tại Nghị quyết 72 ngày 9-9-2025 của Bộ Chính trị.
Một điểm đặc biệt trong giáo dục Cuba là sinh viên luôn được tham gia thực hành tại các đơn vị, cơ quan, doanh nghiệp ngay từ kỳ học đầu tiên và cứ như thế xuyên suốt trong 4-5 năm học.
Thực tế hiện nay cho thấy khi trở về nước, sinh viên Việt Nam không chỉ có kiến thức chuyên môn, vững nghề, bền chí, mà còn mang theo những giá trị rất riêng, rất nhân văn - những giá trị mà họ có được sau khi trải qua những năm tháng vất vả, nhọc nhằn, và có thể là thiếu thốn, nhưng rất đáng tự hào.
Tôi rất vui khi thấy hàng nghìn cựu sinh viên Việt Nam tại Cuba - sau bao nhiêu năm tháng tốt nghiệp, trở về nước - vẫn luôn giữ sợi dây liên lạc với phía bên kia địa cầu, tích cực tham gia các hoạt động xã hội trong nước và ủng hộ Cuba.
Đó là tài sản vô giá của tình hữu nghị. Dự kiến đầu tháng 2-2026 tới đây, chúng tôi sẽ tổ chức gặp mặt quốc tế cựu sinh viên tại La Habana để thành lập mạng lưới cựu sinh viên quốc tế, nằm trong khuôn khổ Đại hội Đại học 2026. Sự kiện này cũng là dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Bộ Giáo dục Đại học Cuba và 100 năm ngày sinh của Fidel Castro.
. Để chuẩn bị cho thế hệ sinh viên mới sắp sang Cuba vào năm 2026, Đại sứ có lời khuyên nào về việc thích nghi với điều kiện sống và học tập tại đảo quốc?
+ Cuba luôn cố gắng tạo mọi điều kiện tốt nhất cho sinh viên quốc tế trong khả năng của mình. Dù điều kiện vật chất có thể chưa hoàn hảo như ở một số quốc gia phát triển khác, môi trường học tập tại Cuba luôn tràn đầy sự tôn nghiêm, liêm chính, tình cảm.
Chúng tôi luôn cố gắng dành những điều kiện tốt nhất, những không gian để sinh viên Việt Nam cảm thấy thoải mái nhất, phù hợp với văn hóa và khẩu vị ẩm thực Á Đông. Tôi cũng phải thừa nhận rằng sinh viên Việt Nam có một khả năng thích nghi và sức chịu đựng phi thường trước mọi nghịch cảnh, luôn cố gắng hòa nhập, không hề than phiền. Sau này, rất nhiều người đã chia sẻ rằng họ biết ơn khoảng thời gian đó vì chính những trải nghiệm ấy đã giúp họ trưởng thành, bản lĩnh hơn.
Cá nhân tôi luôn tin tưởng rằng sinh viên Việt Nam sẽ có những trải nghiệm rất đáng giá tại Cuba, bởi đất nước chúng tôi luôn chào đón các bạn bằng cả trái tim và vòng tay của mình.
Lời khuyên chân thành nhất của tôi dành cho các bạn sinh viên là hãy mở lòng, hòa nhập vào xã hội Cuba, hãy sống như một người Cuba thực thụ. Điều này không chỉ giúp các bạn làm chủ ngôn ngữ nhanh chóng mà còn xây dựng được những mối quan hệ con người bền chặt. Có một thực tế thú vị là sinh viên Việt Nam học tiếng Tây Ban Nha nhanh và giỏi hơn nhiều so với việc người Cuba chúng tôi học tiếng Việt.
Hiện, chúng tôi cũng đang phối hợp với một số trường đại học Việt Nam để tổ chức các khóa tiếng Tây Ban Nha ngắn hạn nhằm chuẩn bị hành trang tốt nhất cho các sinh viên được lựa chọn sang học tập tại Cuba.
Mặc dù cách biệt về địa lý và khác biệt giữa văn hóa Á Đông với đặc trưng Mỹ Latinh, hai dân tộc Việt Nam và Cuba luôn có một sợi dây liên kết vô hình. Đó là sự đồng điệu trong tính cách: Hiếu khách, cởi mở, chân thành và lòng đoàn kết sâu sắc.
Người Việt Nam có cách hành xử rất giống người Cuba. Các bạn không chỉ đến để học kiến thức, mà còn đến để hòa nhập và thấu hiểu. Chính sự tương đồng này đã giúp hàng nghìn sinh viên Việt Nam trong suốt hơn 6 thập kỷ qua coi Cuba như quê hương thứ hai của mình.
Tại Cuba, sinh viên Việt Nam có thể lựa chọn đa dạng các ngành nghề từ y khoa, dược học đến báo chí, du lịch. Điểm khác biệt lớn nhất của giáo dục Cuba không nằm ở sự xa hoa về vật chất mà ở chất lượng đào tạo con người.
Dù còn nhiều khó khăn về điều kiện cơ sở hạ tầng, thiếu hụt học liệu hay hạn chế về kết nối internet do bối cảnh cấm vận, sinh viên tốt nghiệp tại Cuba luôn được đánh giá có trình độ chuyên môn vững. Đặc biệt, giáo dục Cuba chú trọng đào tạo về các giá trị nhân văn và hướng đến phát triển tư duy phục vụ cộng đồng.
Riêng với ngành y - niềm tự hào của Cuba - sinh viên sẽ được dạy rằng y học không phải là một nghề kinh doanh. Một bác sĩ thực thụ phải là một phần của gia đình bệnh nhân, coi việc chăm sóc con người là sứ mệnh thiêng liêng. Đây chính là giá trị đạo đức nghề nghiệp giúp sinh viên vững vàng khi bước vào thị trường lao động toàn cầu.
Cuộc sống tại Cuba còn nhiều vất vả. Nhưng chính môi trường đó đã dạy cho biết bao thế hệ sinh viên Việt Nam cách đối mặt với thực tại, cách tồn tại thật vững vàng và vươn lên trong mọi nghịch cảnh. Tôi có thể nói rằng Cuba sẽ trang bị cho các em sinh viên một tâm thế để không bao giờ gục ngã, dù ở bất cứ nơi nào.
Đừng ngần ngại bước ra khỏi vùng an toàn. Đó sẽ là một hành trình rất nhiều cảm xúc, và cuối cùng, tất cả những nỗ lực đều vô cùng xứng đáng.
Bà Maylem Rivero Silva
Tham tán Công sứ - Trưởng Văn phòng Kinh tế và Thương mại
